تحریمها به نبض اقتصاد ایران آسیب وارد می کند

در شرایطی که ایران مذاکره خود را با اروپا و امریکا آغاز کرده است و سعید جلیلی مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران برای مذاکره با گروه ۱+۵ در ژنو به سر می برد همچنان تحریمهای اقتصادی علیه ایران بر مشکلات این کشور اضافه می کند.
روزنامه وال استریت ژورنال در مورد تحریمهای اقتصادی ایران نوشت:" تحریمها کلیدی ترین بخش از استراتژی واشنگتن برای متقاعد کردن ایران در کنار گذاشتن برنامه هسته ای و بازگشت بر سر میز مذاکره با غرب است ."
مقامات خزانه داری امریکا بر این باورند این استراتژی با افزایش فشار اقتصادی روی ایران می تواند زمینه را برای تحقق اهداف آنها فراهم آورد ولی وضعیت کنونی جهان نشان می دهد که نه تنها ایران بلکه غرب هم متوجه شده است بدون تعامل نزدیک و دوری از یک جانبه گرایی می توان مشکلات را راحت تر حل کرد.
به هر حال تحریمهای اقتصادی غرب علیه ایران از مدتها قبل آغاز شد و این کشور در اثر تحریمهای مذکور فشارهای زیادی را متحمل شد. ولی در میان بخشهای مختلف اقتصادی کشور بیشترین آسیب به بخش نفت و گاز وارد شد. بخشی که نبض اقتصاد ایران است و می تواند روی ساختار و عملکرد اقتصادی کشور تاثیر بسزایی به جای بگذارد.
● بخش نفت و گاز
ایران اقتصادی وابسته به نفت دارد و هر ساله سهم بزرگی از درآمد این کشور از صادرات نفت و گاز بدست می آید. مطالعات نشان می دهد طرح تحریم اقتصادی غرب علیه ایران که در مراحل اولیه صنعت نفت را هدف قرار نداده بود بیشترین آسیب را به نبض اقتصادی ایران وارد کرده است و ادامه این روند می تواند آسیبهای جبران ناپذیری ایجاد کند.
زیرا صنعت نفت و گاز ایران نیازمند سرمایه گذاریهای کلان خارجی و حضور شرکتهایی است که به تکنولوژیهای روز دنیا دسترسی داشته باشند. با اجرای طرح تحریم اقتصادی و خروج شرکتهای غربی از ایران هم استفاده ایران از فن آوریهای روز دنیا منتفی شد و هم ایران نتوانست به توسعه حوزه های نفت و گاز جدید بپردازد که در سالهای اینده جایگزین حوزه های فرسوده امروزی شود.
طبق گزارش تحقیقاتی اخیر کنگره امریکا آسیب پذیری صنعت نفت و گاز ایران از تحریمهای اقتصادی علیه این کشور مساله ای بدیهی و اجتناب ناپذیر است. این در حالیست که دست اندرکاران اقتصادی ایران بر این باورند ایران با کمک قیمت بالای نفت می تواند با این مشکل مقابله کندهمانطور که در سال گذشته به مدد این درآمد کلان توانست با کمترین مشکل تحریمها را از سر بگذارند .
آژانش اطلاعات انرژی درآمد حاصل از صادرات نفت ایران در نیمه اول سال ۲۰۰۸ میلادی را ۵۴ میلیارد دلار اعلام کرد در حالیکه در سال گذشته میلادی مجموع درآمد صادراتی ایران از فروش نفت تنها ۶۰ میلیارد دلار امریکا بود. بدون شک رشد درآمد صادراتی ایران ناشی از افزایش حجم تولید در این کشور نیست بلکه به دلیل رشد قیمت نفت است که از مرز ۷۰ دلار در سال گذشته به بیشتر از ۱۲۰ دلار رسید و حتی قیمت ۱۴۰ دلار را نیز تجربه کرد.
مطالعات نشان می دهد در سال ۱۹۹۰ میلادی درآمد حاصل از صادرات نفت ایران به بازارهای جهانی معادل ۱۷ میلیارد دلار امریکا بود و از آن زمان تا سال ۲۰۰۰ میلادی قیمت بین ۱۰ تا ۲۲ میلیارد دلار نوسان داشت. بعد از سال ۲۰۰۰ میلادی درآمد حاصل از صادرات نفت ایران دوباره به کمتر از ۲۰ میلیارد دلار رسید و سپس به یکباره رشد کرد.
مطالعات نشان می دهد در سال ۲۰۰۵ میلادی درآمد حاصل از صادرات نفت برای کشور ایران برابر با ۴۸ میلیارد دلار و در سال ۲۰۰۶ میلادی به ۵۴ میلیارد دلار و در نهایت در سال گذشته میلادی به ۶۰ میلیارد دلار امریکا رسید.
طی یک سال گذشته ایران روزانه حدود ۴ میلیون بشکه نفت تولید کرده است و طبق گزارشهای موجود توان افزایش تولید را ندارد زیرا حوزه های کنونی فرسوده هستند و سرمایه گذاری کافی برای توسعه حوزه های جدید انجام نشده است. ایران در نظر دارد سرمایه گذاریهای بیشتری در صنعت نفت و گاز انجام دهد و برای این سرمایه گذاریهای نیازمند کشورهای اروپایی و امریکایی نیست . در ماههای اخیر ما اخباری مبنی بر جایگزین شدن کشورهای آسیایی به خصوص چین شنیدیم.
در همین زمان مذاکراتی بین ایران و روسیه انجام شد که احتمال انعقاد قرار دادهایی بین دو کشور را تقویت کرد . این دو کشور که تا اندازه زیادی می توانند جایگزینهای غرب برای ایران باشند در صدد هستند با سرمایه گذاری کلان و اجرای پروژه های بزرگ وارد ایران شوند تا به جای کشورهای اروپایی از پتانسیلهای ایران سود ببرند و از طرف دیگر ایران نیز می تواند از این همکاری های سود زیادی بدست آورد و از فشار تحریمهای اقتصادی غرب بکاهد.
● سرمایه گذاری
به گفته اکبر ترکان، معاون برنامه ریزی وزیر نفت ایران، شرکت ملی نفت این کشور در نظر دارد در سال ۱۳۸۷ هجری شمسی ۱۶ میلیارد دلار در اجرای پروژه های نفت و گاز ایران سرمایه گذاری کند. این در حالیست که طی سه سال گذشته ایران تنها ۱۲ میلیارد دلار در هر سال سرمایه گذاری کرد.
وی در مصاحبه ای اعلام کرد:" ما در نظر داریم از ظرفیتهای داخلی به جای سرمایه های جهانی در توسعه صنعت نفت بهره ببریم. هم اکنون ایران امکان بهره گیری از سرمایه های خارجی را ندارد و به همین دلیل ظرفیتهای داخلی را جایگزین سرمایه های خارجی کرده ایم."
وی توان تولیدی ایران را ۴.۳ میلیون بشکه در روز ذکر و اعلام کرد تا دو سال آینده ظرفیت تولید نفت ایران به ۴.۷ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. شایان ذکر است قبل از انقلاب اسلامی ایران روزانه بیشتر از ۶ میلیون بشکه نفت استخراج می کرد و هم اکنون مشکل ایران عدم دسترسی به تکنولوژیهای جدید است.
در سالهای گذشته ما شاهد خروج تدریجی شرکتهای غربی از ایران بودیم. در اثر تحریمهای اقتصادی شرکتهای امریکایی از کار در ایران محروم شدند و شرکتهای بزرگ اروپایی از قبیل شرکت بریتیش پترولیوم، رویال داچ شل و توتال هم که در این دوران در صحنه اقتصادی ایران باقی مانده بودند در شرایط اقتصادی و سیاسی حاکم بر جهان ادامه همکاری با ایران را بسیار پر ریسک خواندند.
به هر حال با تمام این تفاصیل نیاز صنعت نفت و گاز ایران به سرمایه گذاری بیشتر از دیگر بخشها است. زیرا این صنعت نقشی کلیدی در اقتصاد ایران دارد و در سالهای انقلاب اسلامی و جنگ آسیبهای زیادی را متحمل شده است.
از طرف دیگر حوزه های نفتی ایران در زمره قدیمی ترین حوزه های نفتی جهان است و استفاده از این حوزه ها سبب شد تا میزان نفت در چاهها تنزل یابد. در این شرایط بدون سرمایه گذاری و حفاری تازه نمی توان امیدوار بود ایران بتواند تولید خود را در سالهای آینده حفظ کند.
● رشد هزینه ها ی تجاری و تولیدی در اثر تحریم
طبق طرح های تحریمی که برای اولین بار در سال ۲۰۰۶ میلادی توسط سازمان ملل متحد اجرا شد و در سال گذشته میلادی توسط امریکا این تحریمها تشدید شد دسترسی ایران به بازارهای بین المللی سرمایه کمتر شد و مانعی بزرگی برای بهره گیری این کشور از تکنولوژیهای پیشرفته امریکا و اروپا ایجاد شد.
این تحریمها مشکلات زیادی را برای تجارت ایران ایجاد کرد. افزایش هزینه های تجاری ایران بسیاری از شرکتها را از به خروج از پروزه های ایران وادار کرد. برای مثال در اثر تشدید تحریمهای اقتصادی پیدا کردن شرکتهای خصوصی برای تامین مالی پروژه های بزرگ و پیدا کردن شرکتهایی که قطعات مورد نیاز پروژه ها را به ایران صادر کنند بسیار مشکل بود و همین مساله سبب بیشتر شدن هزینه ها شد.
مشاوران اقتصادی شرکت مهندسی و ساخت فراساحلی ایران پیش بینی می کند تحریمها هزینه های شرکت را بیشتر از ۳۰ درصد افزایش دهد. بدون شک این رشد در سال جاری خواهد بود و در صورتیکه تحریمها ادامه داشته باشد در سال های آینده هزینه های بیشتر و بیشتر افزایش خواهد یافت.

منبع : دیپلماسی ایرانی