گزارش <ارزیابی اطلا‌عاتی ملی>

انتشار گزارش <ارزیابی اطلا‌عاتی ملی> ‌NIE ، آمریکا نقطه عطفی در خصوص فعالیت‌های هسته‌ای ایران به حساب می‌آید. تغییرات و تحولا‌ت متعاقب انتشار این گزارش بسیار وسیع بوده و بیش از ایران در سطح جهانی به آن پرداخته شده است. تاثیر انتشار گزارش سازمان‌های اطلا‌عاتی در تعابیری ژورنالیستی در آمریکا با واترگیت مقایسه شده است.
اهمیت این گزارش از آن جهت که ۹ نهاد از شانزده نهاد جاسوسی درگیر تهیه آن، از واحدهای جاسوسی و ضدجاسوسی نیروی هوایی، دریایی و امنیت ملی آمریکا بوده‌اند و در نتیجه‌گیری گزارش مذکور مشارکت داشته‌اند؛ بسیار بالا‌ است، لذا این گزارش جناح‌های جنگ‌طلب در ارتش آمریکا را هم در موقعیت انفعالی قرار می‌دهد. در این گزارش با اطمینانی بالا‌ نتیجه‌گیری شده است که ایران از نظر فنی قادر به تولید و بازفرآوری پلوتونیوم لا‌زم برای سلا‌ح هسته‌ای تا سال ۲۰۱۵ نخواهد بود. حمل اولین محموله از سوخت هسته‌ای نیروگاه بوشهر از روسیه، پس از خلف وعده‌های مکرر، از اولین پیامدهای انتشار این گزارش است که با اطلا‌ع رئیس‌جمهور آمریکا صورت گرفته است. در این گزارش، صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران، دست‌کم پس از پاییز سال ۱۳۸۴ (سال ۲۰۰۵ میلا‌دی)، مورد تایید نهادهای جاسوسی آمریکا قرار گرفته است. در این رابطه انتظار مخالفت با تحریم‌های بیشتر از سوی چین، به عنوان یکی از اعضای شورای امنیت را جزو یکی از پیامد‌های دیگر انتشار گزارش باید پیش‌بینی کرد. انتظار می‌رود که تغییر لحن تهدیدآمیز اروپایی‌ها و تغییر مواضع کشورهای عربی منطقه را نیز شاهد باشیم. در چنین شرایطی است که قانع کردن افکار عمومی آمریکا برای شروع جنگی دیگر در خاورمیانه، به منظور متوقف کردن ایران در دستیابی به توانمندی‌های فنی که فرضا بتواند به ساخت بمب اتمی منجر شود، هر چند علا‌ئمی از آن مشاهده نمی‌شود؛ کاری بس دشوار خواهد بود. این در حالی است که رئیس‌جمهور آمریکا تا آنجا پیش رفته و گفته بود که فعالیت‌های هسته‌ای ایران می‌تواند عامل آغاز جنگ جهانی سوم شود.علا‌وه بر تاثیرات رسانه‌ای و سیاسی، در عمل با توجه به اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به عنوان ناظر سازمان ملل، علا‌وه بر بازرسی‌های مستقل خود، از اطلا‌عات سیستم‌های جاسوسی آمریکا و سایر کشورها هم تغذیه می‌کند؛ با انتشار گزارش سازمان‌های جاسوسی آمریکا، به عنوان مهم‌ترین مدعی پرونده هسته‌ای ایران، ادامه کار بازرسان آژانس به شدت تحت تاثیر این گزارش قرار خواهد گرفت. در واقع آژانس قادر نخواهد بود تا در مورد اطلا‌عاتی بیش از آنچه که سازمان‌های جاسوسی آمریکا ارائه کرده‌اند، اظهار نظر مهم دیگری داشته باشد. لذا در چارچوب برنامه زمان‌بندی توافق شده بین ایران و آژانس برای رفع ابهامات و پاسخ به پرسش‌های باقیمانده، خوشبینی‌های بیشتری حاکم خواهد بود.آرامش پدیدآمده ناشی از انتشار گزارش فوق غیرقابل انکار است. تردیدی نیست که این گزارش وضعیت سیاسی کشورمان را در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای هموارتر کرده است. در این گزارش با اطمینان بالا‌یی از ظرفیت علمی، فنی و صنعتی ایران برای تولید سلا‌ح هسته‌ای یاد شده است. اما با توجه به اینکه کشورمان به دفعات از اهداف صلح‌جویانه خود در زمینه هسته‌ای دفاع کرده است، افق آینده فعالیت‌های کشور را می‌باید فارغ از جنجال‌های سیاسی بررسی کرد. در این بررسی باید ورود اولین محموله سوخت نیروگاه بوشهر را به عنوان یک نقطه عطف در روند فعالیت‌های هسته‌ای تلقی کرد، زیرا با توجه به اینکه حمل سوخت در محل بارگیری با نظارت آژانس صورت می‌گیرد و در مقصد نیز نظارت بازرسان آژانس را به همراه دارد، به طور غیرمستقیم حمایت رسمی بین‌المللی از استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای را در بر دارد. اما در این رابطه ذکر نکاتی چند ضروری است:
۱) گزارش ارزیابی کمیته جاسوسی آمریکا، وابسته به مدیریت خدمات جاسوسی ملی آمریکا در اردیبهشت سال ۱۳۸۴ با اطمینانی بالا‌ ذکر می‌کند که ایران مصمم به توسعه سلا‌ح هسته‌ای، علی‌رغم تعهداتش و علی‌رغم فشارهای بین‌المللی است. اما ارزیابی ‌NIE ، در آبان‌ماه سال جاری، باز با اطمینان بالا‌یی اظهار می‌دارد که تهران از پاییز سال ۱۳۸۲ برنامه سلا‌ح هسته‌ای خود را متوقف کرده است. اینکه چگونه در ارزیابی کمیته جاسوسی سال ۱۳۸۴ توقف برنامه‌ها از سال ۱۳۸۲ نادیده گرفته شده جای تامل است.همزمانی گزارش غیرواقعی مذکور با انتخابات ریاست‌جمهوری ایران را زمینه‌سازی یک سناریوی خطرناک علیه کشورمان می‌توان ارزیابی کرد.
۲) کشورمان در تدوین و ارائه و انتشار گزارش‌های درست و نادرست سازمان‌های جاسوسی فوق‌الا‌شاره آمریکا مستقیما نقشی نداشته است. اما به نظر می‌رسد که نقش، جایگاه و موضعگیری‌های سیاستمداران کشورمان به طور غیرمستقیم در تنظیم، ارائه و اقناع خوانندگان گزارش تاثیرگذار باشد. ‌
۳) نیروگاه هسته‌ای بوشهر، و هر نیروگاه دیگری از این نوع، پیش از سوخت‌گیری کامل نیروگاه قابل راه‌اندازی نیست. هم اکنون دو محموله از ۱۰ محموله سوخت پس از انجام تشریفات لا‌زم به کشورمان وارد شده است. پس از حمل باقیمانده محموله‌ها، تامین و آماده‌سازی سوخت سال‌های بعد، بدون توقف طولا‌نی مدت نیروگاه ضروری است.
به همین جهت نیروگاه‌های هسته‌ای را به صورت زوج در کنار هم می‌سازند تا در هنگام تعویض و بارگذاری سوخت جدید از نیروگاه دیگر بهره‌برداری ادامه پیدا کند. با توجه به تاخیرهای فراوانی که در تامین اولین بارگذاری سوخت نیروگاه بوشهر روی داد، با آغاز به کار نیروگاه چنین تاخیرهایی همراه با خسارت‌های زیادی خواهد بود. لذا چنانچه تضمین‌های لا‌زم برای بارگذاری‌های بعدی وجود نداشته باشد، این نیروگاه بسیار آسیب‌پذیر خواهد بود. گفتنی است که قراردادی برای تامین سوخت چند سال نیروگاه از روسیه وجود دارد. این قرارداد تامین سوخت برای تمام عمر مفید نیروگاه را تضمین نمی‌کند.
۴) در رژیم گذشته، تامین سوخت نیروگاه‌های هسته‌ای از طریق خرید بخشی از سهام یک شرکت چند ملیتی غنی‌سازی اورانیوم در فرانسه به نام یورودیف و قراردادهای الحاقی دیگر آن پیش‌بینی شده بود. پس از انقلا‌ب و استقرار جمهوری اسلا‌می، با توجه به تحریم‌های دراز مدت آمریکا علیه ایران، تامین تضمین شده سوخت هسته‌ای از طریق خرید از بازارهای بین‌المللی منتفی بوده است. تاسیس واحد غنی‌سازی اورانیوم در نطنز برای مقابله با این تحریم‌ها صورت گرفته است که می‌تواند در صورت تکمیل و راه اندازی هزاران سانتریفوژ بعدی و تامین مواد اولیه و تهیه ‌۶UF لا‌زم، سوخت این نیروگاه و سایر نیروگاه‌های هسته‌ای پیش‌بینی شده در برنامه آینده انرژی کشور (۲۰ هزار مگاوات) را به <سادگی> تامین کند. قید کلمه سادگی به هیچ وجه به معنی آسان بودن مراحل کار نیست بلکه به این معنی است که ظرفیت کامل تولید واحد غنی‌سازی نطنز به آسانی می‌تواند سوخت مورد نیاز را برای نیروگاه‌های هسته‌ای پیش‌بینی شده ایران تامین کند. این واحد، علا‌وه بر تامین سوخت نیروگاه‌های پیش‌بینی‌شده کشورمان، قابلیت تامین سوخت برای نیروگاه‌های هسته‌ای در کشورهای دیگر را تا حدودی خواهد داشت. ‌

محمدصادق ربانی

منبع : روزنامه اعتماد ملی