جامعه شناسی فرهنگ، جامعه شناسی فرهنگی و مطالعات فرهنگی

جامعه شناسی فرهنگ ( sociology of culture ) را که گاهی جامعه شناسی هنرها می خوانند گرایشی است که در حوزهٔ مطالعات فرهنگ از دهه ۱۹۷۰ قوت گرفت و ناظر بر چیزی است که امروزه تحت عنوان سازمان تولید فرهنگ معروف است. در این رشته سازمان اجتماعی تولید فرهنگ موضوع مطالعه است. افرادی نظیر پِترسون، پاول، بکر و فاین برخی از معروفترین نویسندگان این گرایش هستند. در تحلیل آنها از افراد درباره دستگاه پیچیدهٔ فرهنگ ( مشتمل بر تولید و توزیع و مصرف) به جای تحلیل معنا بر ملاحظات بازاری و سازمانی تولیدات هنری نظیر موسیقی تاکید می شود. اکثر جامعه شناسان در این حوزهٔ تخصصی مبنای کارشان را بر یک سری قضایای پوزیتیویستی قرار داده اند. روش شناسی غالب در بین آنها مبتنی بر منطق آماری و نمونه گیری است. در اینجا به گفتهٔ ژانت وولف سازمان های هنری و فرهنگی ( نظیر مدارس هنری یا گالری ) موضوعات مطالعه اند. پایبندی این دسته از جامعه شناسان به عینیت، حتی در پژوهش های کیفی، آنها را از پرداختن به تفسیر، بازنمایی و ذهنیت باز می دارد. این گرایش دست آخر نوعی جامعه شناسی سازمان های هنری است.
جامعه شناسی فرهنگی ( cultural sociology ) نیز از اساس ریشه در جامعه شناسی دارد. اما این گرایش با مفهوم چرخش فرهنگی ( cultural turn ) یا چرخش به سوی فرهنگ رابطهٔ نزدیکی دارد. در اینجا با طیفی از نظریه های جامعه شناسی رو به رو هستیم که تمرکز اصلی آنها بر فرهنگ در معنای بسیار گسترده تری نسبت به درک این مفهوم در جامعه شناسی فرهنگ است که بیشتر هنرها به معنای خاص را در بر می گیرد. در جامعه شناسی فرهنگی، فرهنگ به کلیه باورها، ایده ها، ارزشها و موارد مشابه اطلاق می گردد. از این رو می توان جامعه شناسی فرهنگی را در کنار سایر حوزه های جامعه شناسی نظیر جامعه شناسی حقوق، آموزش، صنعتی و غیره قرار داد که بر جنبه های فرهنگی زندگی روزمره تاکید دارد.
بسیاری از کسانی که ذیل جامعه شناسی فرهنگی قرار می گیرند با مطالعات فرهنگی آشنا هستند اما آنها مطالعات فرهنگی را رشته ای موثر و کارا نمی دانند. همان طور که ژانت وولف گفته است متفکران جامعه شناسی فرهنگی اعتقاد دارند که مطالعات فرهنگی چیز جدیدی به جامعه شناسی اضافه نمی کند. به عنوان مثال جفری الگزندر از واژهٔ مطالعات فرهنگی استفاده می کند اما نه به منزلهٔ رشته ای جدید بلکه عقیده دارد که از زمان سنت جامعه شناسی کلاسیک مباحث مطرح در مطالعات فرهنگی وجود داشته است. وی استدلال می کند که تحقیقات پساساختارگرا و نشانه شناخی را می توان موارد پیچیده تری از آثاری دانست که جامعه شناسی متاخر دورکیم به به ویژه، « صور اولیهٔ حیات دینی » مقدمه آنها محسوب می گردد. بر اساس این رویکرد مطالعات فرهنگی گرایشی خارج از سنت جامعه شناسی نیست.
به عنوان مثال، می توان به کتابی اشاره کرد که عنوان « کنش متقابل نمادی و مطالعات فرهنگی » را بر خود دارد. این کتاب را نورمن کی. دنزین نوشته است. این مثال و مثالی که از الگزندر یاد کردم مبین نوعی گرایش برای استفاده از واژه مطالعات فرهنگی بدون اشاره به مکتب مطالعات فرهنگی بیرمنگام است.
جفری الگزندر از واژه مطالعات فرهنگی استفاده می کند اما همان طور که ژانت وولف گفته به دیدهٔ تحقیر به آن می نگرد. وی کتابی را در سال ۱۹۹۳ ویراستاری کرده است با عنوان « مطالعات فرهنگی: ریدر» وی نیز در این کتاب از مطالعات فرهنگی نوع خاصی از نظریه اجتماعی را در نظر داشته است. در سال ۱۹۸۸ کتابی را تحت عنوان « جامعه شناسی دورکیمی : مطالعات فرهنگی » تدوین کرده است. وی در مقدمه این کتاب با تاکید بر آثار متاخر دورکیم در جامعه شناسی دین آن را مدل خوبی برای جامعه شناسی معاصر می داند. در واقع وی با چنین تاکیدی تمرکز جامعه شناسی فرهنگی بر فرایند نمادی را نیز به رخ می کشد. به این ترتیب، براساس قرائت الگزندر، جامعه شناسی فرهنگی یا همان مطالعات فرهنگی نوعی جامعه شناسی دورکیمی متاخر است.
به نظر می رسد که به ویژه در رویکرد الگزندر تمایلی شدید برای ادغام مطالعات فرهنگی با رشته های دیگر نظیر جامعه شناسی فرهنگی دیده می شود. با وجود این، مرزهای نسبتاً مشخصی وجود دارد که سه رشتهٔ مذکور را ازهم متمایز می سازد. نوع رویکرد پوزیتویستی / تفسیری، تقدم روش های کمی یا کیفی، خاستگاه فکری جامعه شناختی یا برون جامعه شناختی، خاستگاه جغرافیایی آمریکایی / انگلیسی، بی طرفی یا باطرفی دانش، عینیت / ذهنیت برخی دوگانه هایی است که حداقل دورویکرد جامعه شناختی به فرهنگ یعنی جامعه شناسی فرهنگ و جامعه شناسی فرهنگی را از مطالعات فرهنگی متمایز می سازد.

توسط محمد رضائی
http://velashedi.blogfa.com/۸۵۰۷.aspx

منبع : مطالب ارسال شده