تحریم های جهانی و کشور های هدف در توسعه صنایع پتروشیمی

تحریم هم مثل جنگ اقدامی ناجوانمردانه و حرکتی زورمدارانه است که معمولاً از سوی کشورهای قدرتمند برای تحت سلطه داشتن و وادار کردن سایر کشورها به تبعیت از خواست های آنان اعمال می شود. سابقه نشان می دهد دولت امریکا در هر دوره به بهانه یی تعدادی از کشورها را مورد تحریم قرار داده است. در اوایل دوران جنگ سرد کشورهای بلوک شرق، در دهه ۷۰ دولت های مارکسیست و لنینیست و از اواخر دهه ۸۰ کشورهایی که از نظر امریکا حامی تروریسم شمرده می شدند هدف اصلی این تحریم ها قرار گرفته اند. این تحریم ها معمولاً نبض های اصلی اقتصاد کشور های تحریم شده را هدف قرار می داده تا بتواند هرچه سریع تر آنان را دچار مشکل کرده، وادار به متابعت از خود کند. بر همین اساس پس از اعمال تحریم ایران از سوی ایالات متحده بیشترین هدف تحریم های اعمال شده بر ضد کشورمان در بخش صنعت نفت اعمال شده است.
کشور امریکا در حال حاضر بیش از یک چهارم تولید ناخالص جهان را در اختیار داشته و طی دهه های اخیر بزرگ ترین تولیدکننده، بزرگ ترین مصرف کننده و در عین حال بزرگ ترین واردکننده نفت جهان بوده و قطع رابطه با این کشور یعنی قطع رابطه با بیش از یک چهارم اقتصاد جهانی. لذا اینکه کشور ما پس از گذشت حدود ۳۰ سال از تحریم های اعمال شده از سوی امریکا نه تنها دچار مشکل لاینحلی نشده بلکه در بسیاری از زمینه ها از جمله صنعت نفت توانسته به توانمندی هایی در زمینه بومی سازی و ایجاد توان رقابت با شرکت های بزرگ نفتی جهان دست یابد، پیروزی بسیار ارزشمندی است. کافی است به یاد آوریم کشور لیبی تنها چند سال توانست در مقابل تحریم های اعمال شده توسط امریکا علیه آن کشور در قضیه انفجار هواپیمای پان امریکن مقاومت کند و در نهایت با پذیرش تمامی موارد مورد نظر ایالات متحده به خواست های آن کشور تن داد. درخصوص عراق نیز حسب برخی اخبار منتشره دولت صدام پیش از آغاز حمله امریکا به عراق آمادگی خود را برای کوتاه آمدن در برابر امریکا اعلام کرده و حتی این قول را به دولت ایالات متحده داده بود که برای مدتی حداقل ۲۰ساله اختیار تولید و فروش نفت عراق را به شرکت های امریکایی بسپارد. ولی این پیشنهاد در زمانی اعلام می شد که صدام دیگر برای امریکا مهره یی قابل اعتماد نبود. تحریم همیشه شرایط سختی را بر کشور های تحریم شده اعمال می کند و این هنر و توانمندی آن کشورهاست که چگونه بتوانند با آن مقابله کنند. تکیه بر همدلی و پشتیبانی مردمی، توانایی استفاده از نیروهای بومی و بهره گیری از کمک کشورهای دوست در مقاومت در برابر هرگونه تحریم از جمله موارد بسیار مهم هستند. این موارد طی ۳۰ سال گذشته از سوی دولت جمهوری اسلامی بسیار خوب و هنرمندانه در برابر تحریم های امریکا به کار گرفته شده است. اینکه دولت امریکا پس از زمان طولانی برای افزایش هرچه بیشتر تحریم علیه کشورمان بر سازمان ملل اعمال فشار کرده و این سازمان را وادار به تصویب سه قطعنامه علیه کشورمان می کند حاکی از موفقیت کشورمان در برابر تحریم های اعمال شده قبلی در برابر امریکا است. در همین راستا و در کنار سایر اقدامات پیشگیرانه دولت برای مقاومت در برابر تحریم های جدید یک راهکار موثر می تواند گسترش هرچه موثرتر روابط با کشورهایی باشد که علاوه بر روابط دوستانه با ایران به لحاظ تداوم رشد اقتصادی خود و حفظ توان رقابت اقتصادی با رقبایی از جمله امریکا نیازمند برخورداری از منابع غنی انرژی ایران هستند. کشورهایی نظیر روسیه که همواره رقیب سنتی امریکا محسوب می شود یا کشورهای چین، هند و کشور های جنوب شرق آسیا که در چند دهه گذشته با رشد اقتصادی اعجاب آور خود به رقبای اصلی ایالات متحده تبدیل شده اند، نمونه یی از این دست هستند. بر همین اساس در بخش ارتباطات استراتژیک و مناسبات سیاسی یقیناً توسعه روابط با کشورهایی مانند ونزوئلا، بولیوی، نیکاراگوئه، کوبا و اروگوئه می تواند برای کشورمان موثر باشد.
آنچه می تواند به عنوان یک راهکار مورد نظر قرار گیرد، بررسی و شناسایی کشورهای مطلوب و هدف برای همکاری و مشارکت در توسعه صنایع پتروشیمی است لذا برای انجام کار ابتدا باید دید نیازهای اصلی پتروشیمی کدامند؟ مهم ترین دغدغه فعلی پتروشیمی تامین سرمایه پیش بینی شده برای اجرای به موقع طرح های مصوب طبق برنامه است. طبق گزارش های منتشره صنایع پتروشیمی برای برنامه توسعه این صنعت در افق ایران ۱۴۰۰ میزان۵۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری را پیش بینی کرده است که انجام این میزان سرمایه گذاری این شرکت را قادر می سازد میزان تولید خود را به سالانه ۱۲۶ میلیون تن رسانده و به درآمدی سالانه بیش از ۵۰ میلیارد دلار دست یافته و مقام اول خاورمیانه را از آن خود کند. این شرکت از پیشگامان خصوصی سازی در کشور بوده و علاوه بر واگذاری تعدادی از مجتمع های تولیدی، شرکت های خدماتی و شرکت های مهندسی مجری تحت مالکیت خود به بخش خصوصی، اخیراً با سازمان خصوصی سازی به توافق های تقریباً نهایی شده برای واگذاری کل مجموعه پتروشیمی در قالب چند هلدینگ دست یافته است. لذا می توان این گونه تصور کرد که مهم ترین دغدغه حال حاضر پتروشیمی تامین به موقع منابع ارزی مورد نیاز پروژه های در حال اجرا است. اگر مجلس و دولت حاضر شوند برای هر سال رقمی بین یک تا یک و نیم میلیارد دلار را به صورت وام در اختیار مسوولان پتروشیمی قرار دهند در رفع دلمشغولی مدیران پتروشیمی ارزنده ترین کمک را کرده اند. پرداخت این مبلغ از محل حساب ذخیره ارزی مشکل چندانی برای سایر برنامه های کشور ایجاد نمی کند ولی به پتروشیمی کمک بسیار ارزشمندی خواهد کرد. بنابراین بهترین لطف این است که خیال مسوولان پتروشیمی از نظر امکان دریافت این مبلغ از سوی دولت راحت باشد.
اخیراً مدیرعامل پتروشیمی در گفت وگو با یکی از خبرگزاری ها اظهار داشته بود شرکت های خارجی زیادی مایل به مشارکت در طرح های مختلف پتروشیمی هستند. ایشان از جمله به شرکت هایی از کشورهای هند، ونزوئلا، عمان، قطر، مالزی، سنگاپور و ترکیه اشاره کرده بود. وی شرایط فعلی اقتصاد جهانی را موقعیت ویژه یی برای تکمیل پروژه های نیمه تمام و اجرای طرح های جدید دانسته و گفته بود باید با بهره برداری از این موقعیت و تکمیل پروژه ها بتوانیم با رفع بحران فرآورده های واحد های به بهره برداری رسیده را به بازارهای جهانی عرضه کنیم.
معاون سرمایه گذاری نفت نیز در اعلام نظری گفته بود ایران به راحتی می تواند تامین مالی پروژه های نفت و گاز خود را از غرب به سمت شرق منتقل کند.
از سوی دیگر به رغم تلاش امریکا برای توقف سرمایه گذاری کشورهای خارجی در ایران مشاهده می کنیم کشورهای بزرگی مانند چین و روسیه بدون توجه به این فشارها به سرمایه گذاری میلیاردها دلار در پروژه های جدید انرژی ایران ادامه می دهند. دولت ایالات متحده اگرچه توانسته برخی شرکت های اروپایی از جمله توتال و رویال داچ شل را از انجام سرمایه گذاری های جدید در ایران منصرف کند اما این حرکت در مورد کشورهایی مانند روسیه و چین مصداق نداشته است به طوری که میزان سرمایه گذاری شرکت گازپروم روسیه طی سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۷ در ایران بیش از ۴ میلیارد دلار بوده و همکاری دو کشور در بنیاد نهادن اوپک گازی حجم همکاری های دو کشور را گسترده تر کرده است. ایران و چین نیز در روز های پایانی دی ماه ۸۷ قرارداد توسعه میدان نفتی آزادگان شمالی را امضا کردند. این قرارداد که ارزش آن در فاز اول دو میلیارد دلار است، میان شرکت ملی نفت ایران و شرکت نفت CNPC چین که یکی از شرکت های معتبر نفتی جهان است منعقد شده است و طبق قرارداد علاوه بر انجام تمامی تسهیلات مربوط به تامین کالا، مهندسی و ساخت و سایر خدمات از منابع داخلی کشور، استفاده ۵۱درصدی از منابع داخلی کشور از جمله نکات بارز آن است.
● کشورهای هدف پیشنهادی در توسعه صنایع پتروشیمی
یک راهکار مناسب در مقابله با تحریم های اعمال شده و جلوگیری از تاخیر در اجرای پروژه های پتروشیمی شناسایی کشورهای مطلوب و هدف برای جلب مشارکت آنان در توسعه پتروشیمی است. بر این اساس مسوولان پتروشیمی می توانند کشورهایی که بنا به دلایل مختلف با آنان ارتباطاتی از جمله واردات و صادرات محصولات پتروشیمی، دریافت خدمات مشاوره یی، اجرای پروژه های مشترک تحقیقاتی و موارد مشابه دارند را بررسی و تحلیل کرده از میان آنان مناسب ترین کشورها برای تعامل با پتروشیمی را شناسایی و بخش عمده تلاش خود برای جلب مشارکت و سرمایه گذاری را از میان شرکت ها و موسسات سرمایه گذاری متعلق به این کشورها پیگیری کنند.
هند؛ هندوستان یکی از کشورهایی است که می تواند در زمره کشورهای هدف پتروشیمی قرار بگیرد. این کشور با رشد اقتصادی هشت درصد طی چند سال اخیر توانسته رتبه چهارم اقتصادی جهان را از آن خود کند و در حال حاضر چیزی حدود ۷۰ درصد از نفت مورد نیاز خود را وارد می کند و طی سال های اخیر تلاش زیادی داشته مصرف داخلی انرژی خود را به سوی استفاده هرچه بیشتر از گاز سوق دهد. در ارتباط با ایران در چند سال گذشته هند جزء شش بازار هدف اول ایران برای صدور محصولات پتروشیمی قرار داشته است به طوری که در سال ۱۳۸۶ در رده پنجمین و در سال های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ در جایگاه چهارم صدور محصولات پتروشیمی ایران قرار داشته است. شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران هم اکنون انجام چند طرح مهم به ویژه در زمینه تولید کودهای شیمیایی را به صورت مشارکتی با شرکت های هندی در دست اجرا دارد و معمولاً همیشه چند شرکت هندی هستند که ضمن معرفی خدمات قابل ارائه، تمایل خود را برای مذاکره با مسوولان پتروشیمی ابراز می دارند.
نگاه هند به صنعت پتروشیمی ایران و عمده تمایل شرکت های این کشور احداث واحدهای اوره و آمونیاک است و ضمن علاقه شدید به مشارکت با ایران به دلیل در اختیار داشتن منابع غنی گاز و اعتقاد به توانمندی متخصصان ایرانی در تمام حوزه های صنعت نفت به ویژه پتروشیمی به دلیل داشتن منافع مشترک، قراردادهای مختلف و ارتباط با منابع بانکی امریکا، جهت گسترش روابط با ایران به شدت دچار دوگانگی هستند. آنچه باید از جانب ایران صورت بگیرد کشاندن شرکت های هندی در مسیری است که آنها را از دوگانگی خارج کرده، به گسترش همکاری با صنایع پتروشیمی ایران سوق دهد. مقامات دولت هند در آخرین اظهار نظرهای خود ابراز امیدواری کرده بودند که حجم مبادلات تجاری دو کشور تا حداقل سالانه ۲۰ میلیارد دلار افزایش یابد و مشارکت دو کشور در توسعه صنایع پتروشیمی می تواند راهکاری برای رسیدن به این سطح از مبادلات باشد.
▪ مالزی؛ دیگر کشور قابل بررسی مالزی است که می تواند به عنوان یکی از کشور های هدف مد نظر قرار گیرد. این کشور جزء ۱۰ کشور اول جهان از لحاظ برخورداری از ثبات اقتصادی شمرده می شود و بورس بسیار فعالی دارد به طوری که بورس این کشور در مواردی از بورس نیویورک نیز فعال تر است. ایران با رقمی معادل یک میلیارد و ۱۰ میلیون دلار تراز مبادلاتی سومین شریک بزرگ تجاری مالزی در خاورمیانه در سال ۲۰۰۷ به شمار می آید.
شرکت های مالزیایی طی چند سال گذشته همکاری های متعددی با شرکت های ایرانی از جمله صنایع پتروشیمی داشته اند. شرکت هایی مانند پتروناس، پروتون، اس کی اس و آمونا از جمله شرکت هایی هستند که در پروژه های زیرساختی ایران از جمله نفت و گاز و حتی خودروسازی، راهسازی و مسکن حضور داشته و دارند. قرارداد همکاری فاینانس پروژه احداث کارخانه NGL خارک میان شرکت نفت فلات قاره ایران و کنسرسیومی از شرکت های مالزیایی در بهمن ماه ۱۳۸۶ به ارزش ۲/۱ میلیارد یورو، یا قرارداد شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران با یک شرکت مالزیایی برای ساخت چندین جایگاه بنزین فوق مدرن دونازله و همچنین مذاکرات مربوط به نهایی کردن چگونگی مشارکت شرکت دیگری از کشور مالزی در ساخت پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس با حجم سرمایه گذاری حدود ۷/۲ تا ۳ میلیارد دلار از دیگر موارد همکاری دو کشور در زمینه انعقاد قراردادهای مربوط به حوزه نفت و انرژی است. لذا می توان کشور مالزی را یکی از کشور های مناسب و هدف برای جلب مشارکت و سرمایه گذاری در توسعه پتروشیمی در نظر گرفت.
▪ چین؛ کشور چین یکی دیگر از مهم ترین کشورهایی است که به لحاظ روابط گسترده میان دو کشور می تواند همان گونه که هم اکنون نیز به عنوان یکی از بزرگ ترین شرکای تجاری ایران شمرده می شود، برای توسعه همکاری های دو کشور در بخش پتروشیمی و تامین نیازهای ارزی موجود در این زمینه هم مورد هدف باشد. طرح تولید کریستال ملامین ارومیه از جمله پروژه هایی است که یک دهه قبل با مشارکت شرکت ملی صنایع پتروشیمی و شرکت CNCCC چین به اجرا رسیده و برنامه افزایش ظرفیت این واحد نیز در سال ۲۰۰۴ انجام شده است. همچنین شرکت های مهم دیگر چینی از جمله SINOPEC، CATIC، ZHEJIANG و SINOCHEM از جمله شرکت هایی هستند که با پتروشیمی ایران مذاکرات و همکاری های خوبی داشته اند. این کشور در طول سه دهه گذشته به رشد اقتصادی ۱۱ درصد رسیده و درآمد سرانه آن کشور از ۱۵۰ دلار به ۱۷۰۰ دلار رسیده است. میزان صادرات این کشور طی سال ۲۰۰۸ حدود ۲/۱۷ درصد افزایش داشته که البته در مقایسه با سال ۲۰۰۷ که بیش از ۷/۲۵ درصد بود، کاهشی حدوداً ۹ درصدی را نشان می دهد و از جمله مهم ترین دلایل آن افت شدید تقاضا برای صادرات عروسک، پوشاک و تولیدات الکترونیکی عنوان می شود. ولی با این وجود میزان ذخایر ارزی چین در حال حاضر ۹۴۶/۱ تریلیون دلار برآورد شده و پیش بینی می شود در سال ۲۰۰۹ به بیش از دو تریلیون دلار افزایش یابد.
ذکر این نکته بد نیست که چین در حال حاضر دومین مشتری بزرگ نفت ایران است. کشور ما پس از عربستان و آنگولا سومین صادرکننده بزرگ نفت به چین بوده و ۱۲ درصد از نفت مورد نیاز چین را تامین می کند.
برژینسکی سیاستمدار برجسته امریکایی در تشریح جایگاه کنونی چین اخیراً چنین اظهار داشته؛ «پکن به عنوان میانجی مستقیم در گفت وگو با ایران مورد نیاز امریکاست و چین هم در صورت شکست این مذاکرات متضرر خواهد شد.» لازم به ذکر است دولت چین در حال حاضر یکی از مهم ترین تامین کنندگان اعتبار خارجی امریکا است به طوری که گفته می شود امریکا نزدیک به ۱۰ درصد از پرداخت بدهی دولتی خود را مدیون دولت چین است. به این ترتیب باید گفت کشور چین در مقام یک بانک بزرگ اعتبار داخلی و خارجی هنگفتی در اختیار واشنگتن قرار می دهد. دولت امریکا در حال حاضر به شدت نیازمند آن است که چین به خرید اوراق قرضه این کشور ادامه دهد تا بتواند از بحرانی که گرفتار آن شده، به سلامت عبور کند و این عامل مهمی است که می تواند امریکا را در برابر توسعه همکاری های ایران و چین در موضعی منفعلانه قرار داده، وادار به سکوت کند.
▪ روسیه؛ کشور روسیه این شیر بی یال و دم و اشکم باقی مانده از امپراتوری سابق که تلاش دارد جهان همچنان او را در قالب همان پوستین فرو ریخته ببیند، هنوز هم مهم ترین آلترناتیو مطرح جهان در برابر امریکا به حساب می آید.
این کشور دارای شرکت های بین المللی نفتی بزرگ و مهمی است. از جمله شرکت گازپروم با بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار سرمایه که بزرگ ترین شرکت گاز طبیعی دنیا بوده، ۲۰ درصد گاز جهان و ۹۰ درصد گاز روسیه را تولید و به ۳۲ کشور جهان صادر می کند و در حال حاضر در پروژه های میدان پارس جنوبی نیز حضور دارد. شرکت صنایع پتروشیمی سیبور بزرگ ترین شرکت پتروشیمی روسیه و وابسته به شرکت گازپروم است. این شرکت طی سال های اخیر در زمینه اجرای پروژه های پتروشیمی بسیار فعال بوده است به طوری که هم اکنون ۳۴ واحد تولیدی را تحت مالکیت داشته و بیش از ۱۰۰ نوع محصول شیمیایی و پتروشیمی تولید می کند. البته این شرکت تاکنون هیچ گونه همکاری با ایران نداشته است. دیگر شرکت مهم روسی لوک اویل است که یکی از بزرگ ترین تولیدکنندگان مواد پتروشیمی در کشورهای CIS و اروپای شرقی بوده و از سال ۱۳۸۳ با شرکت ملی صنایع پتروشیمی قراردادی پنج ساله برای فروش فرآورده های نفتی و پتروشیمی منعقد کرده، برای همکاری در برخی پروژه های پتروشیمی مذاکرات اولیه یی داشته که البته تاکنون به انعقاد قرارداد مشارکت منتهی نشده است. همچنین شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی ایران نیز در زمینه خرید چند مورد دانش فنی با شرکت های روسی همکاری داشته است. دولت روسیه در سال های اخیر برای تداوم رشد اقتصادی و برنامه های توسعه یی خود نیاز به سرمایه دارد و قسمت اعظم آن را از محل فروش نفت و گاز تامین می کند؛ منبعی که با توجه به شرایط فعلی بحران اقتصاد جهانی به شدت کاهش یافته و اجرایی شدن برخی از پروژه های برنامه ریزی شده را دچار مشکل کرده است.
اخیراً وزیر دارایی روسیه اظهار داشته سال ۲۰۰۹ برای روسیه مهم ترین سال در ۹ سال گذشته خواهد بود و در بودجه این کشور حفره یی حدود ۶۳ میلیارد یورو به وجود خواهد آمد. این کشور بودجه سال ۲۰۰۹ خود را بر پایه نفت ۹۵ دلاری تنظیم کرده بود که با توجه به کاهش قیمت آن به زیر ۴۰ دلار مشکلاتی را برای آنها به همراه داشته است.
▪ ترکیه؛ همسایه غربی ما ترکیه دیگر کشوری است که می تواند هدف خوبی برای جلب مشارکت در توسعه صنایع پتروشیمی محسوب شود. این کشور شاید اولین کشوری باشد که بتوانیم بگوییم در راستای اجرای اصل ۴۴ و برنامه خصوصی سازی عملاً در ایران حضور پیدا کرده و در خردادماه سال ۸۷ با حضور در برنامه مزایده فروش مجتمع پتروشیمی رازی این مجتمع پتروشیمی را به مبلغ ۶/۴۶۲ میلیون یورو خریداری کرد. این معامله بین یک کنسرسیوم ترکیه یی به سرپرستی اتحادیه تعاونی های کشاورزی ترکیه و کارخانجات کودسازی آن کشور موسوم به گوبره تاش و سازمان خصوصی سازی ایران صورت گرفت. ترکیه دارای روابط خوبی با ایران است به طوری که اخیراً با کاهش صادرات گاز طبیعی روسیه به ترکیه مقامات کشورمان اعلام کردند در صورت نیاز آن کشور، ایران این آمادگی را دارد تا گاز طبیعی تحویلی به ترکیه را تا میزان ۳۰ میلیون متر مکعب در روز افزایش دهد. این کشور در حال حاضر روزانه بین ۱۵ تا ۱۸ میلیون متر مکعب گاز از ایران دریافت می کند.
دولت ترکیه علاقه زیادی دارد بتواند در جامعه بین الملل نقش یک میانجی در رفع مناقشات منطقه یی (از جمله اعراب و اسرائیل، ایران و امریکا و جنگ اخیر در نوار غزه) را بر عهده داشته باشد که شاید بیشتر برای این باشد که بتواند اتحادیه اروپا را مجاب به پذیرش عضویت ترکیه در این اتحادیه کند. بنا به گزارش وزارت گردشگری ترکیه این کشور در سال ۲۰۰۸ ، ۲۶ میلیون نفر بازدیدکننده داشته و توانسته از این محل مبلغ ۲۰ میلیارد دلار درآمد گردشگری به دست آورد. این کشور اخیراً به هند پیشنهاد کرده نفت و گاز مورد نیاز هندوستان را مستقیماً از طریق اسرائیل به این کشور صادر کند که با توجه به نیاز روزافزون هند به واردات نفت و گاز مورد توجه مقامات هندی قرار گرفته است.
● جمع بندی
در عرصه تجارت جهانی، مهم ترین و با اهمیت ترین ملاک های سرمایه گذاران در تصمیم گیری به میزان بازدهی مالی و امنیت محیط شدیداً وابسته بوده و طبیعی است که آنان به دنبال سود بیشتر با کمترین ریسک باشند. اگرچه در گذشته برخورداری از مواد اولیه ارزان و فراوان یکی از مهم ترین عوامل جذب سرمایه گذاران به شمار می آمد ولی در حال حاضر آنچه به عنوان اولویت اصلی از سوی آنان مورد تحقیق قرار می گیرد امنیت، ثبات و اقتدار حکومت هاست.
وقتی به این موارد دقت می کنیم، متوجه می شویم ایران در این زمینه واقعاً مشکلی ندارد.
لذا سوال این است که چگونه است ما جزء کشورهای دارای ریسک سرمایه گذاری بالا محسوب شده و در زمینه جذب سرمایه گذاری نمی توانیم آنچنان که شایسته است، موفق عمل کنیم. یک دلیل مهم می تواند این باشد که آن اندازه که دشمنان ما علیه کشورمان تبلیغ منفی می کنند، خودمان تبلیغات مثبت یا موثری در این رابطه برای خودمان نمی کنیم. معمولاً اکثر توریست ها و افرادی که برای نخستین بار از کشورمان بازدید می کنند، می گویند اصلاً تصور نمی کردند چنین کشور امن، زیبا، سرسبز و پرنعمتی داشته باشیم. این نکته بیشتر از آنکه حاکی از ضعف شناخت آنان باشد، می تواند نتیجه ضعف عملکرد ما در اطلاع رسانی صحیح و معرفی هر چه مطلوب تر کشورمان باشد. یادم می آید چند سال قبل قراری برای ملاقات و مصاحبه خبرنگار اوپک با یکی از مدیران پتروشیمی را هماهنگ کرده بودم. ایشان خانمی اهل کشور فیلیپین بود و مدتی بود به همراه همسر خود در ایران زندگی می کرد. بعد از انجام مصاحبه می گفت اولین روزهایی که قرار بود به ایران بیاید پدر و مادرش خیلی نگران بودند و مرتب از ناامنی و قحطی موجود در کشورمان اظهار نگرانی می کردند به طوری که پس از عزیمت آنها به ایران مرتب به آنها تلفن زده و یکی از سوال های همیشگی آنها این بوده که آیا در ایران نان گیرتان می آید که بخورید؟ و این بدبینی نسبت به کشورمان زمانی از بین رفته که آنها به ایران آمده و مدتی میهمان آنها می شوند.بحث اصلی این است که اگرچه شرایط تحریم، شرایط پیچیده و نامشخصی است ولی باید از خود سوال کنیم آیا برای عبور از تحریم های اعمال شده همه راه های عملی موجود را پیموده ایم که بتوانیم بگوییم نتیجه نداده اند؟ وزیر اقتصاد کشورمان سیدشمس الدین حسینی اخیراً در همایش «بحران اقتصادی غرب؛ چالش ها و فرصت های آن برای اقتصاد ایران و منطقه» اعلام کرد ریسک سیاسی و انتقال وجوه سرمایه گذاران را تضمین می کنیم. به گفته وی ما از اینکه هموطنان مان در کشور های مختلف فعال و ثروتمند باشند، افتخار می کنیم و تصریح کرده فضا و فرصت برای انتخاب کشور توسط سرمایه گذاران ایرانی مقیم خارج از کشور فراهم شده است.
وی گفته به عنوان وزیر اقتصاد و به نمایندگی از دولت نهم در جهت تسهیلات، جذب و جلب سرمایه گذاران ایرانی خارج از کشور اعلام آمادگی می کنیم. آقای بهمنی رئیس کل بانک مرکزی نیز به عنوان یکی از سخنرانان این همایش گفته بود ایران با برنامه ریزی هایی که انجام داده است، قصد دارد ضمن تضمین اصل و سود سرمایه گذاری ها حتی بیش از نرخ های بین المللی به آنها سود پرداخت کند و افزوده ما دنبال واقعی سازی نرخ ها هستیم و قصد داریم معادل تورم به اضافه ریسک سرمایه گذاری را به سپرده گذاران پرداخت کنیم.این صحبت ها مشابه مباحثی است که شش ماه قبل آقای طهماسب مظاهری رئیس کل سابق بانک مرکزی در همایش بین المللی فرصت های سرمایه گذاری در صنایع پتروشیمی گفته بود. بنا به اظهار وی در آن همایش مقررات کنونی دولت ایران امکان سرمایه گذاری به روش های مورد علاقه سرمایه گذاران داخلی و خارجی را فراهم کرده است و فضای مناسب کسب و کار برای سرمایه گذاری در ایران به خوبی ایجاد شده و در این راستا امنیت سرمایه گذاری، کاهش دیوان سالاری و تضمین های سرمایه گذاری در کشور موجود است. رئیس کل سابق بانک مرکزی هم گفته بود سرمایه گذاران می توانند در قیمت گذاری و صادرات بدون دخالت دولت، اما در قالب مقررات عمومی کشور، اقدام کرده یا می توانند سودی را که در داخل ایران به دست می آورند، در خارج از کشور سرمایه گذاری کرده و حتی آن را برای سرمایه گذاری مجدد در ایران مورد استفاده قرار دهند.
وقتی به رغم تاکید تمامی مسوولان کشور در زمان تصدی مسوولیت مبنی بر فراهم بودن تمامی راهکارهای لازم برای جذب سرمایه گذاری خارجی، این هدف مهم آنچنان که باید تحقق نمی یابد، باید مشکل را در جای دیگری جست وجو کرده و این گونه بپنداریم که گره کار یا در عدم اصلاح قوانین موجود طبق آن چیزی است که مسوولان می خواهند یا اینکه از قوانین موجود امکان برداشت های متفاوتی وجود دارد که تحقق هدف جذب سرمایه گذاری را عملاً غیرممکن ساخته است.
پتروشیمی ظرفیت جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی را دارد. ولی برای تحقق اهداف خود نیازمند مساعدت دولت و مجلس است تا بتواند در جهت جلب سرمایه گذاری خارجی یا ایرانیان مقیم خارج از کشور اقدام کند. با برخوردار شدن از این مساعدت هاست که می تواند راهکارهای مناسب برای جلب مشارکت هموطنان مقیم خارج یا ترغیب کشورهای مطلوب و هدف برای مشارکت در توسعه صنایع پتروشیمی را پس از بررسی دقیق انتخاب و شرکت های فنی و سرمایه گذاری آنان در توسعه و اجرای طرح های جدید را جلب کند.

عبدالرسول دشتی

منبع : روزنامه اعتماد