آشنایی با رشته کارشناسی فرش

فرش به عنوان یكی از شریف ترین هنرهای صناعی و نیز به عنوان یكی از برجسته ترین مظاهر هنر دینی از سمبل های ملی ایران به شمار می رود . فرش به عنوان یكی از صور تمدنی پرارزش كه بسیار متعالی و از طرفی هم دارای جنبه كاربردی و مصرفی است می تواند از دیدگاههای فرهنگی ـ هنری و علمی مورد بررسی قرار گیرد . بی شك همه علوم ، صناعات و تمدن های بشری جلوه ای از انحنا، تفكر می باشند كماینكه بینش توحیدی و حكمت انسی كامل ترین انواع تفكر دینی و بقیه علوم ، عارض و تابعی از حكمت انسی بوده است . همراهی و یوستگی هنر در پیدایی و استمرار و تكامل خویش در طی ادوار تاریخی با صنایع و دیگر اقسام تمدن به قدری است كه انفكاك آن غیر قابل تصور بوده و لذا همواره در لسان قدما هنر با پسوند صنعت و یا مشابه آن قرین گردیده به گونه ای كه اطلاق واژه هنر صناعی نیز از همین باب بوده است . در بخش غیر صنعت نیز هنر بیشتر در خدمت مفاهم متعالی و غیر معین قرار می كیرد و این در حالی است كه در دوره ی معاصر بهره وری از هنر به عنوان امر غیر ضروری و تفننی و یا برداشتهای متفاوت هنر برای هنر و هنر غیر كاربردی تحت تاثیر تفكر مادی و غرب زدگی رایج می گردد . همین امر سبب می شود تا فارغ التحصیلان این گونه هنرها هنرهای سنتی را خصوصاً نوع كاربردی آن به عنوان هنر را منكر شده چرا كه دیگر تلقی آنان از هنر با تلقی قدما كه در گذشته همواره صنعت و تمدن بشری سبب می شود تا نگرش به هنرهای سنتی نسبت به گذشته تغییر كرده و هنرهای صناعی ماهیت خویش را از دست داده و به تدریج به فراموشی سپرده شوند . غرض از هنرهای صناعی همواره با توجه به عالمی كه در آن مندرج می باشد ذكر و تذكری است به حقیقت فرهنگ و نقش تربیتی آن چرا كه آن چیزی كه صنایع مستظرفه ما را ایجاد كرده صرفاً مواد مختلف و ... رنگ و یا ابتكارات خاص آن نبوده ... هنرمند در آثار خود جهانی را ابداع نموده كه ما هر چه قدر از این جهان فاصله گرفته ایم به همان نسبت نیز این آثار از بین رفته و هنرهای سنتی نابود شده اند .لذا این جنبه های اقتصادی و مسائل اقتصادی نیست كه این صنعت را به سمت نابودی سوق می دهد مسئله اصلی نابودی صنایع مستظرفه به فرهنگ دستی ما برمی گردد و ما به همان نسبتی كه این فرهنگ سنتی كه همواره توام با آداب معنوی است را از دست می دهیم و از آن دور می شویم قادر نیستیم تجربه های نوینی را داشته باشیم صنایع سنتی ما زمانی احیا خواهند شد كه ساحت تفكر معنوی جهان سنتی ما احیا گردد .بحران های اخیر جهانی جهانی كه ناشی از تاثیر عواملی مختلف چون صنعت و تمدن مدرن و تغییر اكوسیستم های طبیعی و بهم خودن نسبت انسان با طبیعت و حقیقت همراه با نگرانیهای جدی آن و از طرفی وابستگی انحصاری به صدور تك محصولاتی چون نفت می باشد ، ضرورت رجعت و احیاء هنرهای سنتی و صناعی را هم از جهت استقلال اقتصادی و فرهنگی و هم از جهت حفض هویت ملی و اشتغال بر تمامی دست اندركاران و معماران اصلی جامعه آشكار نموده است .در این میان هنرهای سنتی بخصوص فرش كه یكی از اصلی ترین هنرهای صناعی است و كاربردی وسیع در جهت رفع نیاز بشری داشته و در تمامی جهان بویژه در ایران مطرح است از اهمیت ویژه ای برخوردار می گردد .با توجه به اهمیت اقتصادی هنر فرش در طی قرون و اعصار كشورمان با در نظر داشتن میلیون ها نفر دست اندركار
(به صورت مستقیم و غیر مستقیم) پراكندگی اشتغال و تولید آن در سطح كشور (تمامس شهرها ، اكثر روستاها و همه جوامع عشایری) چندین میلیون متر مربع تولید سالیانه به همراه سهم و نقش مهم و تعیین كننده ی فرش در تامین نیازهای داخلی و تامین بخشی از درآمد ارزی با توجه به توسعه و اهمیت صاردات غیر نفتی و قطع وابستگی اقتصاد كشور از طریق صدور فرش و بافته های دیگر كه ۳۹ درصد صادرات غیر نفتی را تشكیل می دهد و علاوه بر آن تامین استقلال اقتصادی و ارزآوری و صادرات بیشتر آن با توجه به تولید سالیانه در حدود چندین میلیون متر مربع موجب گردیده تا فرش این هنر صناعی مستقل و بومی و كاربردی ترین هنر شناخته شده در ایران و دیگر ممالك جهان در مقام و موقعیتی خاص و استثنایی قرار گیرد . لذا ضررت دارد مستئل و مشكلات ، تنگناها و موانع رشد و توسعه آن به گونه ای اصولی و منطقی و با معیارها و موازین علمی مورد بررسی و تدقیق واقع شود تا شاخص ترین هنر سنتی و برجسته ترین صنعت كشور همچنان و به مانند ادوار پیشین در سطح جهان و در تمامی بازارهای بین المللی مطرح و جایگاه خود را در رفیع ترین مكان (همان طور كه شایسته آن است) حفظ نماید .وجودمیلیون ها نفر دست اندر كار فرش كه به طور مستقیم و غیر مستقیم و همچنین به صورت اصلی و جنبی در تمامی شهرها ـ اكثر روستاها و همه جوامع عشایری (كه عاملی برای كمك به كنترل بی رویه مهاجرت نیز به شمار می آید) از درآمد حاصل از این رهگذر ارتزاق نموده و یا لااقل بخشی از درآمد مورد نیاز خود را تامین می كنند ایجاب می نماید كه با توجه به پایین بودن میزان سرمایه گزاری سرانه به اشتغال و ارزش افزوده ی بالا در صنعت فرش ، موراد مربوط به حفظ اشتغال ، تداوم و گستردگی تولید و كلاً اقتصاد فرش همراه با ظرایف و دقایق آن ، به طور مستمر مورد بررسی و امعان نظر كارشناسی قرار گیرد تا برای مسائل و مشكلات مبتلا به آن راه حلهای علمی و كاربردی ارائه گردد .حضور در عرصه رقابت بین المللی و موفقیت در این زمینه ها تنها در گرو استفاده اصولی از مزیتهای نسبی است لذا لازمه استفده و گرفتن سهمی شایسته از انك جهانی ۱۵ میلیارد دلاری فرش توسط كشوری كه می تواند رساترین سخن را به مدد ویژگیهای استثنایی زیراندازهای سنتی خود داشته باشد ایجاب می نماید تا مسایل و موارد چگونگی این حضور از ابعاد مختلف و با توجه به جنبه ها مترتب بر آن از لحاظ قوانین و مقررات ارزیابی و كارشناسی ، گمرك ، بیمه ، حمل و نقل ، بازاریابی و شناخت بازارهای جهانی و ... در مركزی علمی و معتبر توسط خبرگان و اهل فن موردعنات و بررسی قرار گیرد . تا با استفاده از دستاوردهای آن زمینه های حضوری شایسته در بازارهای جهانی كه خود لازمه تداوم اشتغال و تولید نیز می باشد فراهم گدد .با توجه به نكات مطروحه نسبت به لزوم برگزاری رشته كارشناسی فرش به نظر می رسد این ضرورت به حدی است كه هرگونه تاخیر در انجام آن سبب حضور وسیعتر اغیار و دیگانی كه حاشیه نشین این میدان بوده اند ، خواهد شد كما اینكه با برنامه ریزی وسیعی كه در ناحیه كشورهای نواحی مختلف بخصوص كشورهای شرق مثل چین و هند پاكستان و بنگلادش و تركیه انجام گرفته و یا حتی در كشوری مانند چین دانشگاهی با عنوان فرش تاسیس می گردد . اگر ما هنرهای سنتی بخصوص فرش را در مقطع عالی نبینیم چگونه توقع داشته باشیم كه در جایگاه و مقامی عالی دیده شود . راه تعالی و حفظ برتری فرش ایران و اشاعه گستردگی و سلامت آن در حد مطلوب میسر نخواهند شد مگر آنكه این هنر و صنعت را در مقع عالی آموزشی و پژوهشی و به صورت آكادمیك كلاسیك و با برنامه ریزی دقیق و جامع تمامی جهات دیده شود . ادامه فعالیت فرش در كشور با روند كنونی آن ، نه تنها سبب گسترش و حفظ جایگاه آن در جهان نخواهد شد بلكه سبب افول بیشتر و انحراف و زوال آن خواهد گردید .ضروری ترین و لازم ترین كار آن است كه در یك تشكل دانشگاهی در مقاطع مختلف كارشناسی ، كارشناسی ارشد و دكترا در تمامی ابعاد آن از تكنیك و هنر گرفته تا اقتصاد ، برنامه ریزی كامل و جامع شود تا هم سبب حفظ مواریث گذشته ، اصالتهای فرهنگی و ملی و هم موجبات گسترش و فراگیری آن را در همه نقاط ایران از طریق تربیت نیروهای متخصص و كاردان و ایجاد موفقیت برتر در بازارهای جهانی و در نهایت استقلال اقتصادی و فرهنگی را فراهم نماید .
ضرورت پرداخت به مسائل فنی و تكنیكی ، هنری و فرهنگی و اجتماعی فرش ایجاب نموده است تا رشه كارشناسی فرش در ۵ گرایش به شرح زیر دیده شود :
ـكارشناسی فرش با گرایش طراحی قالی
ـ كارشناسی با گرایش رنگرزی
ـ كـارشناسی فرش با گرایش تكمیل و مرمت
ـ كارشناسی فرش با گرایش بافت
ـ‌ كارشناسی فرش با گرایش باسایرزیراندازها (گلیم و گبه و غیره)
تدوین برنامه های درسی گرایشهای فوق به گونه ای است مه دانشجویان پس از گذراندن دروس مشترك اصلی و پایه . در سال آخر دروس تخصصی هر یك از گرایشها را كه بر اساس علاقه انتخاب نموده اند الزاماً
می گذراند :
بدیهی است با عنایت خاص مسئولین نسبت به این امر و لزوم سامان دهی ، تشكل و نظام درآوردن و تعالی هنرهای كاربردی در جایگاه واقعی خویش و نقش آن در فرهنگ ، هنر ، اقتصاد ، اشتغال ، ارتباط جهانی و انتقال فرهنگ اسلامی و هویت ملی انجام این مهم با همه پاكدلان میهن اسلامی و استعانت خداوندی به تحقق برسد .
۱ـ تعریف و هدف:
دوره آموزش كارشناسی فرش یكی از دوره های آموزش عالی است كه هدف از برگزاری این دوره تربیت افراد متخصص و آشنا به مبانی عملی و نظری فرش كه مظهری از فرهنگ اسلامی و هنر ملی كشور ماست .
۲ ـ اهیمت و ضرورت :
۱ . حفظ و تقویت فرهنگ بومی و ملی باتوجهبه اصالتهای نقش ـ رنگ و بافت هر منطقه .
۲. بالا بردن كیفیت بافت متناسب با كمیت و قانونمند شدن روشهای آموزشی و توسعه و رونق قالی بافی با استفاده ا مناسب ترین روشها .
۳. احیاء ، حفظ و ترویج هنر فرش به منظور اشاعه فرهنگ و هنر اصیل اسلامی ایران در متن زندگی مردم .
۴. اشاعه فرهنگ معنوی و انتقال مفاهیم هنری ، دینی ، ملی از طریق گسترش هنر فرش در سایر جوامع بشری .
۵. آموزش علوم و نظری این هنر شریف به منظور تربیت هنرمندان و كارشناسان آگاه و متعهد در جهت حفظ حریم میراثهای فرهنگی .
۶. حفظ اصالتها و مقابله با بدعت های نادرست كه تحت تاثیر
فرهنگ های بیگانه و هنر وارداتی غرب در بعضی از مناطق ایران رایج شده است .
۷. شناخت فرش به عنوان یكی از مهمترین هنرهای صناعی و مواریث و ودایع معنوی ایران و شناخت سیر تحول و تطور آن در ادوار مختلف فرهنگی این مرز وبوم .
۸. شناخت فرهنگ تصویری فرش (نقش و رنگ)به عنوان جلوه ای از تفكر و حكمت اسلامی .
۹.ایجاد زمینه مطالعاتی و تحقیقاتی به منظور بررسی همه جوانب ان هنر در دوره های كارشناسی ارشد و دكتری .
۱۰. حفاظت و صیانت از این صنعت و هنر ملی با توجه به نقش اقتصادی ـ فرهنگی و سیاسی آن .
۴ ـ طول دوره و شكل نظام درسی :
طول دوره كارشناسی فرش ۴ سال تمام است كه برای دانشجویان تمام وقت به ۸ ترم تحصیلی (حداقل طول دوره) تقسیم می شود . طول هر ترم تحصیلی ۱۸ هفته و معادل یك نیم سال تحصیلی است . زمان تدریس هر واحد درسی از نوع نظری یم ساعت در هفته و از نوع عملی ۲ ساعت در هفته و از نوع كارگاهی ۳ ساعت در هفته است .
۵ ـ تعداد و نوع واحدهای درسی :
برنامه دوره كارشناسی فرش ۱۳۵ واحد درسی به شرح زیر است :
۱ـ دروس عمومی معارف اسلامی پیشنهادی شورای عالی برنامه ریزی ۲۰واحد .
۲ـ دروس پایه ۳۹واحد
۳ـروس اصلی ۳۸ واحد
۴ـ دروس تخصصی با گرایش های زیر :۳۰ .احد
الف . كارشناسی فرش با گرایش سایر زیراندازها
ب. كارشناسی فرش با گرایش مرمت و تكمیل
ج . كارشناسی فرش با گرایش رنگرزی
د. كارشناسی فرش با گرایش طراحی قالی
ه . كارشناسی فرش با گرایش بافت
۵. دروس اختیاری(دانشجو می تواند از تعداد واحد ارائه شده ۸ واحد را انتخاب نماید )
تبصره : دانشجو می تواند حداكثر ۷ واحد درسی از دروس گرایشی خود را از گرایشهای تخصصی دیگر انتخاب كند .
منبع:وزارت آموزش عالی