باد هوا برای غرب...روسیاهی برای روسها...مزد پایداری برای ایران

قطعنامه ضدایرانی ۱۸۳۵، نسخه ای تکراری از قطعنامه های پیشین بوده و حاوی هیچ نکته الزام آور و تحریم آمیز جدیدی علیه جمهوری اسلامی نیست و به اعتقاد اهل خبره صدوراین قطعنامه،صرفااقدامی سیاسی و نمادین برای نمایش "اجماع جهانی" علیه ایران است.
شورای امنیت سازمان ملل متحد چهارمین قطعنامه ضد ایرانی خود علیه فعالیت های هسته ای صلح آمیز کشورمان را با محوریت "توقف فوری غنی سازی اورانیوم و اجرای کامل قطعنامه های پیشین" تصویب کرد.
قطعنامه ۱۸۳۵ تنها در چند سطر و بدون هیچ نکته تحریم آمیز و الزام آور جدید به تصویب شورای امنیت رسیده است.
تصویب این قطعنامه بدنبال توافق "غیرمنتظره" گروه "۱+۵" (شامل آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین و روسیه به همراه آلمان) در روز جمعه صورت گرفت. توافق روز جمعه از این نظر غیرمنتظره بود که چند روز پیشتر اعلام شد نشست روز پنجشنبه وزرای خارجه این شش کشور در نیویورک برای بحث درباره قدم بعدی مقابل ایران لغو شده است.
لغو آن نشست در پی مخالفت روسیه صورت گرفت و تصور عمومی این بود که تنظیم هرگونه قطعنامه ای علیه برنامه اتمی ایران فعلا منتفی است. اما ظاهرا این وضع در جریان دیدار وزرای خارجه روسیه و آمریکا در روز چهارشنبه در نیویورک تغییر کرد.
با این حال پس از آنکه واشنگتن رایزنی های گسترده ای را با هدف ایجاد اجماعی تازه در قالب گروه ۱+۵ و متقاعد کردن روسیه برای بازگشت به جبهه مهار برنامه هسته ای ایران آغاز کرد و یک روز پس از نخستین دیدار وزرای خارجه روسیه و آمریکا از زمان آغاز بحران منطقه قفقاز، مسکو پیش نویس جدید ترین قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران را تنظیم و تقدیم کشورهای عضو گروه ۱+۵ کرد.
تصویب قطعنامه ۱۸۳۵ علیه ایران با واکنش ها و برداشت های متفاوتی از بازیگران فعال در صحنه بررسی موضوع هسته ای ایران روبرو شده است:
الف) برداشت اول: آمریکا و متحدان غربی
پس از انتشار گزارش "مبهم اما جهت دار" محمد البرادعی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی از آخرین وضعیت پرونده هسته ای ایران در هفته گذشته، آمریکا و متحدان اروپایی اش به تلاش های گسترده ای برای تصویب دور تازه ای از تحریم ها علیه ایران دست زدند، اما با مقاومت چین و به خصوص روسیه روبرو شدند.
از این رو، آمریکا در حرکتی عجولانه و در اقدامی که کمتر از ۲۴ ساعت بطول انجامید، درخواستی رسمی را برای برگزاری جلسه شورای امنیت به رئیس این شورا ارائه و پیش نویس قطعنامه را که در خصوص آن با برخی دیگر از اعضای دائم شورا توافق کرده بود به رای گذاشت که به تصویب رسید.
در این میان، هرچند قطعنامه چهارم شورای امنیت علیه فعالیت های صلح آمیز هسته ای ایران، برخلاف میل واشنگتن حاوی تحریم های تازه ای نیست، اما آمریکا می کوشد آن را به عنوان "نشانه اتحاد بین المللی علیه برنامه اتمی ایران" تعبیر کند.
این در حالی است که ناظران بین‌المللی این قطعنامه را تلاشی برای حفظ وجهه غرب در برابر ایران ارزیابی می‌کنند.
کاندولیزا رایس وزیر خارجه آمریکا در این باره گفت که هدف این قطعنامه نشان دادن وحدت اعضای گروه ۱+۵ پس از بروز اختلاف با روسیه بر سر مناقشه گرجستان است.
وی به رویترز گفت: " بویژه مهم است که ایرانی ها تشخیص دهند که فرآیند کاری گروه پنج به علاوه یک همچنان به قوت خود باقی است."
در این میان، فرانک والتر اشتاین مایر، وزیر خارجه آلمان، نیز صدور این قطعنامه را ستود و گفت: "نگرانی من این بود که اگر یک اعلامیه مشترک تنظیم نمی کردیم، دولت ایران بیش از حد خوشحال می شد."
دیوید میلیبند وزیر امور خارجه انگلیس هم درباره قطعنامه جدید شورای امنیت اظهار داشت که برای ما این مساله بسیار مهم است که وحدت نظر گروه ۱+۵ درباره ایران را حفظ کنیم.
اما وزارت خارجه رژیم صهیونیستی نسبت به قطعنامه جدید علیه ایران، برخلاف آمریکا و متحدان اروپایی اش موضع گرفته و گفته است: انتشار قطعنامه جدید شورای امنیت، که کشورها را ملزم می سازد تحریم های اعلام شده علیه حکومت ایران را با دقت بیشتری رعایت کنند، فقط از نظر روانی مهم بوده و اهمیت عملی کمی دارد.
وزارت خارجه رژیم صهیونیستی عصر یکشنبه در سایت رسمی خود با انتقاد از قطعنامه شورای امنیت در خصوص برنامه هسته ای ایران ،آن را سازشکاری بین امریکا و روسیه خواند و اعلام کرد: تصویب قطعنامه جدید علیه برنامه های اتمی ایران در شورای امنیت، نوعی سازش بین خواسته های ایالات متحده و روسیه بود. به موجب این سازش، اصرار روسیه برای خودداری از تصویب تحریمهای شدیدتر علیه ایران پذیرفته گردید.
ب) برداشت دوم: روسیه و چین
بررسی مواضع مقامات روسیه و چین - که پیشتر با تدوین پیش نویس قطعنامه جدید تحریم آمیز علیه ایران مخالفت کرده بودند- نسبت به تصویب قطعنامه ضدایرانی چهارم نشان می دهد که آنها سعی دارند تا همراهی خود با آمریکا و متحدانش را اقدامی "مسوولانه" و "غالب آمدن عقل سلیم" در جلوگیری از تشدید تنش ها توصیف نمایند.
ویتالی چورکین سفیر روسیه در سازمان ملل با گفتن این نکته که قطعنامه جدید نشان از این امر دارد که باید در پرونده هسته ای ایران گزینه سیاسی را به رویکرد نظامی ترجیح داد ، رای مثبت روسیه به این قطعنامه را توجیه کرد.
به گزارش خبرگزاری روسی اینترفکس، وزارت خارجه روسیه نیز در بیانیه ای گفت که تنظیم یک پیش نویس ساده و کوتاه در مورد ایران پیشنهاد مسکو بوده است و پذیرش آن نشانه "غالب آمدن عقل سلیم" است.
براساس بیانیه روسیه، پس از موضع گیری روسیه دایر بر نامناسب بودن زمان برای نشست وزرای خارجه شش کشور در نیویورک برای بحث درباره تحریم های تازه علیه ایران، دیگر اعضای این گروه "پذیرفتند که بار دیگر سراغ پیشنهاد روسیه که پیشتر تسلیم شده بود بروند."
سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه نیز پس از دیدار روز جمعه اعضای گروه "۱+۵" در اشاره ای به ایران گفته بود: "غیرمسوولانه خواهد بود اگر این مسائل (برنامه اتمی ایران) به خاطر اختلاف بر سر قفقاز زمین گذاشته شود."
در این بین، نخست وزیر چین نیز همراهی کشورش با غرب در تصویب قطعنامه جدید علیه ایران را اینگونه تشریح کرد: هدف ما اکنون حل مشکل است نه تشدید تنش ها.
"ون جیابائو" نخست وزیر چین در گفتگو با تلویزیون "سی ان ان" اعلام کرد که رویکرد اعضای گروه ۱+۵ در قبال برنامه هسته ای ایران باید بر مذاکره متمرکز باشد نه افزایش فشار بر ایران.
وی تصریح کرد: قدرتهای بزرگ جهان باید گفتگوهای مسالمت آمیز را با ایران دنبال کنند نه اینکه به زور یا تهدید زور متوسل شوند.
ج) برداشت سوم: ایران
صدور قطعنامه چهارم شورای امنیت علیه ایران از سوی مقامات ارشد جمهوری اسلامی ایران اقدامی "غیرقانونی"، "ناسنجیده" و "سبکسرانه" اما ماهیت آن "کم اثر" و "شبیه بیانیه" توصیف شده است.
بدنبال صدور قطعنامه ۱۸۳۵، جمهوری اسلامی ایران با صدور بیانیه‌ای اقدام شورای امنیت سازمان ملل در تصویب قطعنامه جدید علیه خود را اقدامی غیرقانونی و مردود اعلام و تاکید کرد ملت ایران در عزم راسخ خود برای پیگیری حقوق مسلم خویش لحظه‌ای تردید به خود راه نخواهد داد.
در واکنش به این قطعنامه، دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران نیز گفت: پیش نویسی که کشورهای گروه موسوم به پنج به علاوه یک به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارائه کرده اند، بیشتر به بیانیه شبیه است.
سعید جلیلی با بیان اینکه در این پیش نویس، هیچ موضوع و مسئله جدیدی مطرح نشده است افزود: این پیش نویس، بیانیه ای چند خطی است که می خواهند با عنوان قطعنامه در شورای امنیت مطرح و صادر کنند.
دبیر شورای عالی امنیت ملی گفت: این پیش نویس در شرایطی تدوین شده است که کشورهای گروه پنج به علاوه یک گفتگوهای خود را با جمهوری اسلامی ایران، سازنده و رو به جلو خوانده و اعلام کرده اند که سوال های ایران منطقی است و درباره آنها بحث خواهند کرد و پاسخ خواهند داد.
جلیلی با اشاره به اینکه این کشورها نتوانستند برای سوالات جمهوری اسلامی ایران پاسخ مناسبی تهیه کنند و اکنون به سوی تصویب چنین قطعنامه ای پیش می روند افزود: این امر نشان می دهد که سوال های ایران سوالاتی منطقی و استدلال های ما استدلال هایی صحیح بوده است.
اما واکنش علی لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی به قطعنامه ضدایرانی ۱۸۳۵ لحنی تندتر داشت.
لاریجانی که خود روزگاری به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی مسوولیت پرونده هسته ای را برعهده داشت، بخش اصلی نطق دیروزش در مجلس را به واکنش به قطعنامه تازه شورای امنیت و توافق اعضای گروه "۱+۵" در این باره اختصاص داد. وی ضمن "سبکسرانه" توصیف کردن اقدام گروه "۱+۵" در تصویب این قطعنامه چنین هشدار داد که "شاید نیاز باشد درباره ادامه این تفنن سیاسی آنان تصمیم دیگری گرفته شود."
لاریجانی سپس با اشاره به عملکرد آژانس بین المللی انرژی اتمی طی هفته گذشته، رفتار این گروه در تصویب قطعنامه چهارم را "چرخش موذیانه در پیگیری قطعنامه های بی منطق علیه ایران" بیان کرد و افزود: "مساله هسته یی ایران صرفاً نوعی بهانه جویی سیاسی است و به هیچ وجه ربطی به ماهیت قانونی آن ندارد."
رئیس مجلس هشتم سپس اظهار داشت: همه بحث ها در چند هفته اخیر با مسوولان ایرانی درباره تنظیم زمان بندی جدید برای مذاکرات بعدی بود که یکباره حرکت نمایشی پیگیری قطعنامه از جانب "۱+۵" مطرح شد.
● جمعبندی و ارزیابی:
۱) قطعنامه ضدایرانی ۱۸۳۵ شورای امنیت، نسخه ای صرفا تکراری از قطعنامه های پیشین بوده و حاوی هیچ نکته الزام آور و تحریم آمیز جدید علیه جمهوری اسلامی نیست. از این منظر، صدور این قطعنامه تنها "یک اقدام سیاسی نمادین" برای نشان دادن علائم حیات در گروه "۱+۵" و در نتیجه "اجماع جهانی" علیه فعالیت های صلح آمیز هسته ای ایران بوده است.
۲) تصویب این قطعنامه "خنثی" نشان می دهد که ایالات متحده و متحدان اروپایی اش علی رغم تلاش های چندماهه خود در تشدید تحریم ها علیه ایران به "کف" خواسته ها و مطالبات خود در قبال ایران تن داده و تنها به حرکت نمایشی "اجماع علیه ایران" رضایت داده اند.
۳) علی رغم واقعیت های فوق، تصویب این قطعنامه در اوج بحران میان روسیه و آمریکا بر سر مساله گرجستان نشان از یک نکته مهم دارد؛ "مدیریت بحران از سوی قدرت های بزرگ و تمرکز مشترک بر چالش مورد نظر آنها".
به باور بسیاری از ناظران آگاه، در شرایطی که تصور غالب بر اوج گیری بحران در روابط روسیه و غرب در پس مساله گرجستان و استقرار سپر دفاع موشکی آمریکا در اروپای شرقی استوار بود و حتی بسیاری از تحلیلگران از آن به عنوان "احیای جنگ سردی دیگر" یاد می کردند، ناگهان وزیران خارجه روسیه و آمریکا طی دیداری در نیویورک بر ضرورت تمرکز بر مساله هسته ای ایران تاکید کردند. در این میان، سرگئی لاورف پس از دیدار با کوندالیزا رایس گفت که مساله گرجستان نمی تواند دو کشور (روسیه و آمریکا) را از بررسی موضوعاتی دیگر نظیر مساله ایران بازدارد.
از این منظر است که تحلیلگران، همراهی روسها با آمریکا در تصویب قطعنامه ضدایرانی جدید را "سازش آمریکا و روسیه در برابر ایران" توصیف و روزنامه آمریکایی "کریستین ساینس مانیتور" نیز از آن به عنوان "مصلحت اندیشی دو قدرت" یاد کرده است.
۴) مساله دیگر به بازی جدید روس ها در صحنه اخیر شورای امنیت باز می گردد. روسیه همواره در دوره های مختلف بررسی پرونده هسته ای ایران در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی و شورای امنیت سازمان ملل، سعی نموده با استفاده از یک دیپلماسی دو وجهی در مقابل ایران و غرب، بیشترین بهره برداری را از موضوع هسته ای ایران را در راستای منافع ملی خود داشته باشد.
یکی از نوشته های ولادیمیر پوتین، رییس جمهوری پرقدرت پیشین و نخست وزیر کنونی روسیه در وبلاگ شخصی اش، به صراحت و بدون پرده پوشی دلایل همراهی مسکو با غرب در مقابل مساله هسته ای ایران را تبیین می کند: "... این همراهی "نه به دلیل این است که کسی از ما چنین خواسته است و نه به خاطر آنکه می خواهیم در چشم دیگران خوب جلوه کنیم، بلکه ما این کار را می کنیم چون در راستای منافع ملی ماست، زیرا در این مورد، منافع ما با منافع بسیاری از کشورهای اروپایی و منافع آمریکا سازگار است."
از این منظر، ناظران آگاه تاکید می کنند که روس ها از مساله هسته ای ایران به عنوان "اهرم چانه زنی" برای دریافت امتیاز از غرب استفاده می کنند و به همین دلیل تلاش آنها برای صدور قطعنامه علیه ایران به هیچ وجه عجیب و غیر منتظره نبوده است.
مسوولان ارشد کشورمان نیز از این مساله آگاهی کامل داشته و از این رو، هرگز روسیه را به عنوان "نقطه اتکای" خود در دیپلماسی هسته ای جمهوری اسلامی ایران قرار نداده و تنها سعی کرده از ظرفیت های روسیه برای تعدیل قطعنامه های شورای امنیت استفاده کنند.

علیرضا عبدالله

منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی ـ ایرنا