پاکستان و سودای «امارت اسلامی»

بسیاری از کارشناسان مسائل اطلاعاتی، دفاعی و دیپلماسی آمریکا هنوز هم امیدوارند که مراکز هسته‌ای پاکستان از دسترسی جنگ‌سالاران و تروریست‌ها در امان بماند.
این درحالیست که وضعیت جنگ‌طلبان پاکستان تهدیدی به مراتب بدتر از تروریستهای افغانستان برای آمریکا به حساب می‌آید که حادثه وحشتناک و دلخراش ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ را رقم زدند.
یک مقام رسمی اطلاعاتی آمریکا که در امور پاکستان تجربیات زیادی دارد و سالیان متمادی در آنجا به سر برده بدلیل اجازه نداشتن برای بروز اظهاراتش خواست نامش فاش نشود، گفت: <بدیهی است که اعضای گروه طالبان محلی پاکستان با میزبانی از گروه القاعده و سایر گروههای تروریستی بین‌المللی در پایگاههای خود بزرگ‌ترین تهدید برای امنیت و از همه مهمتر زرادخانه هسته‌ای کشور پاکستان به حساب می‌آیند.> این درحالیست که آمریکا تلاش جدی دارد که اوضاع ناامن و بحرانی افغانستان را بخاطر همجواری و تاثیرگذاری آن بر هند، منطقه سرشار از نفت خلیج‌فارس، آسیای میانه و همپیمانان منطقه‌ای خود، آرام نماید و سروسامان دهد.‌
کشور پاکستان با داشتن ۱۷۳ میلیون جمعیت و برخورداری از سلاح هسته‌ای و نیروی زمینی بزرگتر از نیروی زمینی آمریکا و موجودیت ستاد فرماندهی القاعده در آن و عدم کنترل دولت بر دو - سوم آن به صورت مسئله‌ای دردسرساز و مخمصه‌ای منطقه‌ای درآمده است. زمانی به عمق و ژرفای این موضوع پی می‌بریم که جملات بالا از زبان <دیوید کیل کالن> بیان شده باشد. وی از افسران بازنشسته ارتش، مشاور سابق وزارت خارجه و کارشناس ضدشورش در دولت اوباما است. وی با بیان این مطلب که پاکستان، افغانستان نیست در یک مقایسه اظهار داشته که افغانستان کشور منزوی، عقب افتاده، محصور در خشکی و مورد بهره‌برداری و طمع قدرتها طی قرون گذشته بوده درحالیکه پاکستان کشوری است درحال توسعه با برخورداری از بندری در اقیانوس هند بخصوص که آنرا با خلیج‌فارس و جهان خارج مرتبط می‌کند. وی اضافه می‌کند که همین موقعیت پاکستان در شرایط کنونی برای آمریکا به معضلی بزرگ تبدیل شده است. خطوط ارتباطی و تدارکاتی آمریکا از بندر کراچی به پایگاههای نیروهایش در قندهار و کابل که در واقع از مسیر منتهاالیه جنوبی به منتهی‌الیه شمالی خاک پاکستان امتداد دارد با خطر جدی و قطع کامل آن مواجه است و این پدیده زنگ خطر را برای اهداف آمریکا در افغانستان به صدا درآورده است.‌
● سناریوهای مایوس‌کننده‌
کارشناسانی که با روزنامه <مک کلاچی> مصاحبه کردند به هیچ عنوان دنبال سناریوهای نادرست و مایوس‌کننده نبودند بلکه واقعیت‌های تلخ را بیان نمودند که گویای این مسئله است که رهبران سیاسی و فرماندهان ارشد نظامی این کشور باید پاسخگوی وضعیت کنونی باشند.
یکی از مشاورین پنتاگون که مصرا از افشای نام خود نگرانی داشت اما آزادانه صحبت می‌کرد، گفت: منطقه آبستن حوادث ناگوار است و کوچکترین نشانه‌ای که دولت فعلی پاکستان و یا حامیان بین‌المللی آن بتوانند با بسیج امکانات و منابع اقتصادی سیاسی و امنیتی از پس وضعیت خشونت‌بار موجود در منطقه بربیایند، به نظر نمی‌رسد! گفته می‌شود که بنیادگرایان و افراطیون در تمام نقاط پاکستان مسلط هستند و دولت پاکستان صرفا در مراکز شهرهای بزرگ کنترل دارد چنانچه اوضاع به همین منوال پیش برود تحقیقا تا چند سال دیگر شبه‌نظامیان افراطی قدرت را در این کشور تصاحب خواهند کرد. شاید این نظر بدبینانه از آینده پاکستان را حوادث اسلام‌آباد، کراچی، مرکز ملی تجاری این کشور و پنجاب، قلب سیاست و صنعت پاکستان‌ طی هفته‌های اخیر که تحرکات طالبان از مناطق قبایلی در اثر حملات هواپیماهای بدون سرنشین به نقاط حساس کشیده شده است، تا حدودی تایید کند. کشته شدن شهروندان پاکستانی در اثر عملیات هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا، حضور ۸ ساله آمریکا در افغانستان و حمایت آمریکا از حکام نظامی قبلی پاکستان، به شایعاتی دامن زده است که آمریکا در واقع برعلیه اسلام با بهانه تروریسم، جنگی را در منطقه به راه انداخته است.‌
دولت پاکستان طی سناریوهای پنهانی تلاش دارد که خارجی‌ها حالت کشور را غیرمعمول و اضطراری قلمداد کنند تا تعهد و التزام مجامع بین‌المللی را در تامین منابع اعتبارات این کشور، افزایش دهد.
جان کری سناتور دموکرات آمریکایی و رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا در تاریخ ۴ آوریل در اسلام‌آباد پایتخت پاکستان گفت: کشور پاکستان در وضعیت خطیری قرار گرفته است و باید دولت این کشور با این مشکلات موجود مقابله کند.
گرچه بسیاری از پاکستانی‌ها چنین اظهاراتی را نمی‌پذیرند و رد می‌کنند. آنها گشودن باب مذاکره با طالبان را از سوی دولت پاکستان یک اقدام سیاسی برای کاهش خشونت‌ها در سرزمین خود می‌دانند.
در همین رابطه دلایل زیادی هست که نشان دهد رژیم نظامی پاکستان پس از حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ همکاری همه‌جانبه‌ای را با آمریکا شروع کرد.
<احسان اقبال> یکی از نزدیکان نوازشریف نخست‌وزیر پیشین پاکستان و رهبر مخالف دولت عقیده دارد که چنانچه دولت کنونی اقدام به بازسازی نظام قضایی، حاکمیت قانون، حمایت از بازماندگان کشته شدگان نیروهای امنیتی در مبارزه با شورشیان و کلا تحقق مولفه‌های دموکراتیک در کشور نماید، مسلما اوضاع آشفته کنونی سروسامان خواهد یافت. گرچه تحقق آنها به زمان نیاز دارد، ولی نباید برای انجام آن از راه‌حل‌های قوی و همه‌جانبه و همچنین وحدت ملی و داخلی غافل بمانیم. بسیاری از مقامات آمریکایی با وجود اینکه آصف علی زرداری با آرای مردمی به قدرت رسیده است، ولی به او با دیده شک و تردید نگاه می‌کنند. وی را فرد غیرمشهور، غیرموثر و ناتوان در مقابله با عوامل اغتشاش می‌پندارند همچنین وی را فردی ضعیف‌ در تدوین یک استراتژی کارآمد در مقابله با شورشیان و شناسایی عواملی که آنان را حمایت و پشتیبانی می‌کنند تا پاکستان را آشفته و بحرانی جلوه بدهند، می‌بینند. علاوه بر ضعف‌هایی که برشمردیم، باید مواردی مانند مسائل نژادی و منطقه‌گرایی، پلیس ناتوان، محاکم و مراکز قضایی ناکارآمد، فساد گسترده اداری، فقر شدید و بحران عمیق مالی را به آن بیافزاییم.‌
● موقعیت ارتش‌
به ارتش پاکستان بدلیل انجام کودتای متعدد و نیز تکرار شکست آنان در مقابله با شبه نظامیان که بارها اتفاق افتاده است، از سوی رهبری که مردم او را برگزیده‌اند، توجهی صورت نمی‌گیرد و آنان در یک حالت بلاتکلیفی به سر می‌برند، گرچه در مساله هندوستان تمرکز بیش از حد روی ارتش و تصویب بودجه کلان برای آن و افراد با وفای آن برای دامن زدن به دشمنی با هند مشاهده می‌شود. البته وجود برخی افسران سنتی پاکستان در ارتش این کشور سیاستمداران کهنه‌کار مخالف با مبارزه علیه گروه‌های افراط‌گرا و هم و غم آنها را در دامن‌زدن به اوضاع بحرانی افغانستان و کشمیر که بارها تا سرحد جنگ پیش رفته است، نمی‌توان نادیده گرفت و انکار کرد.
دلیل اینگونه رویکرد، از سوی نظامیان و سیاسیون فوق‌الذکر و اقدامات فرافکنانه آنان بیشتر به خاطر این تصور است که آنان می‌پندارند ایالت متحده آمریکا در یک توطئه پنهانی با هند در صدد بی‌ثبات کردن کشور پاکستان هستند.
تمام اقدامات خرابکارانه که در افغانستان و هند صورت می‌گیرد، در واقع ناشی از پنداری‌های فوق است که مقامات سیاسی و نظامی پاکستان را وادار به عمل پیش‌گیرانه یا علاج واقعه پیش از وقوع می‌کند!
در واقع زنگ خطر برای کاخ سفید زمانی به صدا درآمد که پارلمان پاکستان و سپس زرداری رئیس جمهوری این کشور با اجرای قانون شریعت طالبان در دره <سوات> موافقت کردند. جالب‌تر اینکه مقامات پاکستان به خواست کسانی تن دادند و در مقابل کسانی کرنش کرده‌اند که افراطی‌گری مشخصه بارز آنان است. آنان تاکنون همواره با ارتش درگیری ایجاد کرده‌اند، مدارس دخترانه را بسته‌اند و از اقدامات جنایتکارانه در منطقه همواره پشتیبانی به عمل آورده‌اند.
● خود مختاری نامحدود
ناگفته نماند که دولت پاکستان در عمل تن به قانون کاپیتولاسیون در برابر طالبان داده است که آنان را برای اولین‌بار از اختیارات و حق خودمختاری نامحدود برخوردار و بهره‌مند کرده است. تفویض و واگذاری حق کاپیتولاسیون به طالبان از سوی دولت زرداری، در حقیقت یک نوع تسلیم بلاشرط مقامات اسلام‌آباد در برابر بنیادگراهای افراطی است که طالبان به این گونه امتیازدهی اکتفا نخواهد کرد و مسلما در پی گسترش اهداف و مکنونات قلبی خود ‌ ‌(که همانا به شریعت طالبانی مشهور گردیده است) در سرتاسر پاکستان هستند، گرچه از نظر دولت پاکستان این حق کاپیتولاسیون برای طالبان صرفا در محدوده مناطق دورافتاده قبایلی درمرز افغانستان اعتبار پیدا می‌کند. ناگفته پیداست که این نوع مشروعیت دادن به طالبان نه تنها در مناطق مرزی قبایل محدود نمی‌گردد، بلکه شاهد بودیم که پیکارجویان طالبان خود را به منطقه <بونیر> در ۱۰۰ کیلومتری اسلام‌آباد، پایتخت پاکستان نیز رساندند و گفتند که می‌خواهند شریعت مورد نظر خود را از پیرامون به مرکز سرایت بدهند. منطقه <بونیر> در نزدیکی یک سد برق آبی مهم و در بزرگراهی که پاکستان را به کشور چین و اسلام‌آباد را به پیشاور، مرکز ایالت سرحد شمال غربی وصل می‌کند، واقع شده است.‌
بسیاری از مقامات آمریکایی و کارشناسان مسائل بین‌المللی پیش‌بینی کرده‌اند که طالبان به پیشروی‌های خود ادامه می‌دهند.
<احمدرشید> نویسنده پاکستانی عقیده دارد که طالبان هم اکنون به یک نیروی مستقل تبدیل شده است. یک کارشناس مسائل منطقه طی کنفرانسی که در واشنگتن برگزار شد، اظهار داشت که در این کنفرانس روی پیش‌نویسی صحبت می‌شد که در آن از سقوط حکومت پاکستان و طالبانیزه شدن تمام پاکستان زمزمه‌هایی بگوش می‌رسید و نگرانی حضار در آن جلسه از بابت مسائل پاکستان بر کسی پوشیده نبود، هر چند <احسان اقبال> مشاور نواز شریف با این مساله موافق نیست که سراسر پاکستان را گروه طالبان تحت سلطه خود درمی‌آورد و کشور پاکستان طالبانیزه می‌شود. وی تاکید می‌کند که تسلط شبه نظامیان طالبان بر بخش کوچکی از خاک پاکستان هرگز به این معنی نیست که آنان قادر خواهند بود در سرتاسر پاکستان نفوذ یابند، چرا که قریب به کل ملت پاکستان دموکراسی را به آغوش گرفته‌اند و به نظام مبتنی بر آراء مردم احترام می‌گذارند و مسلما در مقابل طالبان از خود مقاومت نشان خواهند داد و به هیچ عنوان حاضر نخواهند شد که به زیر سلطه طالبان که از دین اسلام تفسیرهای نفسانی داشته و ناهنجاری دارند، عمر خود را سپری کنند. وی اضافه کرد که سرشت، فرهنگ و معنویات ملت پاکستان با افراط‌گرایی اساسا همخوانی ندارد.‌
● صاحبان قدرت‌
یکی از مقامات سازمان اطلاعات آمریکا (سیا) می‌گوید که کشور پاکستان از زمان استقلال خود در سال ۱۹۴۷ میلادی تاکنون بوسیله نخبگان پاکستانی اداره شده است که اغلب آنان افراد سیاسی و افسران نظامی از ایالت پنجاب بوده‌اند. یعنی قدرت در پاکستان عمدتا به دست پنجابی‌هایی بوده که در شناخت موقعیت‌های خطیر، از خود قصور به خرج داده‌اند. نخبگان پنجابی در واقع قبل از این کنترل پاکستان را بکلی از کف داده‌ بودند، ولی مطلب اساسی اینست که نه آنان و نه تیم اوباما، به درستی واقف به درک این مطلب نشده بودند که پاکستان ممکن است به صورت یک کشور مذهبی یا حداقل به صورت چهار کشور مذهبی، طی چند سال آینده دربیاید.
فقدان رهبر قوی و بانفوذ مردمی در اسلام آباد که بتواند جلو این مسائل را سد کند و اصولا وجود چنین احساسی در شرایط کنونی،‌خود یک معضل بزرگ به حساب می‌آید. بسیاری از مقامات آمریکایی تعجب خود را از همزمانی اعلام استراتژی اوباما برای افغانستان و سرعت و گسترش شورش در پاکستان، پنهان نمی‌کنند. طرح اوباما در واقع از ارتش پاکستان می‌خواست که خصومت دیرینه خود را با هند به فراموشی بسپارد و اساسا در فکر مبارزه و تمرکز روی جنگ با افراطیون و شورشیان طالبان باشد؛ البته این یکی دیگر از اشتباهات مقامات کاخ سفید است که در محاسبات خود دچار تردید می‌شوندو به زعم خود می‌پندارند که می‌توانند رابطه دیرینه افسران ارتش مقامات اطلاعاتی پاکستان را با گروههای شبه نظامی به سادگی برهم بزنند! چیزی که تحقق آن لااقل درشرایط کنونی مقدور نیست.

‌ نوشته: جاناتان.اس.لاندی
ترجمه: میرحامد حسین‌میری
منبع: روزنامه آمریکایی<مک کلاچی>

منبع : روزنامه اطلاعات