وسواس پیچیده ترین بیماری عصبی

وسواس پیچیده ترین بیماری عصبی و روانی است که شاید برای یک فرد سالم و شخصی که هیچگاه دچار اختلال وسواسی نشده، درک و شناخت این بیماری اصلاً مقدور نباشد.
وسواس یکی از شایع ترین و آزاردهنده ترین اختلالاتی است که از دسته اختلالات اضطرابی بوده و مشخصه اصلی آن اضطراب است.
وجود اضطراب در این نوع اختلال که تحلیل برنده و بازدارنده در امر درمان است و نیز تنوع و گستردگی موضوعات وسواسی غالباً درمان این نوع بیماران را مستلزم پشتکار و اعتماد به نفس و حوصله فراوان از جانب درمانگر می کند.
اگرچه در ابتدا شیوع وسواس، نادر تصور می شد اما امروزه بر اساس اطلاعات راهنمای تشخیص اختلال های روانی میزان شیوع این اختلال در طول زندگی ۲/۵درصد و در یک سال ۱/۵تا ۲/۱درصد برآورد شده است.
ویژگی های اصلی اختلال وسواس فکری و عملی عبارت است از رفتارهای فکری و عملی برگشت پذیر که به دلیل شدید بودن وقت گیر هستند یا منجر به پریشانی آشکار یا اختلالات عمده می شوند.
وسواس های عملی شامل رفتارهای تکراری یا اعمال ذهنی مانند دعا کردن هستند که هدف آنها پیشگیری یا کاهش اضطراب و پریشانی و به دست آوردن لذت یا رضایت است.
مثلاً افراد مبتلا به وسواس های فکری در مورد آلوده شدن، ممکن است پریشانی ذهنی را با شستن دست ها تا حدی که پوستشان زخم شود کاهش دهند و در اینجا می توان به آزاردهندگی و وقت گیر بودن این نوع اختلال پی برد.
فرد دارای وسواس های فکری می کوشد افکار و تکانه ها را با وسواس عملی خنثی کند، برای نمونه فردی که گرفتار تردید راجع به خاموش کردن اجاق گاز می شود با بازبینی های مکرر برای اطمینان از خاموش بودن آن تردیدها را خنثی می کند. بنابراین در اختلال وسواس، وسواس های فکری و عملی به هم آمیخته است.
فرد در یک برهه از زمان طی سیر این اختلال متوجه می شود که وسواس های فکری یا عملی مفرط و غیرمنطقی هستند و برای درمان آن باید به روانپزشک مراجعه کند.
این اختلال ناشی از اثرات فیزیولوژیک مانند سوء مصرف دارو و دارودرمانی یا یک بیماری جسمی نیست و برای درمان اختلال وسواسی چند راهکار وجود دارد.
فرد مبتلا می تواند به روانپزشک مراجعه کند و با مصرف دارو وسواس را تخفیف دهد، یا با انجام تمرینات و راهکارهای مربوط به درمان رفتاری به ریشه کن کردن وسواس بپردازد و یا هم از درمان های دارویی و هم از درمان های رفتاری همزمان استفاده کند.
درمانگر باید در درمان این بیماری به شیوه یادگیری بیمار دقت کند و اینکه بیمار چگونه فراگرفته یا می گیرد و چه عواملی یادگیری او را تقویت می کند و تداوم می بخشد و چگونه می توان یادگیری او را تغییر داد.
روش های رفتاردرمانی نیز برای معالجه این بیماران وجود دارد که خود مشاور، روانشناس و روانپزشک در سیکل درمانی از آن استفاده می کند. به افرادی که دارای وسواس هستند توصیه می شود به روانپزشک و روانشناس مراجعه و در صدد حل مشکل خود برآیند.
● اختلال وسواس - جبری چیست ؟
نگرانی ها، تردیدها و باورهای خرافی که معمولاً در زندگی روزمره شایع هستند اگر جنبه افراطی و شدید به خود بگیرند وسواس نامیده می شوند. مثلاً یک فرد در هنگام شست وشوی دست یا بدن یا بازرسی و چک کردن، به صورت خیلی زیاد و شدید دست به این عمل می زند که در مواقع وجود مانع، فرد دچار اضطراب و استرس می شود.
علائمی مانند نفرت یا نگرانی از دفع ترشحات بدن (مانند ادرار، مدفوع، بزاق) ترس از احتمال وقوع اتفاقی وحشتناک (آتش سوزی، مرگ وابستگان)، زهدورزی و عبادت مفرط، اعتقاد به اعداد سور و نحس، مسواک زدن شدید و مفرط، رسیدن به سر و وضع خود به نحو افراطی، مو کندن از بدن و ناخن جویدن هم ممکن است از علائم وسواس باشد. این بیماری در مواردی با افسردگی همراه است.
اختلال وسواس به دو صورت فکری و عملی است و در تمام سنین رخ می دهد اما در سنین جوانی کمی شایع تر است.
● وسواس فکری
افکار یا تصاویری هستند که مکرراً رخ می دهند و احساس می شود خارج از کنترل هستند که شخص نمی خواهد این افکار را داشته باشد و آنها را ناراحت کننده، مزاحم و بی معنا تلقی می کند. شایع ترین نوع وسواس فکری عبارتند از ؛
▪ ترس های آلودگی به میکروب ها و چرک
▪ تردید و شک نسبت به انجام دادن درست یک کار
▪ افکار مزاحم در خصوص تکرار یا عمل پرخاشگرانه یا جنسی
▪ تقارن یا دقت بیش از حد در تمامی مسائل
▪ شک دینی یا اخلاقی مفرط در مسائل مربوطه
● علائم
علائم ناهنجاری وسواسی - جبری طیفی از خفیف تا شدید را دربر می گیرد. عده یی ممکن است فقط به فکرهای وسواسی دچار باشند. برخی ممکن است بتوانند افکار وسواسی و رفتارهای جبری خود را برای مدت کوتاهی مهار کنند و بدین وسیله علائم خود را در مدرسه یا محل کار پنهان کنند. اما هنگامی که وضعیت شدیدتر می شود، اختلال وسواسی-جبری آنقدر زندگی فرد را اشغال می کند که دیگر نمی تواند در فعالیت های روزانه عملکرد داشته باشد چون بسیاری از وقت خود را صرف مراسم وسواسی خود می کند.
ناهنجاری وسواس - جبری گاهی همراه افسردگی، اختلالات تغذیه یی، ناهنجاری سوء مصرف مواد، یک ناهنجاری شخصیتی، ناهنجاری نقصان توجه یا دیگر ناهنجاری های اضطرابی است. این اختلالات همراه، در ترکیب با تمایل به پنهان کردن مشکل، تشخیص و درمان ناهنجاری را بسیار مشکل می کنند و بدین ترتیب افراد مبتلا به ناهنجاری وسواسی-جبری تا سال ها پس از شروع علائم هیچ درمانی دریافت نمی کنند.
● درمان
این ناهنجاری اگر زود تشخیص داده شود، می توان به خوبی با ترکیبی از روان درمانی ( به ویژه رفتاردرمانی) و دارودرمانی معالجه کرد. یک رویکرد ویژه رفتاردرمانی به نام «مواجهه و جلوگیری از پاسخ» تاثیر خود را در درمان بیماران وسواسی-جبری ثابت کرده است. این عمل شامل مواجه کردن عمدی بیمار با فکر یا شیء هراس آور به صورت مستقیم یا از راه تصور خیالی است.
● توصیه به خانواده ها
▪ استرس و موارد بحران وضعیت بیمار را بدتر کرده و احتمال عود را افزایش می دهد لذا به رغم ایجاد مشکلات و آشفتگی در خانواده به واسطه این بیماری در منزل سعی کنند فضای با آرامشی برقرار باشد.
▪ بیمار نیاز به درک خود از طرف دیگران دارد لذا پایین آوردن انتظارات به طور موقت، مهربان و شکیبا بودن کمک کننده خواهد بود.
▪ بدانید بیمار برای رفع اضطراب خود دست به اعمال وسواس گونه می زند و هیچ کس به اندازه خود او از رفتارهایش متنفر نیست. لذا از قضاوت یا مسخره کردن اعمال او حذر کنند.
▪ شما درگیر رفتارهای وسواس گونه بیمار نشوید اما حد و حدود این اعمال باید به روشنی مشخص شده و فرد وسواسی طبق همان محدودیت ها و قواعد عمل کند.
▪ به بیمار جهت ترک اعمال خود فشار وارد نکنید.
▪ حرکات رفتاری که برای بیمار بسیار سخت است و قادر به انجام آن نیست به صورت آهسته و در درازمدت تغییر دهید و همیشه تغییرات را به بیمار گوشزد کنید.
▪ خشونت، تهدید به خودکشی یا دیگرکشی را جدی بگیرید.
▪ باید مواظب اعتماد به نفس بیمار باشید، به جای او تصمیم نگیرید ولی در تصمیم گیری او را کمک کنید.
▪ فعالیت های روزانه دویدن، شنا و ورزش های گوناگون که باعث صرف انرژی می شود را زیاد کنید.
▪ تلاش موفقیت آمیز فرد برای موفقیت در برابر وسواس را مورد تشویق قرار دهید.
▪ به طور دائم رفتارها و علائم بیماری را زیر نظر داشته باشید. در صورت ظهور علائم جدید و علائم عود مساله را با درمانگر در میان بگذارید.

منبع : روزنامه اعتماد