تشنج در جهان؛ بیشتر نشود، کمتر نخواهد شد

چنانکه پیدا است در سال ۲۰۰۶ همانند سال‌های پیش، تشنج ادامه خواهد یافت، دقیق‌تر بگوئیم اگر تشنج بیشتر نشود، حتماً کمتر نخواهد شد. البته بعید است حوادثی که درباره افغانستان و عراق رخ داده بار دیگر تکرار شود.
در عین حال روندی که ”یک ‌جانبه‌گرائی آمریکائی“ نام گرفته است، تقویت می‌شود.
● خاورمیانه
اختلافات نیز در خاورمیانه شدت بیشتری یافته، وضع بحرانی‌تر می‌شود. شارون در میان مردم اسرائیل دارای اعتبار بود و ژنرال موفقی قلمداد می‌شد. از همین رو می‌توانست تصمیمات خاص را، حتی اگر اسرائیلی‌ها چندان تمایلی بدان‌ها نداشتند، به اجراء درآورد. ولی نتانیاهو چنین اعتباری ندارد و نمی‌تواند مانند شارون عمل کند. پیشینه نتانیاهو در مذاکرات خاورمیانه نشان می‌دهد که او همیشه از جمله تندروهای افراطی بوده است. بنابراین احتمالاً سال ۲۰۰۶، سالی است که بر حدت مباحثات خاورمیانه افزوده می‌شود.
● عراق
حتی اگر از شدت تشنج در عراق کاسته شود، باز هم مسائل آن کشور معضل بزرگ و فزاینده آمریکائی‌ها باقی خواهد ماند. آمریکائی‌ها نمی‌توانند برای دوره‌ای طولانی متحمل خسارات و ضایعات انسانی شوند؛ آن هم در جنگی طولانی که از نظر مردم آن کشور ارتباط چندانی با امنیت ملی آنها ندارد. این وضعیت فشار سنگینی بر روند سیاستگذاری در آمریکا می‌گذارد. بر این اساس و نیز وضعیت خاورمیانه است که می‌توان انتظار داشت یک جانبه‌گرائی آمریکائی‌ها تقویت شود.
● موضوع هسته‌ای ایران
به احتمال زیاد قبل از ارجاع پرونده کشورمان به شورای امنیت. اروپا خود رأساً یک رشته اقدامات سختگیرانه را علیه ما اتخاذ خواهد کرد. برخلاف تصور برخی کسان، اروپا، به‌دلیل اختلافاتی که با آمریکا دارد، مایل نیست که پرونده ایران به شورای امنیت ارجاع شود و مدیریت خود را بر پرونده هسته‌ای ایران از دست بدهد. در واقع مدیریت پرونده هسته‌ای ایران محملی برای ابراز وجود اروپا در تحولات بین‌المللی است.
نکته دیگری نیز این رویکرد اروپا را تقویت می‌کند. در واقع قطعنامه سپتامبر ۲۰۰۵ قطعنامه شورای امنیت و پرونده ایران ”در آستانه شورای امنیت“ است؛ یعنی هر لحظه‌ای که آنها اراده کنند می‌توانند که پرونده را به شورا ارجاع دهند؛ به همین دلیل عجله‌ای برای این‌کار ندارند.
در این میان، موضوع قابل توجه این است که مجموعه رخدادها و سیاست‌های ما در پرونده هسته‌ای ایران سبب کم‌رنگ شدن اختلاف‌نظر اروپا، آمریکا و روسیه در موضوع نحوه برخورد با کشورمان شده است و آنها به‌تدریج سیاست مشترکی را در این زمینه اتخاذ می‌کنند.
به هر روی، در جو سیاسی کنونی، رسیدن به یک تفاهم در موضوع برنامه هسته‌ای زیاد نیست. این امر، خود یکی از دیگر دلایل تداوم تشنج در سال ۲۰۰۶ است. البته به احتمال زیاد این تشنج مدیریت می‌شود و بعید است به یک جنگ تمام‌عیار، مانند آنچه در افغانستان و عراق اتفاق افتاد، تبدیل شود. البته احتمال یک حمله نظامی وجود دارد. اگر چنین شود، طبعاً ایران نیز پاسخ خود را خواهد داد. عملیات نظامی مقطعی را می‌توان مدیریت کرد و مانع از تبدیل آن به یک جنگ تمام‌عیار شد. احتمال توأم شدن عملیات مقطعی نظامی با تحریم نیز وجود دارد.
نکته در خور تأمل آخر این است که برخلاف تصور ساده‌‌انگارانه برخی، اروپائیان و آژانس انرژی اتمی در حالت تدافعی قرار ندارند. آنها با تدبیر و کیاست در تلاش برای ایجاد جماع علیه ایران هستند. اگر گمان کنیم که اروپا در حالت تدافعی است و ما در موقعیت تهاجمی، اشتباه مهلکی مرتکب شده‌ایم. از یاد نباید برد که وضعیت کنونی عراق و خاورمیانه یک فرصت برای ایران است. ما باید اولویت خود را در سیاست خارجی مشخص و برای آن سرمایه‌گذاری کنیم. همه چیز را نمی‌توان همزمان به‌دست آورد.

امیر زمانی‌نیا

منبع : سایر منابع