خادم دانش جامعه شناسی درایران امیرحسین آریان پور

وی اولین نظریه پرداز علوم اجتماعی در طرح مبحث مهم تعامل و تعاطی و تضارب فرهنگی در شیوه بیان و اندیشه ایرانیان معاصر بود كه منجر به روند رو به رشد شكل گیری گفتمان انتقادی گردید. او از همین منظر به پژوهش های مهم جامعه شناسانه دست زده و نقش مهمی در آغاز خیزش های اجتماعی (در دهه های چهل و پنجاه) در ایران متجدد ایفا می نمایند. آریان پور منادی «آموزش و پرورش پویا» در مقابل «آموزش و پرورش ایستا» بوده و راهكارهای بسیار مهمی را برای این تحول ارائه نموده كه متأسفانه موردعنایت واقع نگردید. او از عواقب «دانشگاه خاموش» یاد می كند و بلافاصله هشدارهایی پیرامون موضوع «اعتیاد و رخوت» در مراكز دانشگاهی را در یك مقاله تحقیقی (كه در ماهنامه «بازتاب» به چاپ رسانده بود) مورد بررسی قرار داده و ضمن ارائه روش های واقعی برای رفع مشكلات نسل حاضر به بحث «علت ومعلول» و یا «چونی و چرایی» آن می پردازد. آریان پور به سبب استفاده از دو نوع روش آموزش سنتی و متجدد (هم درزی طلبگی درآمده بود و هم در كسوت دانشجوی دانشگاه) ، به عنوان تئوری پرداز آموزشی در جامعه ایرانی در روش «تعلیم و تربیت» و «آموزش و پرورش» معتقد به شیوه «همآموزی» (آموزش چهره به چهره و به صورت مباحثه و گفت وگوی دوطرفه) بود و استفاده از تلفیق نظام طلبگی و نظام دانشگاهی را یك روش بینابینی و واقع بینانه می دانست كه نتایج آن را، كشف استعدادهای نهفته در كلیت فرهنگ سكوت پیشگی و شرم و خجلت در مباحثه و مناقشه جوانان ایرانی پیش بینی می نمود. آریان پور معتقد بود كه «تحقیق همانا حقیقت پژوهی است، و حقیقت پژوهی مقدمه و نیز محصول شناخت است، و شناخت در هر حال(مخصوصاً در تاریكی ها) چراغ راه «بهبود خواهان» است. ‎/كتاب آیین پژوهش‎/.
این محقق و پژوهشگر بزرگ ، خود سطوح عالی تحصیلی را در چارچوب آموزش های حوزوی و دانشگاهی گذرانده بود. با به پایان بردن دروس فلسفی تا سطح عالی و تسلط بر زبان و ادبیات عرب و كسب فیض از اساتید وارسته ای در حجره مسجد آقا و مدرسه سپهسالار به تلمذ پرداخته و در مسائل حكمت مشاء به غور و كنكاش و غواصی پرداخته وصاحب نظر بود(جناب آقای دكتر مهدی محقق و جناب آقای سیدعبدالله انوار از اساتید عزیز و همچنین مرحوم آقای مهدی فتحی هنرمند فقید در این مورد اتفاق نظر و تأكید داشته و دارند). تسلط ایشان در فلسفه (قبل از اسلام و فلسفه اسلامی) را در ترجمه كتاب «سیر فلسفه در ایران» نوشته علامه اقبال لاهوری می توان مشاهده نمود. نگاهی به دوره های درسی دكتر آریان پور ما را متوجه عمق دانش دوستی او می كند؛ لیسانس علوم اجتماعی (دانشگاه آمریكایی بیروت - لبنان) ، لیسانس فلسفه و علوم تربیتی (دانشگاه تهران) ، لیسانس علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، لیسانس ادبیات فارسی(دانشگاه تهران) ، فوق لیسانس ادبیات انگلیسی (دانشگاه كمبریج - انگلستان) ، دكترای علوم سیاسی - اجتماعی (دانشگاه پرینستون - آمریكا) ، دكترای ادبیات فارسی با گرایش خط و زبان باستانی (دانشگاه تهران) ، دكترای فلسفه (دانشگاه تهران) ، و... از او یك شخصیت جامع علمی ساخته بود.
دكتر آریان پور، سه گروه متفكر و روشنفكر جامعه یعنی فیلسوفان، دانشمندان و هنرمندان را هم شأن می دانست و معتقد بود كه ؛ «فلسفه، علم و هنر دارای پیوندهای ناگسستنی از هم می باشند» ، چون هر سه گروه را دارای جنبه های ادراكی قوی می دانست.
به گمان او جامعه سالم جامعه ای است كه در آن انسانهای فرزانه وفرهیخته هژمونی داشته باشند وجامعه عاری از انسانهای وارسته در نظر ایشان جامعه نابهنجار و بیمار است. امیرحسین آریان پور، هنر را والاترین ودیعه نزد آدمی می دانست و خود به عنوان یك نظریه پرداز برجسته كه جامعه شناسی هنر را تدوین نموده بود تئاتر و موسیقی و نقاشی را در مرحله ممتازتر بر می شمرد. از دكتر آریان پور، صدها مقاله تحقیقی، متن صدها سخنرانی و در حدود ۱۲ كتاب تألیفی و نگارشی و ۱۱ كتاب ترجمه ای باقی مانده است كه عمده ترین آثارش عبارتند از؛
۱ - فرویدیسم و ادبیات و عرفان ۲- در آستانه رستاخیز ۳- آیین پژوهش ۴ - جامعه شناسی هنر ۵- دشمن مردم(هنریك ایبسن) ۶ - تاریخ تمدن (ویلیام دورانت) ۷ - زمینه جامعه شناسی (آ.ك.برن و نیمكف) ۸ - سیر فلسفه در ایران(علامه اقبال لاهوری ) ۹ - فرهنگ تفصیلی چهارزبانه علوم اجتماعی، این كتاب تاكنون چاپ نشده كه حاصل ۴۰ سال تحقیق دكتر آریان پور بوده و به عنوان دایره المعارف عظیم حوزه علوم انسانی و فلسفه و جامعه شناسی مطرح می باشد.
دغدغه این دانشی مرد بزرگ دو موضوع همیشگی بودند:«حقیقت خواهی» و «آزادی اندیشه و بیان».

بهروز صاحب اختیاری

منبع : روزنامه ایران