باغ و کاخ تاریخی فین ، کاشان

یكی از بناهای مجلل و با ارزش تاریخیِ استان اصفهان، باغ فین كاشان است كه در 6 كیلومتری جنوب كاشان و در مجاورت روستای فین قرار دارد. بنای باقی مانده كنونی باغ،‌ در دوران صفوی بر روی بناهایی از عهد آل‌بویه ساخته شده است كه از لحاظ باغ‌آرایی و آب‌رسانی اهمیت ویژه‌ای دارد. این باغ به علت قتل امیركبیر در حمام كوچك آن كه در سال 1268 هـ.ق اتفاق افتاد،‌ معروف شده است.
این باغ نمونه‌ای از كاخ‌های دوران صفوی است كه در دوره‌‌های زندیه و قاجاریه، الحاقاتی بدان افزوده شده است. باغ فین از معدود باغ‌های سنتی ایران است كه صدها سال است به واسطه‌ بركت چشمه سلیمانیه پابرجا باقی مانده است. هم اكنون آب فین به حوض و استخر دیگری می‌‌ریزد كه در اصطلاح محلی «لثه‌گاه» نامیده می‌شود. آب در آبگیرها و جدول‌های زیبای باغ فین و از میان فواره‌های جهنده درون آن‌ها عبور كرده و از طریق خیابان‌های سرسبز و خرم باغ، داخل آبادی می‌شود و باغستان انجیر و انار فین را سیراب می‌كند. مازاد آب فین سرانجام به كشتزارهای حومه شهر روان شده و به مصرف آبیاری اراضی كشاورزی و سبزی‌كاری می‌رسد.
بناهای این باغ عبارت‌اند از : سردر ورودی، برج و بارو، شترگلوی صفوی وسط باغ، شترگلوی فتحعلی‌شاهی، اتاق شاه‌نشین جنوب شرقی باغ، موزه غرب باغ، حمام‌های كوچك و بزرگ و كتابخانه شرق باغ.
بنای شترگلوی شاه‌عباسی كه در وسط باغ قرار دارد، عبارت است از : بنای سرپوشیده دو طبقه‌ای كه تقریباً در وسط باغ و در مقابل سردر بزرگ واقع شده است. در وسط آن حوض زیبایی با آب جاری قرار دارد و بر روی دیوارهای آن هنوز آثار نقاشی‌های زیبا دیده می‌شود.
از دیگر بناهای داخل باغ، شترگلوی فتحعلی شاهی است كه در سال 1226 هـ.ق ساختمان آن به پایان رسید. داخل این بنای سرپوشیده، مناظر نقاشی شده بسیار زیبا، هم‌چنین كتیبه‌ای گچی به خط نستعلیق دیده می‌شود.
در این باغ به ترتیب شاه‌صفی، شاه‌سلیمان، شاه‌طهماسب، شاه‌عباس، كریم‌خان زند و فتحعلی‌شاه بناهایی را مرمت یا اضافه نموده‌‌اند.
باغ فین در دوران صفوی و قاجار از رونق زیادی برخوردار بود؛ ولی با آغاز انقلاب مشروطیت و همزمان با كاهش امنیت این منطقه، تمامی در و پیكر و اشیاءِ داخل آن به غارت رفت و رو به ویرانی نهاد. ولی در دهه سی، اداره‌ حفاظت آثار باستانی در جهت حفظ و احیاءِ آن اقدامات مؤثری انجام داد. مجموعه‌ بناهای این باغ در سال 1314، تحت شماره 238 در زمره آثار تاریخی كشور به ثبت رسیده است.