خطر مسمومیت سرب سلامت همه ، به خصوص کودکان را تهدید می کند

● سرب چیست ؟
سرب فلزی است خاکستری با ته رنگ مایل به آبی . این فلز به علت فراوانی مصرف آن در صنعت یکی از آلوده کننده های محیط زیست در جهان امروزی به شمار می آید. این فلز به صورت ذرات ریز همراه دود و گرد و غبار در هوا معلق بوده و درآب و غذای روزمره انسان نیز وارد شده است سرب در بدن انسان هیچگونه فعالیت حیاتی ندارد ولی می تواند صدمات زیادی داشته باشد.
● مسمومیت سرب چگونه به وجود می آید؟
سرب درنسوج بدن جذب پروتئینها می شود و بیشترین اثر سمی خود را بر مغزو اعصاب وارد می کند . سرب در سلولها ، جای کلسیم را گرفته و فعالیت اعضای بدن را که کلسیم در آنها نقش اصلی دارد، مختل می کند ارتباط سلولهای عصبی را با هم و با سایر سلولها ضعیف کرده و در نظم ضربان قلب و انقباض عضلات و همچنین سلامت استخوانها و زمان انعقاد خون و فعالیت کلیه ها اختلال بوجود می آورد.
سرب با مهار کردن دو آنزیم اصلی در چرخه هموگلوبین تولید آن را کم کرده و باعث کم خونی می شود.
● نشانه های اولیه مسمومیت سرب چگونه است ؟
سرب به مقدار کم تا مدتی میتواند بدون ایجاد عارضه ای دربدن باقی بماند . ولی به تدریج که غلظت آن در نسوج بالا رفت ، علائم اولیه مسمومیت به صور زیر ظاهر می شود:
▪احساس ضعف و خستگی
▪قولنج و درد شکم واسهال
▪تحریک پذیری و عصبانیت
▪دیر آموزی کودکان
▪سردرد و اضطراب و بدخوابی
▪کم خونی
● چه کسانی در معرض مسمومیت با سرب هستند و چه خطراتی آنها را تهدید می کند؟
در شرایطی که وجود سرب، فضا و هوای شهرهای بزرگ و صنعتی کشور را اشباع و حتی آب و غذای مردم را نیز آلوده کرده ، مسمومیت حاصله هیچ کس را در امان نمی گذارد. دراین میان کودکان بیش از همه در معرض خطر می باشند.
آلودگی سرب دراین مرحله سنی ، سلولهای مغزی را که دراوج رشد است مهار کرده و آنها را به کند ذهنی و دیر آموزی می کشاند . بطوریکه در کلاسهای درس وزمین های بازی توان رقابت با همسالان خود را نخواهند داشت .
کودکان مسموم، بد رفتار شده و روحیه ناسازگارپیدا می کنند. مسمومیتهای شدید و طولانی منجر به کم خونی ، ضایعه کلیوی ، تشنجات عصبی شده و ممکن است به اغما و حتی مرگ منتهی شود. مسمومیت سرب در دوران بارداری ، سلامت جنین را تهدید می کند. نفوذ سرب از طریق بند ناف ، رشد جسمی و مغزی جنین را کند کرده و امکان سقط ، تولد نابهنگام و نارس بودن نوزاد را زیاد می کند. صدمات مغزی وارد شده در دوران جنینی و نوزادی در کاهش ضریب هوشی و توان یادگیری اطفال در آینده بسیار موثر است .
مسومیت سرب در بزرگسالان ، باعث افزایش فشارخون می شود . کارکنان کارگاه هائی که با سرب سروکاردارند ، از ضعف انگشتان و مچ دست و پا شکایت دارند. با ادامه مسمومیت ، عضلات ضعیف شده و درد مفاصل نیز به آن اضافه می شود. این افراد به تدریج مهارت خود را از دست داده و اخلاق بد و رفتار احساساتی پیدا می کنند. گاهی نیز ممکن است به ناتوانی جنسی مبتلا شوند. با شدت مسمومیت ، حفظ تعادل بدن در حال ایستاده مشکل شده و سرگیجه و استفراغ های مکرر همراه با تشنج ظاهر می شود که در صورت ادامه ممکن است منجر به اغما شود
● مسمومیت با سرب چگونه مشخص می شود؟
مسمومیت با سرب تنها با اندازه گیری غلظت آن در خون مشخص می شود.
مرکز کنترل بیماریهای آمریکا(CDC ) ، غلظت خونی بیش از ١٠ میکروگرم در صد را برای کودکان زیر ٦ سال و بیش از ٢٥ میکروگرم در صد را برای بزرگسالان مسموم کننده می داند. سازمان غذا و داروی آمریکا( FDA ) نیز با تائید نظریه فوق ، مقادیر سرب قابل تحمل در غذای روزانه کودکان زیر ٦ سال و زنان باردار و سایر بالغین را به ترتیب ٦ و ٢٥ و ٧٥ میکروگرم تعیین کرده است . آژانس حفظ محیط زیست آمریکا ( EPA ) ، حداکثر سرب مجاز در آب آشامیدنی را ده میکروگرم در صد و سرب موجود در هوای کارگاه ها را ٥/١ میکروگرم در متر مکعب مشخص نموده است و قانونی گذارده است که افراد با غلظت خونی سرب بیش از ٥٠ میکروگرم در صد بتوانند محیط کار خود را تغییر دهند.
● آیا امکان اندازه گیری سرب خون در کشور وجود دارد؟
بله ! تعدادی از موسسات آموزشی و بهداشتی دولتی و همچنین آزمایشگاه مسعود ، امکانات اندازه گیری سرب خون را در اختیار دارند . این آزمایش نیازی به ناشتا بودن نداشته و در مدت زمان کوتاهی انجام می پذیرد.
● آلودگیهای سربی از کجا منشا می گیرند؟
مسمومیت با سرب می تواند از راه تنفس گرد و غبار و هوای کارگاه ها و پمپ بنزین ها ، یا زندگی در حاشیه بزرگراه ها وبازی کودکان زیر پلهای پر ترافیک ظاهر شود . با وجودی که مصرف بنزین سرب دار روبه کاهش است ، ولی هنوز از عوامل آلوده کننده به حساب می آید. غذاهای نگاهداری شده در ظروف کاشی وسرامیکی با لعابهای غیر مقاوم که در آنها سرب به کار رفته باشد، می تواند منجر به مسمومیت گردد. رنگهای پوسته شده دیوار منازل و چهار چوب درها که دردسترس کودکان نو پاست و همچنین اسباب بازیهای آلوده عامل مسمومیت آنها می باشد.
مصرف بعضی از داروهای خانگی مانند سرمه چشم ، سنگهای زینتی مصنوعی که به صورت گردنبند و یا دستبند به کاربرده می شوند و همچنین آبهای راکد در لوله های کهنه ، و آبهای آلوده چاهها همگی می توانند از عوامل مسمومیت با سرب باشند.
● راه های جذب سرب در بدن چیست ؟
ذرات معلق سرب می تواند از هر دو راه غذا و هوا وارد بدن شوند . سرب موجود درهوا تا ٥٠ در صد از راه تنفس ، جذب خون می شود . در حالیکه جذب روده ای سرب موجود در آب و غذا ، حدود ١١% است . معده خالی و همچنین غذاهای پرچربی جذب سرب را تسریع می کند. جذب روده ای کودکان بیشتر از بزرگسالان است و می تواند تا به ٧٥% سرب خورده شده برسد. در افراد بانقص غذائی و کمبود کلسیم و آهن ، شدت جذب سرب بیشتر است .
مسمومیت جنین و نوزادان از راه خون و شیر مادران آلوده به وجود می آید .
● سرب خون در چه کسانی باید آزمایش شود؟
با وجود آلودگیهای فراوان سربی ، هیچکس از خطر مسمومیت آن مصون نمی باشد. کارکنان کارگاه هایی که با سرب سروکار دارند، رانندگان تاکسی ، کارکنان پمپ بنزین و تعمیرکاران اتومبیل باید حداقل یک بار سرب خون خود را اندازه گیری کنند. CDC آمریکا پیشنهاد می کند که سرب خون همه بچه های ١ تا ٦ ساله و آنهائیکه هنوز مورد آزمایش قرار نگرفته اند، اندازه گیری شود. بانوان بارداری که در انتظار تولد فرزند هستند ، باید با آزمایش خون ، سلامت نوزاد آینده خود را از این نظر کنترل کنند.
● آیا مسمومیت سرب درمان پذیر می باشد؟
بله ، بهترین روش درمان مسمومیت سرب ، قطع منابع آلودگی در محیط کار و زندگی است . در این صورت سرب موجود در نسوج و استخوانها به تدریج وارد خون شده واز راه ادرار و مدفوع دفع می گردد. هر چه زمان مسمومیت طولانی تر باشد ، مدت بیشتری برای دفع کامل سرب لازم است ،در مواردی که غلظت سرب خون کودکان به بیش از ٤٥ و بزرگسالان بیش از ٧٥ میکروگرم در صد برسد، ممکن است تجویز دارو ضرورت پیدا کند.
● برای حفظ بهداشت خانواده از آلودگی سرب چه باید کرد؟
از کودکان زیر ٦ سال همه ساله آزمایش خون انجام گیرد، مراقبت شود کودکان دست خود را که اغلب به دهان می برند ، با رنگ در ودیوارها و رنگهای ورقه شده ، که اغلب حاوی سرب هستند ، آلوده نکنند.
همچنین اسباب بازی ها و یا لوازم خانگی که در دسترس آنها است ، با گرد و غبار و دود هوا آغشته نشده باشد‌، دستهای کودکان قبل از غذا خوردن و خواب کاملا شسته شود، اثاث خانه با پارچه های نم دار گردگیری و از انتشار گرد و غبار در فضا جلوگیری شود.
بچه ها در زیر پلها و حاشیه بزرگراههای پر ترافیک بازی نکنند، غذای بچه ها ازکلسیم ( ماالشعیر ، ماست و .....) و آهن ( جگر ، زرده تخم مرغ ، نان گندم ، گردو ، گوشت قرمز وحبوبات ) غنی باشد ، سرب موجود در آب لوله های گرم بیشتر از لوله های آب سرد است ، بنابراین در تهیه غذا از آب گرم استفاده نشود واز آب سرد نیز بعد از حدود یک دقیقه جریان استفاده شود، والدینی که در کارگاههای صنعتی سرب دار مشغولند ، لباس کار خود را دور از محل زندگی گذاشته و دست و موهای خود را همیشه پاکیزه نگاهدارند، از پخت نگاهداری اغذیه در ظروف سرامیک ، که امکان وجود سرب در بدنه آنها هست ، پرهیز شود.

آزمایشگاه مسعود

منبع : شبکه خبری ورلد نیوز