سؤال از وزیران ، سخت می شود؟!

آنچه مختصری در این مقال به آن می پردازم، واکاوی کوتاهی ازخبرهایی است که این روز ها در باب تغییر موادی از آیین نامه مجلس،به گوش می رسد.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی به بهانه کارآمد کردن مجلس و جلوگیری از هدر رفتن وقت ، به کلیات طرح اصلاح موادی از آئین نامه داخلی مجلس رای مثبت دادند. نمایندگان مجلس کلیات این طرح را با ۲۰۱ رای موافق ۲۲ رای مخالف و ۶ رای ممتنع از مجموع ۲۳۲ نماینده حاضر به تصویب رساندند.
در صورت تصویب نهایی این طرح نواقص موجود در آئین نامه داخلی مجلس که منجر به کاهش کار آمدی مجلس شورای اسلامی می‌گردد اصلاح خواهد شد.
طرفداران کلیات این طرح معتقد بودند: با توجه به اینکه در آئین نامه داخلی مجلس ضمانت اجرای لازم برای جلوگیری از هدر رفتن وقت مجلس و نمایندگان پیش بینی نشده است لذا با تصویب نهایی این طرح بهره‌برداری مناسبی از وقت مجلس و کاهش زمان هدر رفته و استفاده مناسب از وقت کمیسیون‌ها خواهد شد.
آنچه در باب ضرورت ارائه طرحی این چنینی مطرح شده است کاملا درست به نظر می رسد. اما خبرهایی که شنیده می شود نگرانی ها را بر می انگیزد. نماینده ای می گفت: در بحث اصلاح آیین نامه بخش مهمی، به سوالات نمایندگان از وزرا اختصاص یافته است و قرار است در این باره تغییرات اساسی انجام شود.
وی در توضیح این تغییرات می گفت: در این طرح آمده است که سوال نمایندگان از وزرا، به صورت مکتوب ابتدا در کمیسیون مطرح خواهد شد و سپس نامه سوال به وزیر مربوطه ارجاع می شود و پاسخ مکتوب از طرف وزیر به نماینده ارسال خواهد شد.
در صورت قانع شدن نماینده مساله تمام می شود. اما اگر قانع نشد موضوع را باید در کمیسیون طرح کند. کمیسیون باید اعتراض را وارد بداند تا زمینه طرح سوال در صحن، پس از طی مقدماتی دیگر فراهم شود و... .
البته ظاهرا اصلاحیه مذکور فقط به اینجا ختم نمی شود و مسایل دیگری نیز در آن مطرح است که می تواند مثبت هم باشد. اما تصویب این بخش از چنین مصوبه ای، در مجلسی که داعیه نظارت دارد، خطراتی در پی خواهد داشت و امید می رود نمایندگان محترم با حساسیت بیشتر موضوع را دنبال کنند.
به موجب قانون اساسی حیطه نظارتی مجلس شورای اسلامی ، موارد حساس و استراتژیکی را دربر می گیرد که تصویب عهدنامه ها، مقاوله نامه ها، قراردادها و موافقت های بین المللی، تصویب هرگونه تغییر در خطوط مرزی کشور، تصویب اعلام حکومت نظامی در حالت جنگ و شرایط اضطراری، تصویب اخذ و اعطای وام بلاعوض در داخل و خارج کشور، تصویب استخدام کارشناسان خارجی در موارد ضرورت، تصویب واگذاری اموال دولتی (البته در صورتی که از نفایس ملی منحصر به فرد نباشد) و همچنین تصویب نهایی بودجه سالانه کشور، همگی باید بوسیله مجلس صورت بگیرد و در واقع تصویب این امور وسعت و اهمیت مجلس را نشان می دهد و ترجمان نظر امام است که مجلس را در رأس امور دانسته اند.
مجلس برای اعمال نظارت خود از اهرم ها و ابزارهای نظارتی مختلف و متعددی نیز برخوردار است؛ یکی از ابزارهای نظارتی آن «رای اعتماد به وزیران» است، از دیگر ابزارهای نظارتی مجلس سؤال از رئیس جمهور یا هر یک از وزراء درباره یکی از وظایف آنان است. از دیگر مواردی که مجلس می تواند به عنوان ابزار نظارتی خود استفاده کند استیضاح هیئت وزیران یا هر یک از وزراء است که می توان گفت قاطع ترین و برنده ترین ابزار و اهرم نظارتی مجلس است.
ابزار دیگر مجلس برای اعمال نظارت که از حقوق خاصه مجلس هم به شمار می آید حق تحقیق و تفحص در تمام امور کشور است. شکایات مردمی از قوای سه گانه کشور به کمیسیون اصل ۹۰ مجلس نیز از ابزارهای نظارتی مجلس است.
و بالاخره می توان از دیوان محاسبات به عنوان ابزاری در خصوص نظارت مالی مجلس بر کار دولت در اجرای بودجه سالانه کشور نام برد.
اما نگاهی به عملکرد ادوار متعدد مجلس حکایت از آن دارد که ضمانت اجرایی خاصی در زمینه این نظارت ها وجود ندارد. در همین بحث سووال از وزرا، قرائت گزارش در صحنه علنی مترتب آثار خاصی نیست و عملا پس از انجام مراحلی- که گویی صبغه تشریفاتی دارد- همه چیز تمام می شود.
استیضاح ها نیز همواره رنگ و بوی سیاسی به خود گرفته است .همچنین می توان به ناکارایی اهرم تحقیق و تفحص اشاره کرد؛ نمایندگان مجلس طبق اصل ۷۶ قانون اساسی حق تحقیق و تفحص در تمام امور کشور را دارند اما انگار این ابزار نظارتی نمایندگان هم چندان موثر نیست، چرا که بعد از سیر مراحل مختلف در نهایت گزارش هیئت تحقیق و تفحص از نهاد مورد تحقیق توسط هیئت رئیسه مجلس به قوه قضاییه ارسال می شود و سرگذشت بعد از آن را باید به انتظار نشست.
حال با این شرایط این سووال مطرح می شود: آیا بی اعتبارتر کردن یک یا چند اهرم نظارتی مجلس، شان و جایگاه کلیت مجلس را زیر سووال نمی برد؟ نمایندگان محترمی که همواره از پایین آمدن شان مجلس- مخصوصا در حوزه نظارت- گلایه مند هستند، با چه توجیهی یک ابزار نسبتا مناسب را ناکارآمدتر می کنند؟
فداکاری خبرنگارانه خود را به کار می گیرم و می گویم: کاش خبری که امروز شنیدم و در باره اش نوشتم، کذب محض باشد... کاش!

مهدی محمدی

منبع : سایت تحلیلی خبری عصر ایران