سرمایه داری جنائی

مدتی است که عبارت «فساد و مافیا» در نشریات کشور مطرح و به نقل از برخی مقامات کشور در نفی یا اثبات نیز سخنرانیهایی نیز صورت می‌گیرد. لازم شد پیرامون این دو مقوله توضیحات لازم ارائه شود.
● تعریف فساد و اشکال آن
اصطلاح فساد از ریشه لاتین rumpere گرفته شده که به معنی «شکستن» است. به این معنا که در فساد «چیزی می‌شکند یا نقض» می‌شود که ممکن است یک هنجار اخلاقی یا قانونی یا حتی مقررات اداری باشد.
برای اینکه نقض مقررات اداری، فساد تلقی شود، باید مقررات، صحیح، دقیق و شفاف باشد و در آنها ابهامی برای تعبیر و تفسیر دولتمردان وجود نداشته باشد. بنابراین در این گزارش منظور ما از فساد به «فساد مالی» نقض قوانین و مقرراتی است که در آن رفتار مجریان مبتنی بر ضابطه بوده، اما مناسبات شخصی، حزبی و ... جایگزین تصمیم‌های اقتصادی دولت می‌شود.
از آنجا که فساد مالی و تخلفات مربوط به صورت آشکار و علنی صورت نمی‌گیرند، در بیشتر موارد باید از معلول پی به علت برد.
در مستندات و متون مربوط به فساد تعاریف فراوانی وجود دارد و هر کدام بسته به نگرشی که به مسأله دارد، مواردی را پوشش می‌دهد که لزوماً در تعاریف دیگر نیست. اهمیت موضوع به دلیل آن است که برنامه‌های ضد فساد مبتنی بر تعاریفی است که از آن ارائه می‌شود. منتسکیو معتقد است که فساد باعث می‌شود که یک سامانه سیاسی خوب و صحیح تبدیل به یک سامانه زشت و ناپسند شود. صاحبنظران معاصری همچون کولین نایه، رز آکرمن، هانتینگتون، کلیتگارد، هایدن هایمر، مشتاق خان و ... در این زمینه نیز نظرهایی مشابه ارائه داده‌‌اند.
در سالهای اخیر و بویژه از دهه ۱۹۹۰، پدیدۀ فساد توجه بسیاری از مردم جهان را به خود جلب کرده است. در کشورهای پیشرفته و رو به توسعه، کوچک یا بزرگ، بازارگرا یا غیربازارگرا، فساد باعث شده است که دولتها سقوط کنند، دولتمردان برجسته مانند رئیس جمهور و نخست وزیر سمتهای رسمی خود را از دست دهند و حتی در برخی موارد طبقات سیاسی نیز جابجا شود.
سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که چرا در حال حاضر، فساد مالی تا این اندازه اهمیت یافته است؟ آیا دلیل این امر افزایش فساد نسبت به گذشته است؟ یا اینکه فساد و تخلفات همواره وجود داشته ولی در گذشته توجه کمتری به آن می شده است؟

غلامحسین دوانی