تقابل سنت و مدرنیته

فیلم «شیر» دومین قسمت از سه گانه سینمایی «سمیح کاپلانوغلو» به عنوان یکی از آثار خوب و خوش ساخت سینمای ترکیه در سالهای اخیردر بخش مسابقه بین الملل جشنواره فیلم فجر امسال شرکت دارد. ریتم فیلم علی رغم کند بودن پرطنین است واین به خاطر روایت زیبا، تأثیرگذار و مخصوصاً شاعرانه کارگردان «سمیح کاپلانوغلو» در به تصویر کشیدن «بلوغ عاطفی» و ظرافت ها و پیچیدگی های آن در قهرمان فیلم خود است. کاپلانوغلو که سال گذشته نیز اولین قسمت از همین سه گانه اش با نام «تخم مرغ» در جشنواره نمایش داده شد در این فیلم تازه خود همانقدر به روایت اهمیت داده است که به شاعرانه کردن کل کار و حاصل چیزی نیست جز اثری که بی نهایت هنری و باب طبع جشنواره های هنری است تا شاید تماشاگران عام. او ترجیح داده است ساختار تریلوژی خود را به لحاظ زمانی معکوس از پیش ببرد از همین رو «شیر» داستان جوانی و جوان شدن قهرمان این مجموعه درست پس از سالهای مدرسه و قبل از مهاجرت به استانبول است.
سومین فیلم از این مجموعه که «عسل» نام خواهد داشت به جوانی های «یوسف» قهرمان فیلم های کاپلا نوغلو خواهد پرداخت. فیلم «شیر» با صحنه ای تکان دهنده آغاز می شود. ماری از دهان یک زن جوان روستایی که از بالای درختی آویزان است و زیر یکی از شاخه ها دیگی از شیرجوشان گذاشته شده بیرون می آید. همچون بسیاری از صحنه های دیگر این فیلم این صحنه پراستعاره توجیه و توضیحی پیدا نمی کند اما باقی فیلم قهرمان رؤیاپرداز «یوسف» را دنبال می کند که به تازگی مدرسه را ترک کرده و به مادرش در فروختن شیر و پنیری که خودش در دامداری کوچک شان درست می کند کمک می کند. رؤیای یوسف جوان شاعر شدن است و وقتی یکی از مجلات پیش پا افتاده ادبی یکی از شعرهای او را چاپ می کند از خوشحالی دیگر سر از پا نمی شناسد. در فیلم «شیر» چالش های عاطفی شخصیت ها صرفاً در گفتارها و دیالوگ های آنان با یکدیگر حتی با خود خلاصه نمی شود و کاپلانو غلو ترجیح می دهد از سمبل ها (شیر، مارها و گربه ماهی بزرگی که یوسف با دست های خود می گیرد) به جای روایت های تک خطی و کسالت بار استفاده کند. تحولات اجتماعی و حتی فرهنگی ترکیه که در شهرها و روستاهای کوچک آن این روزها با سرعتی هرچه تمام تر در حال فراگیر شدن است و برای بسیاری ازمردم گذر از سنت به مدرنیته آسان نبوده است در برخی صحنه های فیلم همچون صحنه برخورد یوسف با شاعری دیگر که در یک معدن زغال سنگ کار می کند نمایش داده می شود. همچنین مادر یوسف که در جست وجوی شیوه تازه ای برای زندگی است مظهر تغییر و تحولاتی در جامعه سنتی ترکیه است که برای بسیاری از مردم گریزی از آن نیست.
سمیح کاپلانوغلو که فیلمسازی را با کارگردانی مجموعه های موفق و معروف تلویزیونی آغاز کرد معتقد است دغدغه های «یوسف» آینه ای برای اوضاع کنونی ترکیه بخصوص مدرنیزه شدن پرشتاب شهرهای کوچک این کشور و مشکلات و تبعات آن بر زندگی افراد است و این، گاه به سردرگمی روحی و یا حتی عاطفی ای در نسل جوان این کشور انجامیده که در صحنه های مختلف این فیلم مشهود است. آنجا که نمی داند باید مطابق با معیارهای پذیرفته شده در یک فرهنگ سنتی و مردسالار رفتار کند یا آنکه باید با این فرآیند مدرنیزه شدن که به امیدها و آمال تازه ای دامن زده است همگام شود فیلم «شیر» که از حمایت مالی بنیاد سینمای جهان وابسته به جشنواره فیلم برلین برخوردار بوده است تولید شرکت فیلمسازی خود این کارگردان است و به عنوان دومین تجربه کارگردانی موفق او در بخش مسابقه جشنواره فیلم ونیز سال گذشته نیز حضور داشت. این فیلم همچنین در یکی از بخش های جنبی جشنواره کن ۲۰۰۷ به معرض نمایش تهیه کننده ها و پخش کنندگان مطرح گذاشته شد.

شیلا ساسانی نیا

منبع : روزنامه ایران