شیروان ، استان خراسان

درباره تاریخ قبل از اسلام این شهر و مردم آن، به طور دقیق و واضح، در كتب تاریخی ذكری به میان نیامده است. اما با توجه به قبور زرتشتی و آثار و ابنیه تاریخی موجود در نقاط مختلف شهرستان و وجود آبادی‌های نسا، تفتازان و آستاونه كه با حدود و موقعیت شیروان فعلی تطبیق می‌كنند، همچنین با تحقیق و كاوش در آثار باقی‌مانده در روستاها و آبادی‌های قدیمی، می‌‌توان گفت این منطقه قبل از اسلام مسكونی بوده و دارای قدمت طولانی است.
مردم شیروان در سال 31 هجری - در زمان خلافت عثمان - به اسلام روی آوردند. در دوران طاهریان، صفاریان و سامانیان، با این كه ذكری از نام شیروان نیامده است، لیكن از بعضی قراین پیداست كه این شهر به صورت قصبه‌ای پابرجا بوده است. قبور گورستان قدیمی شیروان با تاریخ حكومت این سلسله‌ها مطابقت دارد. سلطان محمود غزنوی در لشگركشی خود به هندوستان، یك شبانه‌روز در حدفاصل ورگ - رزمغان توقف كرده بود، و این محل هنوز هم در میان مردم شیروان به تخت سلطان محمود معروف است.
از نظر تاریخی، رونق شهر شیروان با دوره‌ فرمانروایی خوارزمشاهیان مربوط است. بقعه امام‌زاده سلطان محمدرضا (ع) در شیروان از بناهای این دوره است. در حملات گوركانیان، این منطقه آسیب فراوان دید و كشتار فراوانی در آن صورت گرفت. در دوران صفویان، مهم‌ترین واقعه‌ای كه در این شهر روی داد، كوچاندن چهل هزار خانوار عشایر كُرد به این منطقه بود كه برای مقابله با حملات ازبك‌ها، توسط شاه‌عباس انجام یافت.
این شهر در دوران حكومت قاجار یكی از مناطق مهم درگیری‌های حكام محلی بود. شهر شیروان در سال 1308 بر اثر زلزله به كلی ویران شد و پس از دو سال،‌ بار دیگر با اسلوب جدید شهرسازی تجدید بنا گردید.