بی خوابی و پرخوابی

بی خوابی، ناتوانی در ایجاد یا حفظ تداوم خواب است، در صورتی که وقت کافی برای خوابیدن موجود باشد. بی خوابی یک پدیده شایع است و عوامل زیادی در بروز آن نقش دارند. بی خوابی یا گذرا و موقتی یا به صورت مزمن و طولانی است.
● بی خوابی را به دو نوع تقسیم می کنند:
۱) بی خوابی اولیه
۲) بی خوابی ثانویه.
بی خوابی یا منشاء فیزیکی دارد یا زمینه روحی و روانی.
● علل بی خوابی گذرا
▪ آلودگی صوتی و دیگر عوامل محیطی نظیر بیش از حد گرم بودن یا سرد بودن اتاق خواب
▪ تغییر مکان خواب
▪ خوردن مقادیر زیاد چای یا قهوه قبل از خوابیدن
▪ استرس ، غم و اندوه، داشتن یک امر مهم نظیر امتحان، داشتن چک مهلت دار
▪ احساس دفع ادرار در طول شب
● بی خوابی اولیه
ناشی از اختلال عملکرد مکانیسم های خواب و مراکز خواب در ساقه مغز است و در مجموع بی خوابی اولیه نادرتر است.
● بی خوابی ثانویه
شایع ترین علل بی خوابی، عوامل زمینه یی هستند. علل زمینه یی موجب بی خوابی عبارتند از وجود بیماری های جسمی، درد، مشکلات روحی نظیر اضطراب، افسردگی و مصرف بعضی از داروها و الکل.
● بی خوابی مزمن
بی خوابی که بیش از یک ماه طول بکشد را بی خوابی مزمن می گویند که در زنان سالمند شایع تر است و به درمان دارویی مقاوم است.
عوامل محیطی تداخل کننده با خواب طبیعی عبارتند از گرما، سرما، سر و صدا، نور، حرکت بیش از حد فرد همخواب، خوابیدن در محیط ناآشنا، احساس ترس و خطر. افراد دچار اضطراب در شروع به خواب رفتن دچار مشکل هستند. افراد افسرده مشکلی در به خواب رفتن ندارند ولی حدود ۴ - ۳ ساعت زودتر از موعد مقرر بیدار شده و دیگر به خواب نمی روند. فشارهای روحی و شکست های زندگی سبب بی خوابی گذرا می شوند.
● ادراک نادرست از خواب
برخی افراد تصور می کنند خواب کافی ندارند و مدعی هستند که اصلاً هیچ شبی خواب خوب ندارند ولی بررسی ثبت منحنی خواب شبانه یا پلی سومنوگرافی در کلینیک خواب نشان می دهد که این افراد خوابی با ساختار طبیعی دارند و مراحل خواب شان عادی است.
این افراد ادراک نادرست از حالت خواب دارند و باید بدانند که مدت زمان خواب افراد متفاوت است و یک فرد با ۴ - ۳ ساعت خوابیدن، روز بعد کاملاً سرحال است و فرد دیگر با ۸ - ۷ ساعت خوابیدن هنوز خوش خواب است و بدش نمی آید که باز هم بخوابد. از نظر فیزیولوژیک حداقل خواب که سبب تأمین نیازهای فیزیولوژیک بدن می شود ۴ ساعت است.درمان بی خوابی شامل مراحل زیر است.
● رعایت بهداشت خواب
▪ در طول روز از خوابیدن خودداری شود.
▪ قبل از خواب ورزش و کار بدنی سنگین نشود، هنگام غروب قدم بزنند.
▪ از خوردن غذاهای سنگین در شب و صرف محرک های سیستم عصبی و الکل یا داروهای آرام بخش قبل از خواب پرهیز شود.
▪ سعی شود زمان خوابیدن و برخاستن از خواب ثابت باشد.
▪ از اتاق خواب صرفاً برای خوابیدن استفاده شود.
▪ اتاق خواب آرام، خنک و تاریک و دارای پنجره باشد.
▪ از انجام کارهای فکری شدید و کار طولانی با کامپیوتر قبل از خواب احتراز شود.
▪ لباس خواب راحت و فراخ باشد.
● درمان دارویی
▪ استفاده از داروهای خواب آور بایستی برای مدت کوتاهی باشد زیرا سبب وابستگی، خواب آلودگی در روز بعد و افت عملکرد درسی و شغلی و اجتماعی می شود.
▪ یک داروی خواب آور مناسب دارویی است که سبب تسهیل در شروع خواب و حفظ تداوم خواب شده و موجب خواب آلودگی در روز بعد نشود.
▪ در مبتلایان به درد همراه داروی خواب آور از داروهای ضد درد و مسکن نیز استفاده می شود.
▪ در افراد دچار افسردگی و بیماران مبتلا به بی خوابی اولیه از داروهای ضدافسردگی سه حلقه یی استفاده می شود.
● پرخوابی روزانه
در مقایسه با بی خوابی شیوع کمتری دارد. پرخوابی روزانه یک علت مهم حوادث محیط کار و تصادفات جاده یی است. ارتباط پرخوابی با اختلالات عصبی روانی بایستی مدنظر باشد. پرخوابی به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می شود:
۱) پرخوابی اولیه یا نارکولپسی
حالتی است که بیمار با وجود اینکه کمبود خواب نداشته، گرایش شدیدی به خوابیدن دارد. قادر نیست جلوی این خواب را بگیرد. بیمار ممکن است روزانه چندین نوبت در حالی که سر کلاس درس یا در جلسه سخنرانی نشسته یا مشغول تماشای تلویزیون یا در حال گفت وگو با دیگران است یا در هنگام رانندگی احساس سنگینی پلک ها کند و چشم هایش بسته و عضلاتش شل شود و به خواب برود، مدت این خواب بیشتر از ۱۵ دقیقه طول نمی کشد و شخص با تحریک لمس یا قطع شدن صدای گوینده بیدار می شود.
۲) پرخوابی روزانه ثانوی
علل؛ کم کاری تیرویید، چاقی، آپنه خواب(قطع موقت تنفس هنگام خواب)، محرومیت از خواب یا ناکافی بودن خواب شبانه.

منبع : روزنامه اعتماد