گاهی لازم است به بچه ”نه“ بگویید

بسیاری از کودکان خردسال از شنیدن کلمه ”نه“ بیزاند و غالباً احساسات خویش را آشکارا به شما می‌فهمانند. زماین که با بچه نوپایتان رو به رو می‌شوید که روی زمین ولو شده و به‌خاطر شیرینی داد و هوارمی‌زند، به آسانی می‌شود به خواسته‌اش تن درداد. ولی گهگاه جواب منفی دادن، هر قدر هم که دشوار باشد، زندگی را برای شما و فرزندتان راحت می‌سازد.
البته مهم این است که فرزندتان را مورد تایید فراوان قرار دهید، لکن در این جا چند موقعیت معمولی و مسلماً آشنائی را به عنوان نمونه برگزیده‌ایم که بهتر است پاسخ شما منفی باشد.
● رویاروئی با خطر
موقعی که شما و فرزندتان در کنار هم هستید، دنیای پرهیجانی دارید و برای کودکتان دویدن و پریدن، بالا رفتن و کنجکاوی، امری صرفاً طبیعی است و پیامد این قبیل اعمال برای وی ضرب دیدگی، کبودی و ورم زیاد و برای شما با لحظه‌های نفس‌گیری همراه است. چنانچه حس می‌کنید بچه شما دست به کار خطرناکی می‌زند، مانعش شوید. این که چقدر سرگرم است، اهمیت ندارد. گاه ناچار می‌شوید صدایتان را بلند کنید، ولی نگاه کردن به چشمانش و قاطعانه ”نه“ گفتن هم می‌تواند همان قدر مؤثر باشد. در مورد کودکان کم سن و سال تر که هنوز معنی و مفهوم ”نه“ را نمی‌دانند، بهتر است خودشان به‌طور طبیعی از خطر بپرهیزند. بسیاری از پدران و مادران، آموختن واژه‌هائی چون ”اوفه!“ یا ”جیزه!“ را به بچه‌ها، موقعی که آنان دست به کارهای خطرناکی می‌زنند، مفید می‌انگارند.
● دیگر آزاری
اکثر نوپایان مرحله‌ای را پشت سر می‌نهند که در آن، سایرین و از جمله پدر و مادرشان را می‌زنند، لگدپرانی می‌کنند، هل می‌دهند و یا گازشان می‌گیرند. کودکان کمتر از سه سال نمی‌توانند از دیدگاه شخص دیگری به کارهای خود نگریسته و آنها رادرک کنند مگر این که شما و یا بچه درگیری را بیازارند، مصلحت در این است ضمن این که متوجه خشمش هستید، وی را از این کار باز دارید و او را محکم گرفته و چنین جمله‌هائی بر زبان آورید: می‌دانم عصبانی هستی، لیکن نزن، لگد نیندازد، گاز نگیر! چون به دیگران صدمه می‌رساند. می‌توانید از وی بخواهید آن کودک ”لطمه دیده“ را ببوسد، نوازش کند و پوزش بخواهد. هیچ‌گاه بعد از چنین رخدادی او را نزنید تا مثلاً بفهمانید که زدن چه مزه‌ای دارد. این واکنش تنها به وی می‌آموزد که چنین رفتارهائی درست است.
● کج خلقی
همان‌طور که بسیاری از والدین می‌‌دانند، ممانعت کودکان از داشتن چیزی و یا انجام کاری، بیشتر اوقات به کج خلقی آنان می‌انجامد، هنگامی که خسته‌اید، آرام ماندن و خونسرد بودن دشوار است، ولی شما با بردباری و تسلیم نشدن به احتمال زیاد از بروز اوقات تلخی‌ەائی از این دست درآینده پیشگیری می‌کنید. پس خونسرد باشید و بگذارید خشم کودک نوپایتان فرو بنشیند. هر وقت آرام شد و گذاشت در آغوشش بگیرید، با گفتن جمله‌ای همچون ”ناراحتی تو را می‌فهمم“ به او نشان دهید که به ناراحتی‌اش توجه دارید و در عین حال بفهمانید که پاسخ‌تان همچنان منفی است.
● برهم زدن قاعده و قانون خانوادگی
چه بسیار خانواده‌هائی هستند که با بزرگ شدن فرزندان، مقررات را گسترش می‌دهند. ممکن است این نظام در آغاز خیلی ساده باشد، مانند مهربانی با جانوران دست‌آموز یا نریختن غذا در کف اتاق، چنین مقررایت سودمند می‌باشند زیرا دایمی و بی چون و چرا هستند. آنها به بچه‌ها کمک می‌کنند تا فراگیرند که محدوده مشخصی هست که باید به آنها پایبند باشند و از سوی دیگر به پدران و مادران یاری می‌رسانند تا در زمان مناسب جهت ”نه“ گفتن دچار دودلی نشده و قاطعانه عمل کنند.
نکته مهم این است مقرراتی وضع کنید که پیوسته بشود تابع آنها بود و تا سرحد امکان با قاطعیت رعایتشان کرد. به‌طور مثال گفتن: ”ما با حیوانات خانگی خود مهربانی می‌کنیم“ خیلی مؤثرتر از گفتن: ”جوجه را نزن“ است.
همچنین مورد مهم دیگر این است که بکوشید همان‌طور که ”نه“ به زبان می‌آورید، اگر بچه‌ها خوش رفتاری کردند، تشویقشان کنید.
● درخواست‌های نابه‌جا
یکی از خوشایندترین اعمال برای والدین، دادن اشیای گوناگون به فرزندان است. از همین رو، رد کردن درخواست‌های آنها برایتان خیلی دشوار است. خواه در فروشگاه یک بسته آب نبات بخواهد و چه پیش از ناهار بیسکویت، ”دوریت بران“ در این باره می‌گوید:
بخشی از وجود ما مایل نیست ”نه“ بگوید و بچه‌ها هم می‌توانند به این موضوع پی ببرند، برای این که پاسخ منفی شما مؤثر باشد، باید آن را جدی بگیرید. گفتن ”شاید“ یا ”بعداً“ صرفاً سبب می‌شود که فرزندتان به غر زدن ادامه دهد. اگر لازم شد، بگویید: صبر کن لحظه‌ای بیندیشم و آن‌گاه پاسخ دهید.
● قاپیدن اسباب‌بازی دیگران
چنانچه کودک نوپایتان چیزی بخواهد، آن را به دست می‌آورد، حتی اگر اسباب بازی مورد علاقه بچه دیگری باشد. آن چه می‌توانید انجام دهید این است که به‌طور جدی از او بخواهید اسباب بازی را به شما برگرداند و اسباب بازی دیگری را به وی بدهید. شاید بهترین شگرد برای بچه‌های خردسال این باشد که حواس آنها را متوجه سایر چیزها بکنید. با این وصف می‌شود به آنها توضیح داد که هر کس باید اسباب بازی‌های خودش را داشته باشد و بگوید ما نباید کاری کنیم که باعث به گریه افتادن بچه‌های دیگر شویم.

منبع : ماهنامه اقتصاد خانواده