رازهای تقدس عدد هفت

● رازهای تقدس عدد هفت در فرهنگ ایرانی
قدیمی‌ترین قومی كه به عدد هفت توجه كرد، قوم سومر بود. آنها همچنین نخستین قومی بودند كه برای نخستین بار متوجه سیارات شدند و آنها را به صورت ارباب انواع و خدایان پرستیدند. از همان دوران، سومری‌ها متوجه هفت‌تایی بودن بعضی عوامل طبیعی مانند سیاره‌های مكشوف جهان باستان، همچنین تعداد رنگ‌های اصلی شدند و آن را موید رجحان و جنبه ماوراءالطبیعی عدد هفت دانستند.
پس از آن نیز عدد هفت در مذاهب، تاریخ جهان و در تصوف و سنن و آداب اهمیت زیاد داشته و شماره بسیاری از امور و عوامل طبیعی «هفت» بوده است.
همچنین در میان اقوام هند و اروپایی تقدس عدد هفت آشكار است و در یونان باستان این عدد مخصوص آپولون،خداوند طبابت، شعر و صنعت است.
● نشانه‌های قداست عدد هفت در ایران
تاثیر این عدد به ویژه در فرهنگ ایران بسیار چشمگیر بوده است. قداست این عدد در آیین مهری سبب شده است كه مدارج رسیدن به كمال در این آیین، همانند تصوف دوره اسلامی و مذهب اسماعیلی، هفت تا باشد‌. بالاترین درجه آنها «پیر» نامیده شده است. این هفت درجه در ادبیات فارسی نیز بازمانده و «پیر هفت خط» یا «پیر مغان» در دیر مغان بالاترین درجه را میان آنها داراست. در تاریخ ایران و بناهای بازمانده از دوره‌های تاریخی گوناگون، جا به جا توجه به عدد هفت مشهود است. دور تا دور قلعه همدان (هگمتانه) پایتخت مادها، دارای هفت دیوار بوده است كه كنگره‌هایی به رنگ‌های مختلف داشته اند.
داریوش با شش تن دیگر از نجبای ایران هفت تنی را تشكیل دادند كه دست به دست هم دادند و گئومات مغ كه در زمان كمبوجیه پادشاه هخامنشی قیام و سه ماه بر مردم حكومت كرد را از تخت پادشاهی سرنگون كردند.هفت یار در بین راه هفت جفت كركس دیدند و آنها را به فال نیك گرفتند. در دوره هخامنشی هفت قبیله معروف در فارس می‌زیستند. قبر كوروش در دشت مرغاب روی یك سكو قرار گرفته كه دارای هفت پله است. در نقوش نقش رستم بالای گور داریوش در دو طرف، شش نفر وجود دارند كه با خود مجسمه داریوش، هفت نقش را تشكیل داده‌اند. در دوره ساسانی نیز هفت طایفه از نجبای ایران ممكلت‌داری را در اختیار داشتند .
همچنین در نوروز روی خوانچه‌ای، هفت شاخه از درخت‌های مقدس مثل زیتون، انار، بید و ... می‌گذاشته‌اند و در هفت پیاله سكه سفید و نو می‌انداختند. هفت سین در سفره نوروز بازمانده این رسم كهن است. هفت پیكر، كه عبارت است از افسانه هفت زن بهرام گور،‌ در فرهنگ ایران معروف بوده و نظامی آن را به رشته نظم در آورده است.
● راز آفرینی عدد هفت در ادیان دیگر
به نظر می‌رسد كه بسیاری از فرهنگ‌ها و ادیان عدد هفت را كامل‌ترین عدد دانسته‌اند، به ویژه به دلیل ارتباط عدد هفت با آفرینش.بنابر روایت تورات، آفرینش عالم در شش روز یا شش مرحله تمام شد و روز هفتم را خداوند به آرامش گذراند. در بسیاری از فرهنگ‌های دیگر نیز عقایدی مشابه در مورد آفرینش ابراز شده است. همچنین هفت سیاره معروف كه گذشتگان تاثیر آنها را بر چهار عنصر طبیعت (آب، باد، خاك، آتش) موجب پیدایش كل موجودات عالم می‌دانستند سبب شده است كه این عدد در نظر بسیاری از اقوام و ملل تقدس یابد و در ابعاد زندگی مادی و معنوی آنها تاثیر بگذارد.
● عدد هفت در پهنه ادب فارسی و شواهد شعری
یكی از مفاهیمی كه در متون ادب فارسی فراوان وجود دارد،هفت اقلیم یا هفت بوم است. در گات‌ها از هفت بوم و در بخش‌های دیگر اوستا از هفت كشور سخن به میان آمده است. بنا بر روایات روزی كه تیشتر، ایزد باران و رزق و روزی در ایران باستان، بارندگی را آغاز كرد، نصف جهان را آب گرفت و زمین به هفت كشور تقسیم شد. هر یك از این هفت اقلیم نام مخصوص به خود را دارند. مهم‌ترین این اقلیم‌ها را كه در مركز عالم نیز قرار دارد، خونیرث (Xvanirutha) می نامند و سرزمین ایرانی‌ها در آن قرار دارد.
هفت اقلیم ار بگیرد پادشا
هم چنان در بند اقلیمی دگر
(سعدی)
هفت اختر نیز یكی دیگر از مفاهیم تركیبی با عدد هفت است كه در ادبیات فارسی از آن استفاده شده است.از آن با عناوینی چون هفت آینه، اجرام، اژدها، بانو، پدر، سالار، سیاره، ستاره نیز یاد می‌كنند و شامل قمر، عطارد، زهره، شمس، مریخ، مشتری و زحل می‌شود و هر كدام از آنها در یك طبقه آسمان قرار دارند.
نهاد عالم و تركیب چرخ و هفت اختر
شد آفریده به ترتیب از این چهار گهر
(ناصر خسرو)

شیرین احمدی
منابع:
۱ _ یشت‌ها، ابراهیم پورداود، انجمن ایران لیگ، ۲ ج، بمبئی، ۱۹۲۸م.
۲ _ اساطیر ایران، مهرداد بهار، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
۳ _ مینوی فرد، ترجمه احمد تفضلی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۴.
۴ _ فرهنگ نام‌های اوستا، هاشم رضی، تهران، انتشارات فروهر،‌۳ جلد، ۱۳۴۶

منبع : پایگاه خبری هنر ایران