مسئله این است؛ سریال به پایان می‌رسد یا خیر؟

پخش مجموعه ساعت شنی در ماه اخیر بازتاب‌های متفاوتی در جامعه داشت، شاید خیلی‌ها تصورش را هم نمی‌کردند که این مجموعه از تلویزیون پخش شود، اما پخش مجموعه‌هایی از این دست باعث می‌شود نگاه‌ افراد جامعه در مورد چیزهایی که هیچ اطلاعی از آن ندارند عوض شود و این می‌تواند راهکار مناسبی برای آنانی باشد که دچار مشکلات جدی در جامعه هستند، ساعت شنی هم گویای همین مشکلات است، اما نگاه آن بسیار جدی و البته کالبدشکافانه است، در روزهای اخیر و در زمان پخش مجموعه ساعت شنی که بازتاب‌های زیادی هم داشت،
اعتراضات فراوانی بر این مجموعه شد، برای مثال شورای نظارت بر سازمان صدا و سیما، به این سریال اعتراض کرد تا جایی که حسین مظفر رییس این شورا، گفت: اعضای شورای نظارت بر صدا و سیما معتقدند این مجموعه حاوی پیام‌ها و تاثیرات نامناسب به ویژه در نسل جوان و خانواده‌هاست. در صورتی که این سریال طبق نظرسنجی‌های سازمان بیش از ۹۰ درصد بیننده دارد، ضمن این‌که بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق(ع) به این مجموعه اعتراض کرده و نامه‌ای بلندبالا برای دکتر میرباقری معاون سازمان صدا و سیما ارسال نمود. در بخشی از نامه آمده است که این گونه مجموعه‌ها و فیلم‌ها، مسئله‌دار و نگران‌کننده است و درست نیست که عموم مردم آن را ببینند. همچنین در روزهای گذشته این شایعه به شدت قوت گرفت که به احتمال فراوان از پخش این مجموعه جلوگیری خواهد شد. اما تهیه‌کننده این مجموعه می‌گوید: «من اصلا نمی‌دانم این شایعات از کجا آمده، اگر قرار بود این سریال پخش نشود، به طور کامل پخش نمی‌شد، اما وقتی قرار است روی آنتن رود، پس حتما پخش می‌شود.» آنچه که در ادامه خواهید خواند، گفتگویی است با دکتر آخوندی رییس موسسه ابن سینای جهاد دانشگاهی و کسی که نقش قابل توجهی در قانونمند کردن «رحم جایگزین» داشت، همچنین گفتگویی داریم با تهیه‌کننده و کارگردان مجموعه و از همه مهمتر نویسنده این فیلمنامه جذاب و جالب... اما همچنان سوالی ذهن بینندگان را مشغول کرده است که این سریال به پایان می‌رسد یا خیر؟
دکتر محمدمهدی آخوندی رییس پژوهشکده ابن‌سینا می‌گوید: «رحم اجاره‌ای» واژه‌ درستی نیست، بلکه باید از عنوان «رحم جایگزین» به جای رحم اجاره‌ای استفاده کرد که به غلط در میان مردم طی سال‌های اخیر رایج شده است و می‌تواند به کرامت و ارزش انسان لطمه بزند.
وی در ادامه می‌گوید: آنچه ما را نگران می‌کند، بحث تجاری شدن و خرید و فروش رحم جایگزین است... علیرغم آن که علما بر این عقیده‌اند که پرداخت وجه به فرد صاحب رحم جایگزین و پرداخت وجه براساس آن قرارداد و تحت عنوان تامین هزینه‌های استفاده از یک تکنیک، درمان ناباروری صورت بگیرد، اما آنچه اهمیت دارد، آن است که زمینه قانونمند شدن و سامان یافتن استفاده از رحم جایگزین به طور کامل در کشور صورت بگیرد.
وی در ادامه می‌گوید: یکی از مشکلاتی که در پی مطرح شدن این روش درمانی به وجود آمد، عنوان رحم اجاره‌ای بود که این عمل فداکارانه و انسان‌دوستانه را به عملی تجاری و سودجویانه سوق داد، به این ترتیب زمینه فکری ناخوشایندی در میان خانواده‌ها نسبت به این روش درمانی ایجاد شد.
آخوندی می‌گوید: امروزه مشکل ناباروری، سومین علت طلاق در میان زوجین کشور است، از این رو بهره‌مندی از جدیدترین روش‌های پزشکی، درمانی در راستای جلوگیری از متلاشی شدن بنیان خانواده بسیار مورد اهمیت است. وی می‌گوید: هیچ‌گاه نباید با بیان تعابیر غلط به یک عمل انسان‌دوستانه که هدفش رفع مشکل از یک خانواده است، نفس عمل را به عملی تجاری و منفعت‌طلبانه تبدیل کرد.
گفتنی است راه‌اندازی نخستین «بانک اسپرم» سه سال پیش توسط مرکز فوق‌تخصصی ابن سینا وابسته به جهاد دانشگاهی شهید بهشتی و با همکاری مرکز علمی ناباروری دانشگاه لوبک آلمان تاسیس شد که البته باید این مسئله را هم به فال نیک گرفت... هدف از راه‌اندازی این بانک، پیشگیری از عقیمی مردان علی‌الخصوص در شرایط سخت محیطی است. در این بانک با روش انجماد و نگهداری طولانی مدت اسپرم در دمای ۱۹۶ درجه سانتیگراد امکان ناباروری در صورت هرگونه اختلال فراهم می‌شود.
با توجه به اینکه خیلی از زوج‌ها نمی‌توانند بچه‌دار شوند، با پیشرفت علمی، پژوهشی پزشکان و متخصصان ایرانی، امکان درمان قطعی و صددرصد بچه‌دار شدن تمامی زوج‌ها درداخل کشور، امکان‌پذیر است... در حال حاضر با استفاده از روش‌های موجود می‌توان حدود ۹۵ درصد از علل ناباروری را درمان کرد... زوج‌های نابارور می‌توانند از طریق گرفتن اسپرم، تخمک، جنین و رحم جایگزین، صاحب فرزند شوند.
دکتر آخوندی در گوشه‌ای دیگر از گفته‌هایش می‌گوید: مراکز درمان ناباروری به طور کلی از اواخر دهه شصت تاسیس و در اوایل دهه هفتاد به نتایج مثبتی رسید اما برای این‌که به نظام قانونمندی برسید باید از لحاظ شرعی برای آن دلایلی می‌آوردیم، از این رو به عنوان زیرمجموعه وزارت بهداشت که یک نهاد دولتی است، عمل کردیم و با همکاری موسسه رویان به نتایج بسیار خوبی رسیدیم و توانستیم مبحث «رحم جایگزین» را قانونی کنیم و این کار هم انجام شد...
دکتر آخوندی در مورد روش رحم جایگزین می‌گوید: چنانچه زنی به دلیلی رحم خود را از دست داده باشد و یا به دلیل برخی بیماری‌ها، قادر به طی دوران حاملگی نباشد و همچنین اگر زنی سقط‌های پیاپی داشته باشد، رحم جایگزین راه‌حلی است، که برای این مشکل ارایه می‌شود... در این روش، نطفه‌های ایجاد شده از طریق لقاح مصنوعی، اسپرم و تخمک یک پدر و مادر در رحم زن دیگری گذاشته می‌شود، البته این نطفه باید چند روزی در محیط آزمایشگاهی قرار بگیرد و سپس در محیط خارج از رحم قرار داده شود. پدر و مادری که خواهان فرزند هستند حق‌الزحمه این زن و مرد و در برخی موارد هزینه‌های دیگر مربوط به زندگی او را در نه ماهی که جنین را در شکم دارد، به وی می‌پردازند. وی مخارج این روش را بین ۷ تا ۸ میلیون در مراکز می‌داند، او می‌گوید: البته اگر بخواهیم این عمل را در آمریکا انجام دهیم، باید بین ۷۰ تا ۸۰ میلیون تومان پرداخت شود.
● یک روز در یک مرکز ناباروری
زنان و مردان زیادی برای مراجعه به یکی از مراکز آمده‌اند. گرچه شاید برایتان جالب باشد بدانید که به خاطر ارزانی این عمل در ایران، از خیلی از کشورهای همجوار، زوج‌هایی که بچه‌دار نمی‌شوند به ایران می‌آیند، ترکیه، پاکستان، هند، کشورهای عربی منطقه و... از این گونه افراد، زیاد در این گونه مراکز یافت می‌شود، ضمن این‌که بزرگ‌ترین مرکز درمان ناباروری در خاورمیانه، یزد است...
زنی ۳۱ ساله می‌گوید: ۲۱ سال است که ازدواج کرده‌ام و یک فرزند دختر دارم اما دیگر بچه‌دار نشدم، از طرفی نمی‌خواهم از پرورشگاه هم بچه بیاورم، می‌خواهم بچه خودم باشد، فکر کنم رحم جایگزین بهترین روش باشد. زن سی و سه ساله دیگری می‌گوید: این همه آدم بچه می‌خواهند، من هم یکی از آنها... باید بچه‌دار شوم، خانواده شوهرم دارند طلاقم می‌دهند، دارم همسرم را از دست می‌دهم.
از او می‌پرسم، اما جنین در بدن یک زن دیگر رشد می‌کند، می‌گوید: نه، این طور نیست. پزشکان می‌گویند: فرد جایگزین مادر اصلی، تنها یک میزبان برای جنین است و از نظر ژنتیکی هیچ‌گونه مشارکتی با جنین حاصله ندارد.
چندی پیش خبرگزاری ایسکانیوز گزارش جالبی از رحم‌های جایگزین تهیه کرد، بخوانید: زنی ۳۵، ۳۶ ساله در یکی از شهرک‌های اطراف تهران زندگی می‌کند و مادر سه فرزند است، روی یکی از نیمکت‌ها به همراه مردی نشسته است قرار است تا ۲۰ روز دیگر جنینی به او اهدا شود.
زمانی که قرار می‌گذارم به خانه او بروم، استقبال می‌کند در آنجا متوجه می‌شوم که شوهرش دیابت دارد، شغلش را از دست داده، تحت پوشش بیمه نیست، بیش از دو سال است که از کار افتاده و هزینه درمان و زندگی‌اش را برادر و دوستانش تامین می‌کنند. در یک خانه ۶۵ متری با چند میلیون پول پیش و ماهی صد هزار تومان اجاره در اطراف تهران زندگی می‌کنند! این زن می‌گوید: چاره‌ای جز این کار ندارم، زندگی‌ام در دو سال اخیر به نابودی کشیده شد، به پولش احتیاج دارم. البته این کار را نباید تنها از لحاظ مادی نگاه کرد، به هر حال شما کاری می‌کنید و زن و مردی را پس از ۹ ماه صاحب فرزندی می‌کنید که از لحاظ ژنتیکی مثل خود آنان است... بهتر است از جدایی یک زن و مرد جلوگیری کنیم دیگر زن‌هایی را می‌بینید که هر کدامشان از لحاظ امکانات زندگی در وضعیت بدی به سر می‌برند و هر کدامشان بیشتر به خاطر پولی که از این بابت دریافت می‌کنند، سعی می‌کنند نقش یک زن «جایگزین رحم» را پیدا کنند...
اما دکتر آخوندی نظر دیگری دارد وی می‌گوید: به نظر من این‌گونه زنان ایثار می‌کنند، درست مثل کسی که کلیه‌اش را برای پیوند به شخص دیگری می‌دهد. این یک کار انسانی است، چرا که شما می‌خواهید موجود جدیدی را به این دنیا بیاورید ما نباید ارزش این کار را پایین بیاوریم...
به گفته رییس پژوهشکده ابن‌سینا، علیرغم نبود موازین قانونی مشخص در زمینه رحم جایگزین در کشور در درمان مشکل ناباروری برخی از زوجین، این روش از نظر فقهی مورد اجماع علمای دینی است و مجاز اعلام شده است.
دکتر آخوندی به برگزاری سمینار میان رشته‌ای رحم جایگزین در آبان‌ماه سال جاری اشاره کرد و گفت: این سمینار با هدف بررسی تمام ابعاد فقهی، حقوقی، جامعه‌شناسی، روانشناختی و پزشکی رحم جایگزین و رفع ابهامات در این زمینه و ایجاد شرایط قانونمند شدن این روش در کشور برگزار شد.
در سمینار اخیر، تمام صاحبنظران حوزه‌های مختلف فقهی، حقوقی، پزشکی، روانشناختی و مسئولان تصمیم‌گیر جامعه حضور داشتند و تمام ابعاد اجرای قانونمند این روش درمانی را مورد بحث و بررسی قرار دادند... وی افزود: اجماع نظر در این زمینه و متوجه ساختن نظام قانونی کشور به اهمیت تصویب قانون در این خصوص در آینده از بروز مشکلات خانواده‌هایی که نیازمند اجرای این روش هستند، پیشگیری می‌کند.
وی باز هم می‌گوید: هیچگاه نباید با بیان تعابیر غلط به یک عمل انسان‌دوستانه که هدفش رفع مشکلی از یک خانواده است، نفس عمل را به عملی تجاری و منفعت‌طلبانه تبدیل کرد... آنچه خواندید گزارشی بود از مبحث «رحم جایگزین» در ایران...
● ابتدا مقاومت شد!
سیدرضا شکری، تهیه‌کننده مجموعه «ساعت شنی» می‌گوید: طرح این داستان از سال ۱۳۸۳ مطرح شد. این طرح را با کمک و همکاری سازمان بهزیستی، به فیلمنامه تبدیل کردیم. عده‌ای فکر می‌کنند که داستان «ساعت شنی» تنها به بچه‌دار نشدن یا «رحم جایگزین» ارتباط دارد، در صورتی که به بچه‌های معلول هم می‌پردازیم، همانطور که در ادامه سریال خواهید دید نسرین مقانلو (مینا)، پسر معلول خود را پس از تولد در گوشه‌ای از خیابان رها می‌کند و همین عامل باعث می‌شود او دچار عذاب وجدان شود.
شکری می‌گوید: ابتدا با طرح‌مان در سازمان مخالفت شد اما پس از این‌که مدیران وقت سازمان را مجاب کردیم، آنها از طرح، استقبال کردند و پس از آن فیلمنامه نوشته شد. در همین راستا پس از این‌که فیلمنامه را نوشتیم، مراحل پیش‌تولید آن انجام شد و از اردیبهشت ۱۳۸۵ تا اواخر دی ماه، این مجموعه مقابل دوربین رفت.
شکری می‌گوید: البته باید اشاره داشته باشم که پس از تدوین و صداگذاری، در بازبینی پخش به بعضی از دیالوگ‌ها ایراداتی گرفته و همین مسئله باعث شد ما دوباره در بعضی از قسمت‌ها از بازیگران دعوت کنیم تا دوباره روی بخش‌هایی از فیلم دیالوگ‌ها را تغییر بدهند که البته ما این حق را به سازمان می‌دهیم. به هر حال آنها خریدار این مجموعه هستند و به طور حتم خطوط قرمز را بهتر می‌شناسند. البته بگویم در زمان پخش این مجموعه و در قسمت‌های مختلف، تنها چند بار این اتفاق افتاد.
شکری در ادامه می‌گوید: به هر حال از یک جایی این بحث برای زن و مردی که بچه‌دار نمی‌شدند و از طرفی دوست نداشتند که از یکدیگر جدا شوند و همچنین بچه‌ای را به فرزندی قبول کنند، آغاز می‌شود. شاید خیلی‌ها نمی‌دانستند که در کشورمان «رحم جایگزین» در تعدادی از مراکز انجام می‌گیرد. حال با دیدن این مجموعه و چنین اطلاع‌رسانی، نسبت به این موضوع آگاهی‌شان بیشتر شده است.
تهیه‌کننده «ساعت شنی» می‌گوید: از تمامی عوامل سپاسگزارم که طی این مدت با ما همکاری کردند و مجموعه، بسیار خوب از آب درآمد.
از طرفی پوریا پورسرخ، بازیگر نقش «معین» در رابطه با «ساعت شنی» به همکار ما گفت: یکی از زیباترین مجموعه‌هایی بود که در آن بازی کردم که جا دارد از بهرام بهرامیان، کارگردان این مجموعه تشکر کنم و به او یک خسته‌نباشید بگویم.
اما بهرامیان مردی است که پیدا کردن او بسیار مشکل است زیرا تلفن همراه ندارد که او را پیدا کنی، اگر بخواهی پیدایش کنی باید به دفتر تدوین این مجموعه در حوالی میدان فاطمی تهران بروی تا او را پیدا کنی، آن هم بین ساعت پنج بعدازظهر تا دم صبح چرا که سخت مشغول تدوین این مجموعه است.
بهرامیان که پیش از این مجموعه «مشق عشق» را با بازی لاله اسکندری، کوروش تهامی، حسن جوهرچی و... از او دیده بودیم، تمام هنر خود را در عین جوانی به کار برد تا توانایی‌های خود را به عنوان یک کارگردان به رخ بکشد. بهرامیان می‌گوید: سعی کردم در «ساعت شنی» بیننده تلویزیونی با یک نقش یا دو نقش ارتباط برقرار نکند، یعنی این‌که مجموعه من، یک یا دو شخصیت اصلی نداشته باشد تا بیننده با آن انس بگیرد. من دلم می‌خواست بیننده با تمامی شخصیت‌های من خو بگیرد و خوشحالم که طبق شنیده‌ها، تاکنون این وضع اتفاق افتاده است.
در مدت کوتاهی که مقابل بهرامیان نشسته بودیم، فاطیما بهارمست هم حضور داشت؛ بازیگر خردسالی که نقش خود را به نحو احسن اجرا کرد.
بهرامیان می‌گوید: در این مجموعه حتی فاطیما هم نقشی ایفا کرد که بیننده را به فکر فرو برد. نسرین مقانلو، کمند امیرسلیمانی، داریوش ارجمند، رویا نونهالی، کوروش تهامی، بیژن امکانیان، ژاله علو، لیندا کیانی (بازیگر نقش مهتاب)، مهراوه شریفی‌نیا دختر محمدرضا شریفی‌نیا (مهشید) همه به یک شکل در طول داستان از شخصیت‌ جداگانه‌ای برخوردارند و هرکدامشان نقش اصلی را ایفا می‌کنند.
بهرامیان می‌گوید: طی مدت پخش، خیلی‌ها با من تماس گرفتند و به من تبریک گفتند.
شکری، تهیه‌کننده این مجموعه در پاسخ به این پرسش که چرا در ابتدای مجموعه نوشتید «دیدن این مجموعه به افراد زیر شانزده سال توصیه نمی‌شود» می‌گوید: به این خاطر که اصلا این سری از مجموعه‌ها برای بزرگسالان تولید می‌شود و تخصصی است. ما سعی کردیم با این توصیه، کمی سبک ساخت مجموعه‌ها را تغییر دهیم و سبک جدیدی را به نمایش بگذاریم. دلیل چندان خاصی نداشت، البته اگر هم این شعار را در ابتدای مجموعه نمی‌آوردیم، بازهم نظرم این است که سریال‌های مختص بزرگسالان را باید بزرگسالان ببینند، نه کودکان...
خیلی دلمان می‌خواست با بهرام بهرامیان گفتگوی مفصلی داشته باشیم اما او به ما گفت: اجازه بدهید مجموعه به پایان برسد و نتیجه و بازتابش را ببینیم، آن‌گاه در مورد آن صحبت خواهیم کرد. شاید در گفتگو، بخواهم به نکاتی اشاره داشته باشیم که در حال حاضر نباید بگویم. به هر حال سبک جدیدی از مجموعه‌سازی را تولید کردیم و باید منتظر بازتاب‌های آن باشیم.
بهرامیان همچنین می‌گوید: به هر حال این برای اولین بار بود که تلویزیون مجموعه‌ای را پخش می‌کرد که شاید در ابتدا خیلی‌ها تصورشان این بود که اصلا نباید این مجموعه پخش می‌شد.
شکری می‌گوید: باید قبول کرد که نمایش این مجموعه، حرف‌های جدیدی را به مردم به ویژه آنهایی که با چنین مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کنند، ارائه داد. اندیشه‌های جدید در قالب یک موضوع جدید که شاید پیش از آن خیلی‌ها با آن آشنا نبودند.
شکری شایعه توقیف این مجموعه را شدیدا رد می‌کند، همچنین نام آن را که پیش از این «رحم اجاره‌ای» بود. او می‌گوید: اصلا چنین نامی برای این سریال نگذاشته بودیم. نمی‌دانم این شایعات از کجا شکل می‌گیرد، ضمن این‌که پیش از پخش این مجموعه، شایعه‌هایی دهان به دهان چرخید، از جمله: «محمدرضا شریفی‌نیا» که در این مجموعه انتخاب بازیگران با او بود ولی گفته بودند خودش هم در این مجموعه بازی می‌کند و به همین خاطر، قسمت‌هایی که مربوط به اوست، در مجموعه حذف شده. این شایعه‌ را نیز رد می‌کنم. اصلا شریفی‌نیا در این مجموعه بازی نکرده و تنها وظیفه انتخاب بازیگران با او بود.

منبع : مجله خانواده سبز