پلاستیک یا سم؟

یک سوال : آیا شما هم در منزل یا محل کار خود پلاستیک سمی دارید؟ شاید از شنیدن چنین سوالی شوکه شودی ولی هیچ کسی در دنیای مدرن امروز نمی تواند به این سوال پاسخ منفی بدهد. این پلاستیک سمی در تمامی ارکان زندگی ما رسوخ کرده و حتی ما آن را با دست خود در دهان نوزادانمان می گذاریم و در تمامی اسباب بازی‌هایشان نیز به کار رفته است. در تمامی کیسه‌های فریزرمان نیز موجود می باشد. آیا باز هم نیاز به شاهد و مثال دارید؟
جزء جزء زندگی ما یک حقیقت کثیف و سمی نهفته است. PVC یکی از پرمصرف ترین پلاستیک های تولید شده می باشد که اتفاقا دارای تنوع مصرف بالایی نیز هست. از PVC در بسته‌بندی صنایع غذایی، ساخت اسباب بازی، ساخت کفپوش، لوله‌های آب، لوازم پزشکی، کابل‌های برق، لوازم ساختمانی و بسیاری دیگر از لوازم امروزه، کاربرد دارد. البته PVC ماده خوش آب و رنگی نیز هست و همواره می توان علامت انحصاری بازیافت پذیری را بر روی ظروف ساخته شده از این ماده دید ولی با تمامی این اوصاف، PVC در دنیای امروز به عنوان پرخطرترین و مفیدترین ماده پلاستیکی برای سلامت انسان و محیط زیست ما، مطرح است. تفاوتی میان مراحل وجودی آن وجود ندارد و در تمامی مراحل تولید، فراوری و در نهایت استفاده و بازیافت این ضرر همواره تهدید کننده است. تنها نکته امیدواری اینجاست که می توان از آن حذر کرد و آن را جایگزین نمود.
مواد اولیه مورد استفاده برای ساخت PVC با استناد بر آمار منتشره توسط مرکز سلامت، محیط زیست و عدالت آمریکا، به شدت خطرناک می باشند و در جدول مواد سمی طبقه بندی می شوند. محققان سال‌ها پیش دریافتند که Vinyl choloride ماده‌ای است سرطان‌زا و حتی Ethylen Decholoride نیز در مضان اتهام سرطان‌زا بودن قرار دارد. این مواد در پروسه تولید از خود مواد سمی متصاعد می کنند که به راحتی در هوا حل می شود، جذب آب می گردد و یا خاک را آلوده می سازد، همان خاک و آب و هوایی که ما با آن زندگی می کنیم.
ساکنین اطراف کارخانجات تولید PVC همگی همواره در خطرند و اکوسیستم نیز یکسره در حال تاثیرپذیری منفی از این سموم می باشد. وقتی شما یک محصول پلاستیکی تولید شده از PVC را خریداری می کنید، سم موجود در آن می تواند به تمامی کسانی که با آن سروکار دارند منتقل شود. وقتی کودکانتان یک قطعه نرم پلاستیکی را در دهان دارد، سم PVC درحال نشت به جهاز هاضمه اوست. یکی دیگر از مواد پلاستیکی مشکوک به سرطان‌زا بودن، DEHP است که توسط آژانس حفاظت از محیط زیست (E PA) مشکوک معرفی شده است. البته تنها راه انتقال این سم از طریق دهان نیست بلکه مواد پلاستیکی به کار رفته در بسته‌بندی غذاها نیز خود می توانند همین نقشه را ایفا نمایند. می توان به جرات گفت که در تمامی انواع بسته‌بندی مواد غذایی، می توان ردپایی از مواد ساخته شده از پلاستیک را یافت. نمونه‌های ساده و در دسترس را می توان جعبه‌های شکلات، بسته‌های انواع غذاهای آماده، بسته‌بندی چیپس، بیسکویت، آب نبات و غیره مشاهده نمود. شاید همه ما وقتی در حمام درحال شستشو هستیم، بوی خاصی که پرده پلاستیکی حمام از خود ساطع می کند را استشمام کرده‌ایم، این بو همان سم آزاد شده PVC است که اتفاقا از طریق استنشاق نیز قابل جذب است. برخی افراد نسبت به این بو حساسیت دارند و در مواجهه با آن دچار خارش چشم، سرفه، حالت تهوع و سرگیجه می شوند. این علائم، علائم ساده و کم ضرر این سم می باشند. اگر این مجاورت با گازهای سمی ادامه پیدا کند، قادر به تخریب و آسیب‌ رساندن به کبد، کلیه و دستگاه مرکزی اعصاب و حتی می توان منجر به بروز سرطان‌های مختلف گردد.
حقیقت اینجاست که PVC به هیچ وجه قابل بازیافت نیست. برای برخی از شرکت‌های بازیافت عدد ۳ حک شده بر روی ظروف PVC حاکی از غیر قابل بازیافت بودن آنها دارد و اگر در هر شرایطی فقط یک ظرف PVC درون محموله PET بیافتند، آن محموله را به کل آلوده و فاسد می سازد. PET ماده‌ای است کاملا بازیافت پذیر و بر روی ظروف PET می توان عدد ۱ که نشانه بازیافت پذیری بسیار بالاست را دید. نکته بدتر اینجاست که حتی نمی توان PVC را دفع نمود چرا که این ماده یکسره در حال نشت گاز و مواد سمی است و در صورت (؟؟؟؟) به دلیل نشت سم زیاد می تواند آب‌های زیرزمینی را نیز آلوده سازد. از سوزاندن مواد حاوی PVC نیز باید به شدت پرهیز نمود چرا که تولید Dioxins می کند. جالب است بدانید که این گاز، Dioxins، سمی ترین گاز شناخته شده برای دستگاه تنفسی بشر است.
پس از تمامی این صحبت‌های نا امید کننده، باید به راه‌هایی که با استفاده از آن می توان از مضرات PVC در امان بود، اشاره کنیم. اولین و ساده‌ترین راه توجه به علامت بازیافت و عدد ۳ درون این علامت است. همان طور که قبلا گفتیم ۳ یعنی PVC،‌ البته در برخی موارد ۳ حرف PVC یا V درون آن علامت نوشته می شود. اگر بر روی آن محصول علامت بازیافت وجود نداشت،‌ به راحتی و با بو کردن آن می توان دریافت که جنس آن از PVC است یا خیر. در مواردی که از وجود PVC در لوازم خانگی خود خبردار می شوید، می توانید با شرکت سازنده تماس حاصل نموده و از آنان درخواست کنید از جایگزین‌های بی شماری که برای PVC موجود می باشند،‌ به جای PVC در محصولاتشان استفاده کنند.
در نهایت به حرکت نهایی علیه PVC بپیوندید، اتحادیه اروپا چندین ماده پلاستیکی مسموم یا مشکوک به مسموم بودن را ممنوع اعلام کرده و کشورهای عضو اتحادیه حق استفاده از این مواد را در تولید محصولاتشان ندارند. همچنین در ایالت سان فرانسیسکوی آمریکا، استفاده از PVC در اسباب بازی بچه ها ممنوع شده است. هم اکنون بسیاری از توزیع کنندگان نیز این موضوع را رعایت می کنند ولی در این میان دو شرکت فروشگاه‌های زنجیره‌ای Wal-mart و Target هنوز هم این ادعاها را واهی قلمداد کرده و هیچ اقدامی برای جایگزین کردن این ماده با مواد دیگر نمی کنند.

منبع : ماهنامه فناوری و توسعه صنعت بسته بندی