سرمایه‌گذاری مبتنی بر اخلاق در کسب و کار

سرمایه‌گذاری اخلاقی بیش از آنکه یک علم باشد، یک هنر است و متکی بر خودآگاهی و تلقی فرد از اخلاق و به ویژه اصول ثابت و قابل فهم آن برای همگان است. با توجه به ویژگی‌های جالب توجه رویکرد سرمایه‌گذاری اخلاقی، متاسفانه تاکنون در کشورمان ادبیات مشخصی در این زمینه شکل نگرفته است. در چند دهه اخیر سرمایه‌گذاری مبتنی بر اصول اخلاقی به عنوان یکی از مهم‌ترین موضوع‌ها در عرصه کسب و کار مطرح شده است. ریشه‌های این گرایش در جامعه و همچنین در میان سرمایه‌گذاران بسیار متفاوت است. مذهب، مسائل سیاسی و محیط زیست به عنوان مهم‌ترین ریشه‌های این گرایش به شمار می‌آیند. هم‌اکنون، بیش از ۵۰ موسسه فعال در زمینه سرمایه‌گذاری مبتنی بر اخلاق وجود دارد که اصول آن را تشریح می‌کنند، به راهنمایی و مشاوره با افراد در زمینه سرمایه‌گذاری در موسسات و شرکت‌ها می‌پردازند و از طرف دیگر، اقداماتی نظارتی را انجام می‌دهند. سرمایه‌گذاری اخلاقی بیش از آنکه یک علم باشد، یک هنر است و متکی بر خودآگاهی و تلقی فرد از اخلاق و به ویژه اصول ثابت و قابل فهم آن برای همگان است. با توجه به ویژگی‌های جالب توجه رویکرد سرمایه‌گذاری اخلاقی، متاسفانه تاکنون در کشورمان ادبیات مشخصی در این زمینه شکل نگرفته است. با توجه به افزایش مشارکت مردم در امور مختلف کسب و کار، ارائه الگویی برای تبیین اصول اخلاقی و ارزیابی براساس آن بسیار ضروری است.
● وضعیت حقوقی و اجرایی سرمایه‌گذاری اخلاقی
هم‌اکنون، بیش از ۵۰ موسسه فعال در زمینه سرمایه‌گذاری مبتنی بر اخلاق وجود دارد که اصول آن را تشریح می‌کنند، به راهنمایی افراد در زمینه سرمایه‌گذاری در موسسات و شرکت‌ها می‌پردازند و اقدامات نظارتی را انجام می‌دهند. سرمایه‌گذاری اخلاقی بیش از آنکه یک علم باشد، یک هنر است و متکی بر خودآگاهی و تلقی فرد از اخلاق و به ویژه اصول ثابت و قابل فهم آن برای همــگان است. با این حال، می‌توان در قالب گروهی از سرمایه‌گذاران یا شرکت‌های سرمایه‌گذاری متعهد به اصول اخلاقی، مرامنامه‌ای را تنظیم کرد یا در صورت امکان برای کسب اطمینان بیشتر، از خدمات مشاوره‌ای موسسات فعال در این زمینه سود جست. با شکل‌گیری گرایش‌های روبه رشد سرمایه‌گذاری اخلاقی در بین مردم جوامع صنعتی، به تدریج دولت‌ها نیز در ادبیات سیاستگذاری و برنامه‌ریزی خویش به این موضوع واکنش نشان دادند. اما تعبیر دولت‌ها از آن، بیشتر نشأت گرفته از گفتمان مردم‌سالاری بود، به‌طوری که امروزه در تدوین مقررات و طرح استانداردها از آن به عنوان سرمایه‌گذاری پاسخگو در برابر مردم یاد می‌شود. این رویکرد در دولت بریتانیا از سال ۱۹۹۵ شروع شد و به تدریج در سایر کشورها گسترش یافت. کشورهایی مانند استرالیا، نیوزیلند، کانادا و آفریقای جنوبی از دیگر کشورهای پیشرو در این زمینه به شمار می‌آیند. در بند ۳۵ مربوط به مقررات فعالیت‌های حقوقی سال ۱۹۹۵ الزامی حقوقی برای سرمایه‌گذاران مبنی بر ارائه بیانیه‌ای در مورد رعایت اصول اخلاقی ایجاد می‌کند. بیانیه دربرگیرنده انواع سرمایه‌گذاری و توازن بین سرمایه‌گذاری‌ها، مخاطرات، عواقب و نحوه تحقق آن است.
● سرمایه‌گذاری اجتماعی
در آمریکا از اصطلاح دیگری با عنوان سرمایه‌گذاری اجتمـاعی استفـاده می‌شود که نزدیک به اصطلاحات بالاست. سرمایــــــه‌گذاری اجتماعـی به دو بخش تقسیم می‌شود: سرمایه‌گذاری مبتنی بر اصول اخلاقـی و سرمایه‌گذاری برای اجتمـاع. ســرمایه‌گذاری برای اجتماع در زمانی اتفاق می‌افتد که یک برگشت غیرطبیعی به طور ارادی برای توسعه اجتماع یا دیگر مقــاصد دنبال می‌شود. این امر بیشتر مبتنی بر یک الگوی بانکی است تا سرمایه‌گذاری منصفانه و در واقع در برخی موارد با عنوان بانکداری اخلاقی خوانده می‌شود. الگوی بانکداری برای توسعه چنین هدفی مناسب است، به طوری که از این طریق، پس‌اندازکنندگان از سود سرمایه خویش استفاده می‌کنند. در برخی موارد در بریتانیا علایق مشترکی در زمینه سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های کسب و کار مشاهده می‌شود. از این منظر می‌توان به بانک تریدوس اشاره کرد که به سرمایه‌گذاری در زمینه طرح‌های اجتماعی می‌پردازد. مک‌کینزی(۱۹۹۸) بـــر تفکیک بین سرمایه‌گذاری اجتماعی مبتنی بر بازار که هدف خود را افزایش سود ناشی از فـــروش و سرمایه‌گذاری اجتماعی مبتنی بر تعمق و سنجش دقیق که دیدگاه‌های بنیادین اخلاق را در نظر می‌گیرد، تاکید می‌کند.
● سرمایه‌گذاری اخلاقی در عمل
براساس یافته‌های موسسه ایریس، در سال‌های اخیر وضعیت سرمایه‌گذاری مبتنی بر اصول اخلاقی در دو حوزه زیر بهبود یافته است: مــــــدیران موسسات تولیدی و سرمایه‌گذاری به بار اخلاقی محصولات توجه می‌کنند و از طرف دیگر، سرمایه‌گذاران به موشکافی و با توجه به معیارهای اخلاقی به سرمایه‌گذاری می‌پردازند. این رغبت دوطرفه به ایجاد اصول و فرهنگی جدید در عرصه کسب و کار و سرمایه‌گذاری منجر شده است. به عنوان مثال، در اوایل دهه ۱۹۶۰ فقط به میزان ۳۰ درصد از سهام بورس لندن در اختیار سرمایه‌گذاران رسمی بود، اما امروزه این بخش ۸۰ درصد سهام را در اختیار دارد. بدین‌ترتیب، بسیاری از مردم در قالب مـــوسسات شناسنامه‌دار به سرمایه‌گذاری در بازار دست می‌زنند. در اصول اخلاقی حاکم بـــــر سرمایه‌گذاری‌های مذکور به سه رویکرد اساسی توجه شده است. اولین رویکرد، رویکرد اجتناب است که در آن از سرمایه‌گذاری و فعالیت در زمینه‌های مخربی همچون: تسلیحات، نوشابه‌های الکلی، فعالیت‌های مخرب زیست‌محیطی، قمار، فعالیت‌های منافی‌عفت احتراز می‌شود. در رویکرد دوم که رویکرد مثبت نامیده می‌شود، افراد به سرمـــایه‌گذاری در اموری می‌پردازند که به توسعه رفتارهای اخلاقی، بهبود وضعیت معیشتی فقرا، بهبود وضعیت محیط زیست و حل مشکلات مربوط به جوامع منجر خواهد شد. سومین رویکرد، تعاملی است که در آن، سرمایه‌گذاران با تبادل‌نظر با مدیران شرکت‌ها به توافق در زمینــه موضوع‌های سرمایه‌گذاری می‌پردازند. این رویکرد دارای ویژگی عدم‌جانبداری کامل یا تحریم قطعی است و در عمل از شفافیت بیشتری برخوردار است.
● نتیجه‌گیری
بنابر گزارش مرکز کارآفرینی دانشگاه شریف آنچه در ابتدا می‌توان به سهولت نتیجـــــه‌گیری کرد، آن اسـت که سـرمایـــه‌گذاری مبتنی بر اخلاق رفته‌رفته به الـــزامی برای افراد و سازمان‌ها در عرصه کسب و کــــار در حال مطرح شدن است و می‌تواند محیط سازمان‌ها را از نگرش‌های مطلق فنی به سمت انسانی‌تر کردن و قابل پذیرش اخلاقی کردن سوق دهد. به طور کلی می‌توان گفت که سیاست‌ها و دیدگاه‌های سرمایه‌گذاران و سازمان‌ها براساس اصول اخلاقی، زیست‌محیطی و اجتماعی مورد ارزیابی عموم یا نهادهای شناخته شـــــده در این زمینه قرار می‌گیرند. در این زمینه، برخی خود را محدود به احتراز از برخی سرمایه‌گذاری‌های مخرب می‌کنند و برخی دیگر، گــــــرایش به سرمایه‌گذاری در زمینه‌های سودمند پیدا می‌کنند. براین اساس، معیارهایی برای ارزیابی وضع شده است که بهبود مستمر عملکرد اخلاقی را مورد توجه قرار داده است. در حال حاضر که بسیاری از سازمان‌های دنیا و از جمله سازمان‌های کشورمان به دنبال استقرار اصول و فلسفه مدیریت کیفیت فراگیر هستند، این موضوع به‌طور ویژه قابل تلفیق با آن اصول است؛ زیرا به نوعی بر اهمیت مشتریان و رفع تزاحمات فردی و اجتماعی ناشی از مصرف کالاها و خدمات تاکید می‌ورزد. وجود سازوکاری مطمئن و موثق در این زمینه، خیال مشتریان کسب و کارها را از نبود آسیب‌های مادی و معنوی آسوده خواهد کرد. با توجه به ویژگی‌های جالب توجه رویکرد سرمایه‌گذاری اخلاقی، متاسفانه تاکنون در کشورمان ادبیات مدیریتی مشخصی در این زمینه شکل نگرفته است.

منبع : روزنامه کارگزاران