آشنایی با صدفهای خوراکی پوسته آهکی

صدفهای خوراكی پوسته آهكی جزو جانوران دوكفه ای هستند كه با بیشترین فراوانی در بسیاری از آبهای شور خلیج ها و آبهای نزدیك به ساحل یافت می شود. این صدفها از اعضای مهم گروه كفزیان بوده و در آبهای با شوری بیشتر از ۱۲ قسمت در هزار زندگی می كنند . بر خلاف اویسترها كه گستره زیادی ازسطوح شوری را تحمل می كنند، این صدفها تنها آبهای شور خلیج های باز و اقیانوسها را تحمل می نمایند.
صدفهای خوراكی پوسته آهكی با نامهای مختلفی از جمله صدفهای گرد ، كواهراگ (نوعی صدف خوراكی آمریكای شمالی )، cherrystone ، مجرا باریكها و .... شناخته شده اند . این صدفها پوستهٔ‌ سخت و محكمی دارند كه برخلاف پوستهٔ نرم و شكننده صدفهای نرم می باشد. نام مجرا باریكها به علت وجود ۲ سیفون كوتاه بوده كه از یكدیگر جدا می باشند. بنا بر این صدفهای آهكی خوراكی نمی توانند به طور خیلی عمیق زمین را حفر كنند . این نوع صدفها دارای پوسته خرمایی و سخت به شكل تخم مرغ یا قلب بوده كه خطهای متحدالمركزی به سمت خارج بر روی پوسته خارجی آن وجود دارد.در قسمت درونی بدن كله ای قهوه ای رنگ، ماهیچه ای بدن را احاطه كرده و لولای حد فاصل ۲ كفه ، سه دندان سفید كاردینال دارد . این گونه ممكن است تا عرض دو اینچ رشد نماید.
سیكل زندگی:
دوره زندگی صدف خوراكی پوسته آهكی شامل دوره لاروی شناور و جوانی نسبتاً كفزی و نیز دوره بلوغ می باشد. این صدفها دوره بلوغشان را با نر شدن آغاز می كنند و جهت تولید مثل به وجود هر دو جنس نیاز دارند. دوره تخم گذاری اصولاً تحت تأثیر دمای آب و قابلیت دسترسی به عذا می باشد، بنا بر این زمان تخم گذاری با توجه به عرض جغرافیایی متفاوت است. تخم گذاری معمولا بر اثر تحریكات محیطی آغاز و تا ماهها به طول می انجامد، اما بیشتر اوقات فاصله هایی بین پیك تخم گذاری (حداكثرمیزان تخم گذاری) وجوددارد . در نواحی خلیج معمولا زمانیكه دمای آب به بیشتر از ۲۲ تا ۲۳ درجه سانتیگراد رسید، تخم گذاری آغاز می شود. در هر بار تخم گذاری ممكن است نوع ماده بین ۱۶ تا ۲۴ میلیون تخم بگذارد. اگرچه مطالعات آزمایشگاهی گزارشهایی مبنی بر ۱ ـ۳ میلیون تخم را نیز داشته اند. البته فقط تعداد محدودی از نمونه های آزمایشگاهی به بلوغ می رسند و هر فرد ممكن است در هر فصل حتی بیشتر از ۶۰ میلیون تخم تولید كند. اندازه تخم ها ۷۰ تا ۷۳ میكرون بوده و توسط غشاء ژلاتینی احاطه شده اند. تخمها و اسپرمهای هر فرد بالغ همراه با جریانی تنفسی توسط سیفونها در آب رها می شوند و لقاح بطور خارجی در سطوح آب اتفاق می افتد.در نواحی خلیج بیشترین میزان رشد در بهار و پاییز یعنی زمانیكه فراوانی غذا و بهترین دمای آب جهت رشد برهم منطبق هستند، اتفاق می افتد، كاهش رشد در تابستان است و هر چه به سمت زمستان برویم كمتر می شود، همچنین رشد تحت تاثیر افزایش سن كاهش می یابد و زمانی كه این اتفاق روی دهد، به جای اینكه پوسته صدف طویل تر شود، سخت تر و ضخیم تر می شود.در مرحله لاروی، لاروها به سمت نور یعنی خلاف جاذبه زمین شنا می كنند. بنابراین در سطح آب تجمع می یابند و تحت تاثیر جریان باد، موج یا جریانهای آب به اطراف پراكنده می شوند . در آخرین مرحله لاروی قبل از اینكه لاروها به سمت مرحله دگردیسی پیش روند، ته نشین شده و پاها از پوسته شروع به رشد می كنند. بك صدف بالغ كه به ته بستر رسوب كرده از پاها جهت كندن و نقب زدن در لجن های بستر و نیز جهت گریز استفاده می كند. با افزایش رشد اندامهای داخلی صدف، كربنات كلسیم از پوسته ترشح می شود.بیشترین رشد در دمای بین۱۰ ـ ۲۵ درجه سانتیگراد اتفاق می افتد. بخش مقطعی (عرضی ) پوسته این صدفها معمولا سن صدفها را مشخص می كند. صدفهای پوسته آهكی خوراكی ممكن است بیشتر از ۱۰ سال زنده بمانند و به احتمال خیلی ضعیف ممكن است تا ۵۰ سال هم زندگی كنند.دشمنان طبیعی این صدفها گونه های مختلف كوسه ماهیان پهن و خرچنگ آبی اقیانوس اطلس، پرندگان و ستاره های دریایی می باشند . در مواردی جهت عملیات پرورش این صدفها از دیواره های محافظ (فنس) جهت حفاظت از نواحی نوزادگاهی و صدفهای كوچك استفاده می كنند. این صدفها براساس اندازه شان درگروه های مختلف نام گذاری می شوند.
از انواع این صدفها می توان به موارد زیر اشاره كرد:
( عرض بیشتراز ۵/۳ اینچ ) chowder
( عرض بین ۵/۲ ـ ۵/۳ اینچ ) cherrystone
( عرض بین ۲ ـ ۵/۲ اینچ ) topneck
(عرض حدود ۲ اینچ ) littleneck
منبع:
http://www.chesapeakebay.net/hard_clam.htm
مترجم: شقایق نوروزی – كارشناس اداره كل آموزش و ترویج – معاونت تكثیر و پرورش
Shnoroozi۲۰۰۴@yahoo.com>.

منبع : پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران