مطبوعات فلسطین و جنگ لبنان

منطقه خاورمیانه طی حدود یك ماه گذشته شاهد تحولات عمده ای بود كه توجه رسانه های جهان را به این منطقه جلب كرد. آخرین اخبار جنگ اسراییل با دشمن دیرینه خود درجنوب لبنان طی هفته های گذشته تیتر اول مطبوعات عربی و منطقه ای بوده است. جنگ به بهانه اسارت دو سرباز اسرائیلی توسط حزب الله، آغاز شد و از جهات گوناگون حائز اهمیت است. از جمله افشای ضعف كلی درسیستم اطلاعاتی ارتش اسرائیل و آسیب های نظامی و اجتماعی این رژیم، موضعگیری منفعلانه سران عرب درمقابل تجاوزات رژیم صهیونیستی، تقویت روحیه مقاومت در نزد ملت و مبارزان فلسطینی از ویژگی ها و پیامدهای جنگ لبنان است.
سران كشورهای عربی و رسانه های این كشورها موضع گیری های مختلفی در قبال طرف های متخاصم و پیامدهای آن اتخاذ كردند. مقاومت مبارزان لبنانی از سوی برخی از مسئولان عربی به ماجراجویی تعبیر شد و برخی دیگر حزب الله را مزدور كشورهایی همچون ایران و سوریه قلمداد و مردم بیگناه لبنان را قربانیان جنگ خارجی معرفی كردند.
درمقابل، برخی نیز حزب الله را نماد مقاومت امت اسلامی معرفی می كردند اما موضوع حائز اهمیت، مواضع روزنامه های عربی در قبال این جنگ بود كه می توانست به تبیین سیاست های كلی نظام و نیز تعیین نگرش و موضع گیری مردم این كشورها كمك كند. در اینجا برای ارائه تصویری تقریباً كامل از موضع گیری مطبوعات فلسطینی سعی شده است در انتخاب گزینه ها، رسمی و غیر رسمی بودن و جهت گیری های سیاسی روزنامه ها و خبرگزاری ها از تنوع كافی برخوردار شود.
۱) خبرگزاری فلسطین (وفا)
عملكرد خبرگزاری وفا كه وابسته به تشكیلات خودگردان فلسطین است در قبال حمله حزب الله و پیامدهای آن بازتاب كاملی از موضع انفعالی ابومازن در قبال این درگیری ها بود. هیچ خبری با عنوان حمله نیروهای مقاومت لبنان به سربازان اسرائیلی و اسارت و تلفات آنها در اخبار روز حادثه منتشر نشد. موضع مهم دیگر خبرگزاری وفا بی توجهی به جزئیات حملات حزب الله است. اخبار و تلفات نیروهای اسراییلی و خسارات وارده بر جامعه صهیونیستی در سایت وفا عمدتاً از منابع اسراییلی نقل می شد كه درمقایسه با رسانه های عربی با سردی خاصی همراه بود.
دریك جمع بندی كلی موضع گیری این خبرگزاری بی تفاوت ملاحظه كارانه و تحت فشار معرفی می گردد.
۲) خبرگزاری معا
این خبرگزاری دراواخر سال ۲۰۰۴ تأسیس شد. مقر اصلی آن در بیت لحم واقع شده است و درنزدیكی غزه نیزنمایندگی دارد. دقت و سرعت عمل درپوشش اخبار و كیفیت مطلوب از ویژگی های اخبار این خبرگزاری است. خبرگزاری معا یكی از پركارترین اعضاء درپوشش دادن به آخرین تحولات جنگ اسراییل و حزب الله بوده است. این خبرگزاری اولین خبر را با حمله حزب الله به پایگاه نظامی اسراییل درشمال فلسطین اشغالی دركمتر از ۳۰/۱ساعت پس از وقوع حمله منتشر كرد. این خبرگزاری از لحظه وقوع عملیات مبارزان حزب الله تا پایان همان روز نزدیك به سی خبر منتشر كرد كه محور اصلی این اخبار را پیام های تبریك گروههای فلسطینی، موضع گیری سازمان ها و شخصیت های سیاسی و دولتی مانند «جمال نزال» و پیام اسرای فلسطینی، گزارش جشن و سرور مردم درنوار غزه و جزییات تصمیم گیری سران اسراییل تشكیل می داد. استفاده از كلمات محترمانه در وصف دبیركل حزب الله لبنان و نیروهای مقاومت و پوشش اتهامات طرف مقابل اسراییل مبنی بر مداخله ایران دراین جنگ و استفاده از عناوین حماسی دراخبار مربوط به حزب الله از ویژگی های مشهود این خبرگزاری بود.
۳) القدس
القدس قدیمی ترین و پرتیراژترین روزنامه فلسطین است كه درسال ۱۹۵۱ توسط «محمد ابوالزلف» تاسیس شد و اكنون دكتر «مروان ابوالزلف» فرزند محمد ابوالزلف مدیر مسئول آن است. در میان سه روزنامه رسمی فلسطین این روزنامه وابستگی زیادی به تشكیلات خودگردان از خود نشان می دهد. نكات زیر در بررسی عملكرد این روزنامه در قبال عملیات حزب الله لبنان و پیامدهای آن قابل توجه است.
درتیتر اصلی روزنامه عبارتی دال برحمله حزب الله یا اسارت و كشته شدن سربازان اسرائیلی به چشم نمی خورد. نكته قابل توجه كه درمیان مطبوعات عربی نادر است، استفاده این روزنامه از لفظ «كشته ها» به جای «شهدا» درمورد قربانیان غیرنظامی است. علاوه بر این نوعی بی توجهی عمدی نیز در مطالب القدس نسبت به جنگ لبنان ملاحظه می شد.
مطلبی كه درباره این روزنامه و سایر مطبوعات فلسطینی به چشم می خورد تغییر محسوسی است كه درموضع گیری آنها در قبال این بحران درروزهای اخیر نسبت به اولین روزهای بحران پدید آمد پوشش بهتر اخبار تلفات اسراییلی ها و جزییات عملیات حزب الله از جمله این تغییرات بود.
۴) روزنامه الایام
این روزنامه یكی از سه روزنامه رسمی فلسطین است. عملكرد این روزنامه در پوشش اخبار جنگ تفاوت بارزی با خبرگزاری و روزنامه های همسو با مواضع تشكیلات خودگردان داشت. برخلاف روزنامه های الحیات الجدیده، القدس و وفا مطلب چندانی درخصوص اظهارات تهدید آمیز مقامات سیاسی و نظامی تل آویو درسایت خبری الایام مشاهده نمی شد. درمقابل جزییات حملات موشكی حزب الله را مورد توجه قرار می داد.
در یك جمع بندی كلی سرمقاله های الایام را می توان این گونه توصیف كرد:
- سعی داشت با بیان فعالیت های هسته ای ایران، فلسطینیان را به تحرك بیشتر وادارد.
- نشانه ای از تلاش برای ایجاد تفرقه میان سنی و شیعه درمطالب آن به چشم نمی خورد.
- سعی می كرد به زغم خود مواضع واقع بینانه ای داشته باشد لذا همانند اسراییل، حماس و حزب الله را دراین بحران مقصر می دانست.
علی رغم تمجید از مقاومت لبنان جمله معروف سیدحسن نصرالله مبنی بر سست تر بودن اسراییل ازلانه عنكبوت را مورد انتقاد قرار می داد و ملت اسرائیل را پاره ای فولاد معرفی می كرد.
۵) روزنامه الحیاه الجدیده
«الحیاه الجدیده» یكی از روزنامه های رسمی فلسطین است كه درسال ۱۹۹۵ توسط «نبیل عمرو» و «حافظ برغوثی» در رام الله تأسیس شده است. نكته ای كه در لابه لای اخبار این روزنامه به چشم می خورد استفاده از عنوان شهداء درمورد قربانیان لبنانی است. به طوركلی می توان گفت عملكرد الحیاه الجدیده درپوشش خبری تحولات جنگ به مواضع و منافع مقاومت لبنان نزدیكتر بود و ارائه كمك های رسانه ای و توجیه افكار عمومی را در دستور كار خود قرارداده بود.
درمورد مقاله ها و سرمقاله های این روزنامه نكات زیر قابل ذكر است:
- درموارد متعددی پس از شروع بحران در لبنان سرمقاله های این روزنامه از بررسی مستقیم جنگ لبنان خارج شد و به مسائل داخلی فلسطین اهتمام می ورزید.
- تأكید بر وحدت مقاومت حزب الله در لبنان و مبارزان فلسطینی
- اجتناب از ایجاد یأس و ناامیدی و داشتن امید به آینده
- انتقاد گزنده و كنایه آمیز از خاموشی ذلت بار سران عرب
-پرهیز از دوگانگی در سیاست داخلی فلسطین (حماس و فتح) و دعوت به رفع اختلافات
جنگ حزب الله لبنان با اسرائیل كه تاكنون با ناكامی اسراییل همراه بوده است تأثیرات انكارناپذیری برجامعه فلسطینی داشته است. عملكرد رسانه های وابسته یا همسو با تشكیلات خودگردان مانند خبرگزاری وفا و روزنامه القدس نشان داد كه رهبران تشكیلات خودگردان حاضر به مداخله در این بحران نیستند. اوج موضع گیری های این دسته به محكوم كردن معمولی و انعكاس اخبار مخالفت های جهانی با ادامه جنگ و تجاوز ختم می شد در مقابل منابع مستقل مانند خبرگزاری معا می تواند بازتاب وسیع و واقعی نگاه ملت فلسطین به این بحران باشد.
به طوركلی در تحلیل مواضع رسانه های فلسطینی نكات زیر را می توان عنوان كرد:
- منابع رسمی حركتی محافظه كارانه داشتند كه می تواند ناشی از فشار آمریكا و اسراییل یا اعمال نفوذ برخی كشورهای عربی باشد.
-خودداری رسانه های رسمی از اولویت دادن به تحولات لبنان
- واقع بینی بیشتر منابع غیررسمی از تحولات لبنان
- تغییر نسبی در محتوای خبری تمامی منابع ملاحظه كار با گذشت یك ماه از جنگ و تغییر موازنه به ضرر اسراییل؛ این موضوع باعث شد توجه بیشتری به حوادث لبنان داشته باشند.
اتحادیه بین المللی سازمان های غیردولتی حامی مردم فلسطین

منبع : روزنامه کیهان