افغانستان ، " اقتصادی فقیر " اما " توانمند درمسیر بازسازی "

پس از ۲۳سال جنگ ، ستیز و خون ریزی و برروی کار آمدن دولت حامد کرزای عزم جامعه جهانی بربازسازی افغانستان و توسعه اقتصادی این کشور قرار گرفت . جمهوری اسلامی ایران نیز در طول سالهای گذشته همواره در کنار مردم افغانستان قرارداشت .دراجلاس توکیو نیز در دیدارها واجلاسهای دو جانبه و چند جانبه با مقامات کشور افغانستان ، ایران آمادگی خود را برای کمک به دولت و مردم افغانستان دراین مسیر و توسعه روابط سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی بین دو کشور اعلام کرد .
موقعیت جغرافیایی افغانستان ، محاط بودن درخشکی و قرارگرفتن این کشوردر مسیرجاده ابریشم به صورت سنتی موجب گرایش این کشور به تجارت شده است .همچنین موانع موجود در افغانستان ،عدم وجود امکانات زیربنایی ، عقب افتادگی های ناشی از جنگهای چندین ساله ، اقتصاد این کشور را در بخشهای کشاورزی ، دامداری و صنعت بسیار عقب مانده نگه داشت .مزیت کشت خشخاش و قاچاق مواد مخدر و ترانزیت آن به بسیاری از نقاط که درآمد قابل ملاحظه را در بر داشته است این کشوررا از دیگر زمینه های کسب در آمد غافل کرده است .
فشارهای جامعه بین‌المللی به دولت افغانستان مبنی بر چشم پوشی ازمنافع سرشار کشت ، ترانزیت و قاچاق تریاک، شرایط کوهستانی منطقه که اجازه کشت و زرع مکانیزه را در حد وسیع نمی دهد و همچنین مشکل دسترسی فوری به تکنولوژی و ایجاد صنایع مادر و ... باعث شده تا استفاده از مزیت تجارت و محوریت آن در افغانستان در سرلوحه برنامه های دولت قرار گیرد.
افغانستان کشوری است با مساحت ۶۴۷هزار و ۵۰۰کیلومترمربع و جمعیتی افزون بر ۲۹میلیون و ۹۲۸هزار و ۹۸۷ نفر که تولید ناخالص داخلی این کشور در سال ۲۰۰۴میلادی ۲۱میلیارد و ۵۰۰میلیون دلار برآورد شده است .
تولید سرانه این کشور نیزدراین سال ۸۰۰ دلار پیش بینی شده است ،ارزش کل صادرات آن ۴۷۱میلیون دلار و ارزش کل واردات آن سه میلیاردو ۸۷میلیون دلار نیز پیش بینی شده است .
کشوری با ۱۰ میلیون نفر نیروی مستعد کار، سطح اشتغال درافغانستان به نحوی است که ۹/۷میلیون نفر در زراعت ، ۶۰۰هزار نفر در صنعت ، ۳۰۰هزارنفر درخدمات و ۲/۱میلیون نفر در سایر مشاغل فعال هستند .
رشد اقتصادی افغانستان درسال ۱۳۸۴ ، ۱۴درصد و برای پنج سال آینده ۹ درصد پیش بینی شده است ، نرخ تورم نیز دراین سال ۴/۱۰درصد بود .
دراین کشور ۳۰۲ معدن به ثبت رسیده است و ذخایرنفت و گاز شمال دراین کشور در حال استخراج می باشند .
آنچه که بیش از هر چیز باید مورد توجه قرار گیرد این است که انجام امورساختاری وزیربنایی مانند تصویب قانون بانکداری و تغییر مقررات تجاری و گمرکی و علاوه بر آنها توافقات دو جانبه یا چند جانبه با کشورهای ایران ، پاکستان ، هند ، تاجیکستان ، ازبکستان و ... زمینه ساز سیاست های فعلی این کشوردر جهت مرکزیت تجارت منطقه است .
جمهوری اسلامی ایران ، امارات متحده عربی ، هندوستان ، آلمان ، فرانسه ، آمریکا ، پاکستان ، ترکمنستان ، روسیه ، ازبکستان ، کره جنوبی ، ترکیه ، چین ، هلند و افغانستان شرکای تجاری ایران هستند .
عمده ترین محصولات صادراتی این کشور شامل محصولات کشاورزی (خشکباروتره بار ) ، دام و فرآورده های دامی ، صنایع دستی ، سنگ های قیمتی ، داروهای گیاهی ، البسه چرمی و پوستین ، فرش ماشینی و قالی و گلیم است .
از سوی دیگر نفت ، کالاهای سرمایه ای ، محصولات غذایی ، کالاهای مصرفی به ویژه پوشاک ، ماشینهای الکتریکی و غیر الکتریکی ، مصالح ساختمانی ، دارو ، لوازم یدکی تعمیراتی ، وسایل زینتی ، تجهیزات پزشکی و بیمارستانی ، تجهیزات مخابراتی ، لوازم صوتی و تصویری و وسایل نقلیه عمده واردات این کشور را دربر می گیرند.
آنچه در عرصه اقتصاد این کشور مهم به نظر می رسد این است که مقامات افغانستان با استفاده از مزیت های منطقه محور سیاست های خود را تجارت و ترانزیت قرار داده و با هدف بسترسازی به منظور جلب سرمایه گذاری خارجی کوشش می کند تا امتیازاتی را جهت سرمایه گذاران خارجی ایجاد کرده ، آنان خواهان آن هستند که درآینده نزدیک با استفاده از این گونه سرمایه گذاریها کارخانجات صنعتی در افغانستان ایجاد و تولیدات آنها را به نام کالاهای افغانی به دیگرکشورها صادر کنند.
مسئولان این کشوردراین رابطه به منظورفراهم آوردن تسهیلات بیشتر از کمک کشورهای فعال دربازسازی افغانستان استفاده کرده و تمام یا بخشی از تعرفه های صادرات کالاهای افغانی به برخی از کشورها را به صفر رسانیده و یا کاهش قابل توجهی داده اند به عنوان مثال ، کشور "کانادا " ترجیحات تعرفه ای خود در بخش نساجی و انواع البسه ساخت افغانستان شامل البسه های دست ساز ، بافته شده ، سوزن دوزیها و غیره ، "ژاپن " تعرفه ترجیحات تعرفه ای خود را به صادرات کلیه کالاهای افغانی به ژاپن ، کشورهای اروپایی نیز ترجیحات تعرفه ای خود رابه صورت کالاهای افغان به کشورهای اروپایی منظور نموده اند لازم به یاد آوری است که امریکا کشور افغانستان را شامل استفاده از ( GSP)نموده که به موجب آن افغانستان می تواند هزاران قلم از اجناس خود را با استفاده از ترجیحات مذکور بدون پرداخت مالیات و عوارض گمرکی به آن کشور صادر کند .
انتقال و ترانزیت کالاهای کشورهای آسیای میانه از طریق افغانستان به عنوان پل ارتباطی به آبهای گرم که از جمله نیاز اساسی کشورهای آسیای میانه بوده و همچنین صادرات مجدد کالا از جمله سیاست مقامات افغانی بوده که دراین راستا بنادر "عباس "و "چابهار" ایران و "گوادر " پاکستان گزینه های مورد توجه آنها بوده و در صدد کسب امتیازات بیشتری هستند که از سوی دو کشورهمسایه در نظر گرفته می شود و به طور طبیعی گرایش آنها به سمتی خواهد بود که امتیاز بیشتر کسب نمایند .
بازسازی و عمران در افغانستان از نظر مقامات این کشور یک هدف بزرگ می باشد که رسیدن به آن یک استراتژی و برنامه بلند مدت را ایجاب می کند .دراین استراتژی ۱۲اولویت کاری و برنامه ها و کارهایی گنجانده شده که محصول و تولیدات داخلی افغانستان را تا حدی توسعه می دهد از نظر اینان برای رسیدن به این هدف باید مشخص شود که درصد آهنگ رشد چقدر بوده تولیدات داخلی درتمام بخشها از یک سال تا سال بعد تا چه سطحی ارتقا پیدا کرده و در نتیجه چه میزان باعث بالارفتن سطح عایدات مردم افغانستان خواهد شد و این درحالی است که در آمد سرانه یک افغان ۲۰۰دلار آمریکا می باشد که با تطبیق استراتژی بازسازی و توسعه افغانستان که برای پنج سال آینده در نظر گرفته شده این در آمد از ۵۰۰تا ۷۰۰دلار بالا خواهد رفت .
●شاخص های اقتصادی افغانستان
▪بودجه سازی : ۵/۴میلیارد دلار بر اساس تعهدات کنفرانس توکیو و ۲/۸میلیارد دلار براساس تعهدات اجلاس برلین .
از مجموع ۷/۱۲میلیارددلار تعهد ، ۳۰۸میلیون دلار به صورت قرض و مابقی کمک های بلاعوض می باشد . ازاین میزان تعهد ، تاکنون۸/۱میلیارد دلار از طریق ARTF(صندوق کمک برای افغانستان ) به دولت افغانستان و سه میلیارد دلار به موسسات بین المللی مانند ملل متحد و مقاله ها پرداخت شده است .
●وضعیت پول درافغانستان
درسال ۱۳۸۱ پول جدید این کشور با نام قبلی آن یعنی افغانی توسط کشور آلمان به چاپ رسید ،پول جدید با حذف سه صفر به صورت اسکناس یک ، دو ، پنج ، ۱۰ ، ۵۰ ، ۱۰۰، ۵۰۰ و هزار ریال افغانی در دسترس مردم قرارگرفت و در یک پروسه زمانی مشخص انواع مختلف پولهای قدیمی تعویض و از درجه اعتبار خارج شد .پول جدید از ثبات نسبتا خوبی برخوردار بوده و بانک مرکزی این کشور تلاش می کند تا با فروش دلار به صورت مقطعی به آن تثبیت بیشتر ببخشد .
●زیرساخت های اقتصادی افغانستان
تولید و مصرف انرژی در افغانستان بسیار محدود است .منابع عمده انرژی عبارتند از نفت ،گاز ، برق ، آب و چوب از میان رایج ترین ماده انرژی زا است .اهمیت افغانستان از نقطه نظر انرژی وابسته به موقعیت جغرافیایی آن است که به عنوان مسیر ترانزیت بالقوه برای صادرات نفت و گاز طبیعی از آسیای مرکزی به کشورهای عربی ارتباط برقرار می کند .
۱- ذخایر نفت
دخایر نفت افغانستان ابتدا حدود ۱۰۰میلیون بشکه تخمین زده شد ولی تحقیقات بعدی مقدارآن را به مراتب بیش از این اعلام کرده است (حدود ۸۰۰میلیون بشکه ) .کشورهای همسایه برای استخراج نفت افغانستان زمینه هایی هم فراهم کرده بودند ولی صدور نفت به مرحله اجرا در نیامد .طرح یک پالایشگاه نفت نیز با ظرفیت بیش از ۵۰هزار بشکه درروز در شمال افغانستان در نظر گرفته شده بود که آن هم اجرا نشد .
افغانستان مقدار بسیار کمی نفت خام در میدان نفتی "آنگوت" تولید می‌کند که میدان نفتی در استان "سرپل " واقع شده است .این مقدار نفت که در کارخانه ای در "شبرغان "تصفیه می شود به عنوان سوخت در کوره های حرارتی مرکزی "شبرغان مزار شریف "و "کابل" استفاده می شود .دیگر میادین نفتی افغانستان ،" زمراد سای "می باشد که در نزدیکی شبرغان قرار دارد و طی اواسط سال ۲۰۰۱میلادی مورد بازسازی و تعمیر قرارگرفته است .مرکز ذخیره و توزیع نفت خام افغانستان در منطقه جلال آباد بین بزرگراه کابل – پیشاور پاکستان قرار دارد .
۲- گاز
یکی از مهمترین مواد معدنی قابل استخراج در افغانستان گاز طبیعی است .درحال حاضر مهمترین ذخیره انرژی کشور گاز می باشد .بخش اعظم معادن گاز طبیعی شناخته شده در سرحدات شمالی افغانستان در "مزار شریف "، اطراف "شبرغان" و "سرپل" قراردارد .ذخایر طبیعی افغانستان بین ۱۰۰تا ۱۵۰میلیارد متر مکعب تخمین زده شده که بعضی از منابع میزان ذخایر آن را تا حدود ۵۰۰میلیارد متر مکعب برآورد کرده اند .
۳- صادرات گاز
در اواخردهه ۶۰میلادی ذخیره عظیم گاز طبیعی در شبرغان کشف شد و صادرات آن با احداث خط لوله ای به طول ۱۸۰کیلومتر در سال ۱۹۶۷ازطریق جمهوری ازبکستان آغاز شد .از آن زمان تا ۱۹۹۰سالانه بین دو تا سه میلیارد متر مکعب گاز طبیعی استخراج و به جمهوری‌های شوروی سابق صادر شده است .دراوایل سال ۱۹۹۰میلادی توافقنامه هایی با کشورهای مجارستان ، چک اسلواکی و چندین کشور اروپای غربی درجهت گسترش تاسیسات گاز مورد بحث قرار گرفت ولی به علت مشکلات داخلی این گفت وگوها پیشرفت زیادی در برنداشت .
"باتیمتاک "،"جورقدوق "، خواجه گروگرودت " ،از عمده ترین میادین گاز افغانستان هستند که همگی در محدوده ۲۰مایلی شبرغان دراستان جوزجان می باشند احیای چاههای آسیب دیده درمیادین خواجه گوگرودت آغاز شد که این امر موجب افزایش تولید گاز طبیعی خواهد بود .
۴- تولید گاز
تولید گاز طبیعی افغانستان در اواسط دهه ۱۹۷۰به ۲۷۵میلیون فوت مکعب در روز رسیده است در همین زمان میدان "جورقدوق "مورد بهره برداری قرار گرفت و انتظار می رفت که بازدهی گازطبیعی این کشور تا اوایل دهه ۱۹۸۰ به میزان ۳۸۵میلیون فوت مکعب در روز تقویت شود .اما با توجه به مشکلات موجود کل تولید این کشور به ۲۹۰میلیون فوت مکعب رسیده است .
۵- خطوط لوله
خطوط لوله در افغانستان بسیار محدود می باشد ، به نحوی که یک خط لوله از "شبرغان "به "مزار شریف " جهت استفاده در نیروگاههای کوچک و کارخانه های کود سازی کشیده شده است و چندین کیلومتر خط لوله در نزدیکی مناطق گازی که گاز را با دیگر مشتقات به نزدیکی روستاهای شبرغان توزیع می کند و در نظر است ظرف مدت چهار تا پنج سال آینده ازطریق سمنگان ، بغلان ،خط لوله انتقال گاز تا کابل ادامه یافته و مورد بهره برداری قرار گیرد .
همچنین به تازگی قرارداد احداث خط لوله به ترکمنستان از طریق افغانستان منعقد گردیده که مطابق این قرارداد ۷۵۰کیلومتراز هزارو ۷۰۰کیلومتر این خط لوله از خاک افغانستان از ولایات "هرات "،" فراه" ، "هلمند "و "قندهار " عبور می کند و افغانستان سالانه ۳۵۰میلیون دلار ازراه ترانزیت آن درآمد خواهد داشت .۶- برق
حدود۶۵درصد برق کشورازطریق انرژی هیدرولیک به دست می آید و تنها قسمتی از آن در کارخانه های برق تولید می شود .روسها طرح چندین سد را بر رودخانه "کندوز " درشمال افغانستان درنظرگرفته بودند که در صورت عملی شدن این طرح قسمت مهمی از نیازهای الکتریسیته افغانستان راتامین می کرد .انرژی تولیدی این سدها به شبکه جنوبی برق جمهوری شوری سابق می پیوست .اما این طرحها به دلایل اقتصادی سیاسی عملا اجرا نشد .
براساس تخمین سازمان ملل درپایان سال ۱۹۸۲میلادی ظرفیت برق تولید شده ۳۹۴میلیون وات و درسال ۱۹۷۵درحدود ۳۲۵میلیون وات بود .بنابراین رشد تولید بین سالهای ۱۹۸۷-۱۹۷۰حدود ۱۴درصد بوده است .درسال ۱۹۸۷ظرفیت برق تولید و مصرف شده ۴۸۰میلیون کیلو وات بود که سرانه آن برای هر نفر ۱۴۰کیلو وات ساعت می باشد .پس از شروع جنگ و درگیریهای داخلی و خشکسالی های موجود شبکه برق افغانستان به شدت آسیب دید ، به نحوی که تولید برق توسط سدهای هیدرولیک افغانستان به سبب خشکسالی در فاصله سالهای ۱۹۹۸تا ۲۰۰۰به شدت کاهش یافت و منجربه خاموشی در کابل و شهرهای دیگر شد .میزان برق در سال ۱۹۹۹، ۴۸۰میلیون کیلو وات بود که از این مقدار ۴۲۰میلیون کیلووات درداخل تولید شده و حدود ۶۰میلیون کیلو وات واردات برق از ترکمنستان را داشته است .برق درافغانستان به صورت فسیلی ۳۴درصد ، هیدرولیک ۶۵درصد و یک درصد منابع دیگرتولید می شود .
سد "کجکی "در استان هلمند ( نزدیک قندهار) واقع شده است که هم اکنون ۳۳مگاوات برق تولید می کند و در آینده نزدیک با نصب توربین سوم به ۵۴۹مگاوات خواهد رسید .همچنین سد "ماهی پر" که درحال حاضر ۶۶مگاوات برق تولید می کند منابع تولید برق افغانستان را در بر می گیرند.
سد "داهالا " که در استان قندهار قراردارد ، نیروگاه مزار شریف ، این نیروگاه درنزدیکی مزارشریف واقع است و از نوع گازی می باشد که با ظرفیت ۳۵مگاوات درحال تولید برق می باشد .
سد "برشناکوت "که درحال حاضردر دست تعمیر است و قابلیت تولید ۵۱۱مگاوات برق را دارد .
واردات برق
خطوط نیروی برق از ترکمنستان برای شهرهای شمال غربی افغانستان درحال نصب می باشد و افغانستان قرار است درقبال حق عبور ترانزیت لوله نفت ترکمنستان ازاین کشورهزینه های آن راپرداخت کند .
●معادن افغانستان و مهمترین ذخایر معدنی شناخته شده
معادن افغانستان از لحاظ منابع معدنی کشوری غنی به شمار می رود اما اکثر این منابع بکر و دست نخورده باقی مانده است ولی با توجه به ۲۳سال جنگ و بی ثباتی دراین کشوروضعیت استخراج مواد معدنی به حالت تعلیق درآمده است .کارشناسان براین باورند که صادرات مواد معدنی افغانستان می تواند یکی از منابع اصلی درآمد ارزی این کشور باشد .
زغال سنگ ، آهن ، مس ، اورانیوم ، نمک ، کرم، نیکل ، طلا ، سولفور ، باریت روی ، قلع ، فلوور ، منیزیم ، میکا ، سنگ لاجورد ، آلومینیم ، سرب ، یاقوت پنبه نسوز، جیوه ، بوکسیت ، تنگستن لیتیوم ،منگنز ، سنگ مرمر ،سنگ گچ و سنگ آهن مهمترین ذخایرمعدنی شناخته شده افغانستان را شامل می شوند .
ذخایر اثبات شده زغال سنگ در افغانستان بیش از ۱۰۰میلیون تن تخمین زده شده و ذخیره نهایی آن ۵۰۰میلیون تن پیش بینی شده است .از مهمترین منابع زغال سنگ می توان به معادن ، آشپشته ، کرکرو و دودکش اشاره کرد .براساس آمار موجود میزان استخراج زغال سنگ در فاصله سالهای ۱۹۸۴- ۱۹۷۸بیش از ۸۰۰هزار تن و در سال۲۰۰۰ میلادی حدود ۲۰۰هزار تن بوده که قسمت اعظم زغال سنگ تولید شده برای سوخت مناطق صنعتی مورداستفاده قرار می گیرد.
یکی دیگراز معادن استخراج شده افغانستان نمک است که میزان استخراج آن درسالهای ۸۹-۱۹۸۸بیش از ۳۸هزار تن و درسالهای ۲۰۰۰-۱۹۹۹بیش از ۲۶هزار تن گزارش شده است .
▪مس
ذخایر مس افغانستان غنی است ولی به صورت اقتصادی به کارنیفتاده است اما توده های معادن مس بین نقطه کجکی و مقر قرار دارد .یکی ازبزرگترین معادن مس ، معدن "آینک " است که ذخیره آن را بین چهار تا پنج میلیون تن تخمین زده اند .براساس آخرین آمارمیزان استخراج مس در سال ۲۰۰۰میلادی حدود پنج هزارتن بوده است .
▪آهن
پس از گاز طبیعی ، مهمترین ذخیره معدنی افغانستان آهن است ، ذخایرآهن بسیارعظیم است ولی برآورد دقیقی وجود ندارد .یکی ازمهمترین معادن شناخته شده آهن ، معدن "حاجی گک " است که کارشناسان افغانی ذخیره آن را بیش از ۲/۵میلیارد تن تخمین زده اند و ۶۲درصد آن را خالص می دانند .ازدیگرمعادن آهن افغانستان می توان به "خاکریزقندهار "با هشت میلیون تن ذخیره آهن ، "پغمان " با ۸۳ میلیون تن ذخیره آهن و "جبل سراج " با ۸/۷میلیون تن آهن اشاره کرد .
▪دیگرمعادن موجود افغانستان
سایر معادن افغانستان نیزکما بیش غنی است درنزدیکی "ننگرهاریک "ذخیره بزرگ سولفور قرار دارد. در بیابانهای جنوب غربی افغانستان بین "هرات " و "شیندند " و نیز درمنطقه قندهار اورانیوم وجود دارد ودر استان قندهار معدن بوکسیت با ظرفیت تخمینی ۱۲۰هزار تن و درلوکرمعدن کرومیت باظرفیت بیشتری موجود می باشد .معادن دیگری نیز دراستانهای ننگرهار ، هرات و سایر استانها موجود می باشد که استخراج وبهره برداری از آنها پس ازهماهنگی با وزارت صنایع و معادن امکان پذیر خواهد بود در استان بدخشان دو معدن طلا وجود دارد که به علت نبود امکانات فنی اقدامی برای استخراج آن به عمل نیامده است .
●صنایع
توسعه صنایع افغانستان بسیار محدود است .افغانستان ازاین جهت عقب ماندگی بزرگی دارد .صنایع موجود اغلب مدلهای صنعتی قدیمی بلوک شرق می باشند .صنایع موجود به هیچ وجه جوابگوی نیازهای داخلی افغانستان نیست .فعالیتهای صنعتی افغانستان با احداث یک کارخانه نساجی درسال ۱۹۲۴آغاز شد ولی درطول جنگ صنایع توسعه نیافته و به علاوه تعدادی از واحدها فرسوده شده و از کار افتاده و به طور کلی صنایع موجود نه به اهداف توسعه در نظر گرفته شده دست یافتند و نه باظرفیت اسمی خود کارکرده اند و هم اکنون تعداد صنایع بخشهای متخلف محدود می باشد و معمولا از یک یا چند واحد تجاوز نمی کند .
عمده ترین صنایع افغانستان شامل کارخانجات روغن نباتی ، سورتینگ و بسته‌بندی کشمش ، آرد ، کود شیمیایی ، شکر ، آجرپزی ، مقوا سازی ،کره ، فرآورده های گوشتی ، کفش دوزی ، شیشه سازی ، پلاک سازی ، صابون پزی ، منسوجات پشمی ، پنبه ای و ابریشمی ، صنایع دستی شامل قالی بافی ، گلیم بافی ، نخ تابی ، پوستین دوزی ، چرم سازی ، ظروف گلی ، سنگ تراشی ،سوزن کاری و پلاستیک سازی می باشد .
●جاده ها
وضعیت جاده ها و راهها در افغانستان بسیارنامناسب است و دردهه های ۶۰و۷۰بنا به ملاحظات اقتصادی – سیاسی ارتباطات جاده ای بین کابل و شهرهای اصلی بین شهرهای کوچک و سایر ولایات رشد نکرد واکثرا خاکی باقی مانده است .تا سال ۱۹۸۴ در مجموع ۲۱هزارکیلومتر جاده وجودداشته است که دو هزارو ۸۰۰کیلومتر آن اسفالته و دارای زیر سازی مستحکم است ،بقیه اغلب شوسه هستند و یا دارای زیرسازی ضعیفی می‌باشند .جاده آسفالته مورد اشاره به صورت یک شاهراه افغانستان را دور می زند .این جاده از حدود شمال هرات در تورغندی ( مرز افغانستان و ترکمنستان ) آغاز شده و به هرات وارد می شود و سپس ازراه جنوب کشور را در پیش گرفته و به قندهار به سمت کابل چرخش داده و به این شهر می رسد و سپس ازکابل به سمت مزار شریف در شمال کشور حرکت کرده و با عبوراز مزار شریف به مرز ازبکستان می رسد بنابراین ،این جاده به کویته پاکستان متصل می شود و از طریق کابل توسط یک جاده که پس از عبوراز شهر جلال آباد به ترخم ( مرز افغانستان و پاکستان )رسیده و سپس به شهر پیشاورپاکستان می رود .
پل ابریشم که اتصال دهنده مرز افغانستان و ایران درولایات نیمروز است توسط وزرای فواید عامه و بازسازی افغانستان و وزیران اموراقتصادی و دارایی و راه وترابری ایران در اوایل سال ۱۳۸۳ افتتاح شد ،پل ابریشم به طول ۳۲۰متر وباهزینه سه میلیون دلار و کمک بلاعوض جمهوری اسلامی ایران بر روی رود هیرمند ساخته شد این پل منطقه مرزی میلک ایران را با شید شهر زرنج ،مرکز ولایت نیمروز افغانستان وصل می‌کند .
●بنادر و کشتیرانی ، راه آهن ، فرودگاه
افغانستان به دریای آزاد راه ندارد و فاقد کشتیرانی است .تنها رود قابل کشتیرانی ، رودخانه مرزی آمودریا درشمال کشوراست که عمق و پهنای این رودخانه کم و زیاد می شود بنابراین تنها قابلیت آن لنجهای کوچک قادر به حرکت درآن هستند درسواحل آمودریا شبه بندرهایی احداث شده که به کمک یک پل افغانستان را به ترکمنستان وصل میکند .
درافغانستان راه آهن وجود ندارد .این کشور جزو معدود کشورهایی است که راه آهن در آن توسعه ای نیافته است .تنها در دو بخش راه آهن وجود دارد : حدود ۱۰کیلومتراز کوشکا در ترکمنستان تا "تورغندی " در افغانستان و حدود ۱۵کیلومتر ازترمز درازبکستان تا خیبر آباد درافغانستان ، خطوط راه آهن گرچه از طریق کشورهای ایران ، پاکستان ، ازبکستان و ترکمنستان به نزدیکی مرزهای افغانستان رسیده ولی هرگز به آن راه نیافته است .
افغانستان دارای ۴۶فرودگاه است که از این تعداد ۱۰ فرودگاه با باندهای آسفالت شده، ۳۶ فرودگاه آسفالت نشده ( غیر قابل استفاده ) می باشند ، از این تعداد فرودگاه ، هم اکنون فرودگاههای کابل ، هرات ، مزار شریف و قندهاردارای سرویس هوایی می باشند که فقط فرودگاه کابل دارای پروازهای بین المللی می باشند .
هواپیمایی افغانستان آریانا نام دارد .آریانا افغان دارای یک ناوگان هوایی متشکل از ۱۰فروند هواپیما است که پروازهای داخلی و بین المللی رابه کشورهای همسایه انجام می دهد .درحال حاضر فرودگاه های کابل و قندهار تحت رژیم کنترل اسلات ۱۰ دقیقه ای ( ۶ پرواز درهرساعت ) بهره برداری می شوند .قابل ذکر است که فرودگاه کابل با ظرفیت ۱۰۰مسافر درساعت نمی تواند آمار مطلوبی برای یک پایتخت باشد .
●تراز تجاری افغانستان با ایران
تراز تجاری ایران با کشور افغانستان درسال گذشته ونسبت به سالهای پیش از آن به بالاترین میزان خود یعنی ۳۹۰میلیون و ۷۲۴هزار دلار رسید .
درسال گذشته ارزش صادرات ایران به افغانستان ۳۹۵میلیون و۱۸۴هزار دلار و ارزش واردات چهارمیلیون و ۴۶۰هزار دلار برآورد شده است .
در چهار سال گذشته تراز تجاری ایران با افغانستان پیوسته مثبت بوده ، این تراز در سال ۸۳ ( هرچند که صادرات ایران نسبت به مدت مشابه در سال ۸۲کاهش یافت )افزون بر ۲۱۸میلیون و ۳۶۳هزار دلار بود . در این سال ارزش صادرات غیرنفتی ایران به افغانستان ۲۲۲میلیون و چهار هزار دلار و واردات از آن کشور سه میلیون و ۶۴۱هزار دلار بود .مبادلات تجاری ایران و افغانستان به طور عمده در سه گروه کالایی کشاورزی و مواد غذایی ، منسوجات و صنایع دستی و صنعتی و معدنی قرار می گیرد.

شهناز حسنی

منبع : مجله گسترش صنعت