مدد رشته های مختلف دانشگاهی به مطالعات دینی

در گذشته نه چندان دور برخی مدعی بودند دین به زودی محو می شود اما امروز خام بودن این ایده اثبات شده است چرا که دین در تمام ابعاد جامعه بشری مشاهده شده و زنده تر از هر زمان دیگر به تاثیرگذاری خود ادامه می دهد. از این رو دین را می توان پدیده ای دانست که باید بهتر و بیشتر مورد درک، بررسی تعمق و تحلیل قرار گیرد. به گزارش مهر، دین به عنوان یک رشته آکادمیک با برخی از رشته های علوم انسانی همپوشانی دارد که به نوعی آنها هم با رویکرد خاص خود به بررسی دین می نشینند. رشته آکادمی مطالعات دینی می کوشد پدیده های دینی را به عنوان یک کل مورد بررسی قرار دهد اما همین رویکرد زیرمجموعه هایی دارد که به طور کلی نمی توان این زیرمجموعه ها و تاثیر آنها را در این رشته نادیده گرفت.
● فلسفه دین
فلسفه دین از ابرازهای فلسفی برای ارزیابی نظریه های دینی استفاده می کند. فلسفه دین عموما مورد استناد دانشمندان انگلیسی زبان است اما سایر فرهنگ ها نیز چون فرهنگ اسلامی، یهودی و هندی دارای فلسفه دینی خاص خود هستند که موضوعات مشترک آنها در فلسفه دینی مورد بررسی قرار می گیرند. درمیان این موضوعات می توان به وجود خداوند، اعتقاد و عقلانیت، جهان شناسی و استنتاج عقلانی از متون مقدس اشاره کرد. اگرچه فلسفه مدتهاست که برای بررسی نظریه های دینی مورد استفاده قرار گرفته است(برای نمونه می توان به مناظره آگوستین و پلاجیوس دربره گناه اولیه اشاره کرد)، اما افزایش شیوه تعلیم و فلسفه مذهبی قرون در قرن یازدهم بیش از پیش در سنت فلسفه غربی در مطالعه دینی مشاهده می شود.
● تاریخ دین
تاریخ دین، مکتب قرن نوزدهمی آلمان است که در مرحله اول دین را به عنوان پدیده ای اجتماعی - فرهنگی مورد بررسی قرار می دهد. این مکتب دین را به عنوان عاملی توصیف می کند که با فرهنگ بشری از شرک اولیه تا توحید گرایی اخلاقی رشد کرده است. این مکتب برای نخستین بار زمانی که مطالعه انجیل و تاریخ کلیسا در آلمان و سایر کشورها رشد کرد مورد توجه قرار گرفت. درمیان برخی از محورهای این رشته می توان به بررسی تاریخی شخصیت ها، رویدادها، موضوعات نظری و تکامل دینی اشاره کرد.
● جامعه شناسی دین
جامعه شناسی دین با ابعاد اجتماعی دین در دو عرصه نظری و عملی سروکار دارد. ساختار اجتماعی، رابطه میان شاغلان جامعه و جوامع دینی و ارائه مفاهمی معدود نگرانی های جامعه شناسان ادیان هستند. امیل دورکیم را می توان به عنوان پدر مطالعه جامعه شناسی دین دانست. وی در سال ۱۹۱۲ در کتاب «اشکال مقدماتی زندگی دینی» اظهار داشته است که دین نمی تواند از جامعه جدا شود و عکس این امر نیز صادق است.
● روانشناسی دین
این رشته با اصول روانشناختی سروکار دارد که در جوامع دینی فعال هستند. ویلیام جیمز یکی از نخستین شخصیت های آکادمیکی است که تلاش کرد فاصله میان روانشناسی و مطالعه دین را کم کند. در میان موضوعاتی که دغدغه روانشناسان دینی را تشکیل داده می توان به ماهیت روانشناختی تغییر دین، تصمیم گیری های دینی و عوامل روانشناختی در ارتقای ادعاهای دینی اشاره کرد.
● مردم شناسی دین
مردم شناسی دین دربرگیرنده مطالعه نهادهای دینی مرتبط با سایر نهادهای اجتماعی است که در آن مقایسه اعتقادات و آداب دینی در تمام فرهنگ ها نقش مهمی ایفا می کند. این رشته اصولا به نیازهای اولیه مشترک انسان می پردازد که دین پاسخگوی آنها است. انسان شناسی فرهنگی دین از دیگر رشته های زیرمجموعه ای محسوب می شود که با ابعاد فرهنگی دینی سروکار دارد و یکی از محورهای مورد توجه انسان شناس فرهنگی ادیان آداب، رسوم، اعتقادات و هنری دینی است.
● رویکردهای ادبی
رویکردهای مختلفی در مطالعه متون مقدس ادیان مختلف وجود دارد که یکی از آنها تفسیر متن با رویکردی ادبی است. استعاره، مولفه های موضوعی، ماهیت و انگیزه های شخصیت ها از نکات مورد توجه در این رویکرد هستند. نمونه این سبک کتاب «خداوند: شرح حال» نوشته جک میلز است.
● رویکردهای عصب شناختی
اخیرا بسیاری از دانشمندان به روابط میان علم عصب شناسی و دین علاقمند شده اند که بیشتر این ارتباط در آئین بودیسم مورد تاکید قرار گرفته است. اگرچه این رویکرد هنوز به عنوان یک رشته در مطالعات دینی به شمار نمی رود اما نتایج عصب شناختی در رابطه با تجربه های دینی ممکن است مورد توجه علمای دین قرار گیرد. محققان از اسکنرهای ویژه ای برای تحلیل فعالیت مغزمسیحیانی که زندگی خود را وقف دین کرده اند و بودائیانی که زندگی خود را وقف مراقبه کرده استفاده کرده اند و به نتایج مشابهی دست یافتند.

منبع : روزنامه مردم سالاری