ترکیه، انتخابات و چالش قدرت

كشور تركیه در آستانه برگزاری انتخابات مجلس خلق با چالشهای جدی از سوی گرایشهای سیاسی و ایدئولوژیك رو به رو شده است.
اگر ملاك قضاوت را ادعاهای داوطلبان قدرت قرار دهیم می توان گفت كه خواست مشترك آنها تسهیل شرایطی است كه در آن تركیه به توسعه پایدار دست یابد، كشوری پیشرفته شود و بصورت الگوی موفقی در جهان اسلام در بیاید.
اما حقیقت این است كه تركیه با دو چالش جدی رو به رو است.
۱) چالش هویت اسلامی و هویت لیبرالی
۲) چالش قومی ترك و كرد
بحث درباره این دو چالش بسیار است اما آنچه كه در سرنوشت آینده تركیه تأثیرات قطعی بر جای خواهد گذاشت، این واقعیت است كه تركیه كشوری اسلامی و بخشی از خاورمیانه می باشد یا كشوری لائیك و اروپایی است. انتخابات عمومی تركیه هر چند ممكن است به این بحث نتواند خاتمه دهد و چالش هم چنان باقی بماند اما از این نظر كه جهت گیری تفكرهای موجود در این كشور را روشنتر می كند، حایز اهمیت است.
دست كم می توان گفت كه میزان توفیق یا عدم توفیق هر یك از این دو جناح فكری می تواند میزان پایگاه اجتماعی آنها را تا حدی روشن كند.
جناح اسلامگرای حزب عدالت و توسعه و جناح لائیك كه از حمایت ارتش و روشنفكران لیبرال تركیه برخوردار است، در این انتخابات با آزمون دشواری رو به رو هستند.
پیروزی یا شكست هر كدام از آنها می تواند در جهت گیری سیاسی آینده تركیه مؤثر باشد. اسلامگراها به حمایت مردم تا حدی اطمینان دارند اما در همان حال از دیدگاه منفی ارتش نیز بی اطلاع نیستند.
گذشته از این، پذیرفته نشدن تركیه در اتحادیه اروپا كه خواست اصلی جناح لیبرال و ارتش تركیه می باشد به نفع حزب عدالت و توسعه تمام شده است و اگر رجب طیب اردوغان از این امر بتواند بهره برداری كند، فشار ارتش را با حمایت مردم می تواند خنثی كند، هم چنانكه توانست بحران سیاسی ناشی از تمایل ارتش به حمله به شمال عراق را به سود خود تحت كنترل در بیاورد و ژنرالهای ارتش در مرز عراق و تركیه توقف كردند.
چالش دوم یعنی چالش قومی كرد و ترك حتی از چالش هویتی اول، سرنوشت سازتر است.
گروه لیبرال و ارتش تركیه در مقابل این مسأله، قدرت مانور چندانی ندارند.
افكار عمومی در میان قومیت اكثریت ترك به شدت نگران تحولات منطقه است. راه حل نظامی كه ارتش از آن حمایت می كند به بن بست رسیده و راه حل سیاسی قابل قبولی نیز تاكنون یافت نشده است.
در چنین فضایی یك گروه واقع بین تر از نخبگان سیاسی ترك و كرد، یك گروه حامی خواست كردها تشكیل دادند و آشكارا وارد مبارزات انتخاباتی شده اند.
این كه این تفكر آشتی جویانه تا چه اندازه بتواند در مجلس آینده حضور بیابد معلوم نیست زیرا كه با دو مشكل روبرو است، مشكل اول عدم پذیرش ارتش و تبلیغات گسترده ای است كه با انكار هویت قومی كرد تا حدی اذهان عمومی را مشوش كرده است و مشكل دوم جریان چپ گرا «پ.ك.ك» است كه راه حل را سیاسی نمی بیند و هواداران خود را تشویق به عدم شركت و تحریم انتخابات می كند.
از این رو كار برای نخبگان راه حل سیاسی این مسأله دشوارتر از آن است كه آنها فكر می كرده اند كه با حضور در مجلس می توانند روند مصالحه ملی را به پیش ببرند.
در هر حال انتخابات مجلس تركیه در موقعیت زمانی دشواری انجام می شود كه در آن قدرت سیاسی - ایدئولوژیك با چالش روبروست. پیروزی یا شكست هر كدام از جریانهای سیاسی، می تواند مسیر حركت سیاسی آینده تركیه را تغییر دهد.

محمد ملازهی

منبع : روزنامه قدس