بالا خره حزب می خواهیم یا نه

«یکی از مهم ترین سرفصل های فعالیت دولت در بخش آزاد سازی بود. یکی از آزاد سازی ها این بود که نظام اجرایی کشور را از قید مطالبات بی پایان احزاب رها کردیم. این دولت هیچ نیازی به حزب ندارد و من یک ریال به احزاب باج نخواهم داد.»
این اظهارات جنجالی احمدی نژاد در جمع مبلغان ماه مبارک رمضان، آن میزان با واکنش جریان های سیاسی چه اصولگرا و چه اصلاح طلب روبرو شد، که حتی برخی دولتمردان مجبور شدند تا نظر رئیس جمهور را تفسیرکنند.
این اولین و -آنگونه که به نظر می رسد- آخرین بار نیست که دولت نهم به احزاب حمله می کند. پیش از این نیز بارها شاهد آن بوده ایم که دولتمردان در راه احزاب سنگ اندازی کنند و با اظهار نظرهای خود عدم علا قه به فعالیت حزبی در کشور را نشان دهند.
اما چه دلیلی دارد، که دولت نهم تا این میزان نسبت به فعالیت احزاب بی علا قه است و به جای این که طبق وظیفه قانونی اش، فضای پرنشاطی برای فعالیت احزاب و گروه های قانونی فراهم کند، می کوشد تا به هر نحو ممکن دست و پای فعالیت سازمان های سیاسی قانونی را محدود کند.
آیا دولت علا قه ای به فعالیت های شناسنامه دار سیاسی ندارد؟ آیا دولت می خواهد با محدود کردن احزاب و گروه های سیاسی قانونی، مکانیزم سازماندهی شده انتقاد در یک نظام مردم سالا ر را با مشکل روبرو کند؟
آیا دلیل بی میلی دولت از فعالیت احزاب آن است که به حرکت های توده ای علا قه مند است؟
مگر نه این است که نام محمود احمدی نژاد در بین اعضای جامعه اسلا می مهندسین و جمعیت ایثارگران انقلا ب اسلا می قرار دارد؟ پس چرا تاکنون سخنی از حذف نام خود از این احزاب به میان نیاورده است؟
آیا انتقادات احزاب چپ و راست از عملکرد دولت سبب نشده تا رئیس جمهور برای رداین انتقادات، از اصل با احزاب مخالفت کند؟
این سوال ها، و بسیاری سوال دیگر، از جمله مسائلی هستند که دولت نهم باید به صورت شفاف به آنها پاسخ دهد تا بالا خره افکار عمومی بدانند که تکلیف فعالیت احزاب در دوره دولت نهم چیست؟
● تفسیر دولتی ها از حرف های احمدی نژاد
از یک سو، محمود احمدی نژاد سخن از این به میان می آورد که «نظام اجرایی کشور را از قید مطالبات بی پایان احزاب رها کردیم» واز سوی دیگر غلا محسین الهام سخنگوی دولت نیز اعلا م می کند: «احزاب، کار سازماندهی، تشکیلا ت و حقوق قانونی خود را دارند و کسی مانع و مخل کار آنها نیست. آنها باید کارشان را البته در چارچوب های قانونی انجام دهند و کسی هم مانع شان نیست و نفی تشکل نمی کند. منتهی این دولت ساختار حزبی ندارد... احزاب تلاش می کنند به قدرت برسند و همه اجزای خود را در آن قدرت حاکم کنند و انتظار دارند دولت برآمده از آن حزب، متعهد به آن حزب باشد، افراد آن حزب را در مصادر بگمارد و منابع کشور را یک گروهی از آن حزب یا احزاب دیگری که با آنها هم پیمان هستند، هزینه کنند. اما روشن است که مردم ما این را نمی خواهند. ما هم می گوییم دولت کارکرد حزبی ندارد یعنی دولت مستقیما برآمده از مردم و مستقیم هم متعهد به مردم است.»
یک نکته را باید به آقای الهام یادآوری کرد که اگر معتقدند دولت کارکرد حزبی ندارد که البته این خود جای بحث بسیار دارد، اما نباید این کارکرد حزبی نداشتن، در فعالیت احزاب تاثیر بگذارد و به گونه ای عمل شود که گروه های سیاسی قانونی در مسیر فعالیت شان با موانع دولتی روبه رو شوند.
جوانفکر، مشاور مطبوعاتی رئیس جمهور نیز که به تازگی حضورش در فضای رسانه ای بیشتر شده است، در همین راستا سخن گفته است. او معتقد است: «احزاب طی این ۲ سال علم مخالفت با منتخب مردم را پایین نیاورده اند. رویکرد بسیاری از احزاب و جریان های سیاسی مقابله با اراده مردم است... نقد احزاب و اظهارنظر درباره احزاب به مفهوم نفی حزب و جریان سیاسی که در حضور قانون اساسی به آن پرداخته شده، نیست... کسانی که در تلا ش هستند، با اظهارنظر رئیس جمهور درباره باج خواهی احزاب را در تضاد با قانون اساسی وانمود سازند، در واقع دست به یک حرکت انحرافی زده اند و می خواهند با توسل به قانون اساسی، امکان بحث و اظهارنظر و نقد احزاب را از دیگران سلب کنند... برخی از احزاب و گروه های سیاسی در کشورمان بیمار متولد شده اند و هرگز هم در جهت درمان خود اقدام نکرده اند، این دسته از احزاب زاییده قدرت هستند، یعنی از درون قدرت حاکم به وجود آمده اند و عملکرد آنان حاکی از آن است که هیچ هدفی جز حفظ و بقای قدرت ندارند.»
البته معاون سیاسی جدید وزارت کشور نیز که به تازگی به جای ثمره هاشمی به ساختمان آجر نمای میدان فاطمی آمده در این باره اظهارنظر کرده است: «سخنان رئیس جمهور در خصوص فعالیت احزاب روشن است و وی هیچ وقت اعلام نکرده که با فعالیت قانونی احزاب مخالف است... دولت نهم برآمده از احزاب نیست و براساس رای مستقیم اکثریت مردم بر سرکار آمده است، که همین امر باعث شده تا این دولت هیچ وابستگی به هیچ یک از احزاب و گروه های سیاسی نداشته باشد. استقلال دولت و وام دار نبودن آن به احزاب باعث شده است که دولت نهم مسوولانه تر به وظایف خود عمل کند و تابع فشارها و سهم خواهی احزاب که در گذشته رایج بوده، نباشد و این امتیاز برای نظام و کشور است.»
آنچه مطرح شد، اظهارات ۳ مقام دولتی پس از صحبت های احمدی نژاد بود که در بین این مطالب به راحتی می توان دریافت. دولتمردان بیش از هر چیز از انتقادات احزاب به دولت ناراضی هستند.
● اما حزب چیست؟
برای حزب تعاریف مختلفی ارائه شده است. برخی صاحب نظران به گروهی از شهروندان جامعه که دارای اهداف و منافع سیاسی مشترک هستند، حزب می گویند. این افراد برای رسیدن به آن اهداف، مبارزه می کنند.
برخی دیگر نیز معتقدند حزب گروهی از شهروندان با آرمان های مشترک و تشکیلات منظم و متکی به پشتیبانی مردم هستند که برای به دست گرفتن قدرت دولت یا شرکت در آن، مبارزه می کنند.
تعریف دیگری از حزب عبارت است از، قسمت پیشرفته و فهمیده یک طبقه اجتماعی که برای تامین منافع طبقاتی و رسیدن به حکومت و اجرای مرام خود با یک نظام معین مبارزه کرده و طبقه مخصوصی را که این حزب نماینده آن است در کشمکش های اجتماعی رهبری می کند. بنابراین می توان حزب را سازمانی سیاسی و شناسنامه دار دانست و هدف و برنامه مشخصی دارد.
اصولا دردنیای جدید به دلیل اینکه پیگیری مطالبات مردم به صورت توده ای امکان پذیر نیست و نیازمند آن هستیم که حقوق مردم و کنترل قدرت به صورت سازماندهی شده پیگیری شود، ضرورت احزاب و گروه های سیاسی قانونی احساس می شود. به همین دلیل است که یکی از ابزار تحقق و ماندگاری مردم سالا ری را تحزب نامیده اند و عملا نمی توان یک نظام دموکرات یافت که احزاب در آن نقشی نداشته باشند.
● واکنش احزاب به حرف های احمدی نژاد
اگر چه بیش از یک هفته است که از اظهارات تامل برانگیز محمود احمدی نژاد درباره عدم باج دادن به احزاب و آزاد سازی نظام اجرایی از مطالبات احزاب می گذرد، ولی همچنان واکنش ها به این اظهار نظر ادامه دار است. این واکنش ها نیز تنها به گروه های اصلا ح طلب ختم نمی شود و گروه های اصولگرا نیز به صف منتقدان حرف های رئیس جمهور پیوسته اند. اظهارات اخیر رئیس جمهور درحالی مطرح شد که در ۲ سال گذشته همواره شاهد این گونه بی مهری های دولت نسبت به احزاب بوده ایم.
اصولگرایان به صورت گسترده نسبت به این اظهارات واکنش نشان دادند. احمد توکلی، نماینده اصولگرای تهران در گزارش تحلیلی به صحبت های احمدی نژاد درباره احزاب اشاره و از این سخنان انتقاد کرده است. وی در گزارش تحلیلی خود آورده، آقای دکتر احمدی نژاد نیز خود جزو موسسان جمعیت ایثارگران انقلا ب اسلا می بود و هنوز هم رسما عضو شورای مرکزی آن است. همه اهل سیاست می دانند که این تشکل در فراهم کردن فرصت خدمت برای آقای دکتر احمدی نژاد در شهرداری تهران نقش مهمی بازی کرد.
همین ضرورت به پیداش تشکیلا ت رایحه خوش خدمت از نزدیکان رئیس جمهور منجر شده است که تشکلی که گرچه به ثبت نرسیده است ولی نقش فعالی در انتخابات شوراها در آذر ۱۳۸۵ بازی کرد و هم اکنون نیز یکی از طرف های سه گانه شکل دهنده جبهه متحد اصولگرایان است. بنابراین نباید گفت این دولت هیچ نیازی به حزب ندارد، چون هم نیاز دارد و هم برای تامین آن تدبیر کرده است.
اسدالله بادامچیان، قائم مقام حزب موتلفه اسلا می هم در واکنش به این اظهارات احمدی نژاد می گوید: منظور احمدی نژاد از سخنانش، احزاب سالم نبوده است. خوب است که ایشان در یک فرصت مطلوب این تفکیک را انجام داده و بیان کند که منظورشان همه احزاب نبوده است.
میرتاج الدینی، نماینده اصولگرای مجلس هفتم هم به انتقاد از صحبت های احمدی نژاد پرداخت وگفت: اداره کشور بدون حزب ناممکن است. در قالب حزب است که مطالبات مردم شکل می گیرد و به صورت سیستماتیک و حزبی دنبال می شود. احزاب از ضرورت های یک نظام مردمی و انتخاباتی هستند دیدگاه های مردم و جناح های سیاسی با وجود احزاب از سوی جامعه طرح و پیگیری می شود و در واقع انتخابات بدون حضور جریانات سیاسی، احزاب و تشکل ها، انتخاباتی احساسی و موجی است.
عضو هیات رئیسه فراکسیون اصولگرایان مجلس گفت: نبود احزاب در جامعه موجب می شود که شخصیت های جامعه نیز شکل نگیرند و در هر شرایط با مواضعی ظهور پیدا کنند. اگر احزاب نباشند، افرادی با یک سری شعارها به مجلس می آیند و در مقام عمل به شکل دیگری عمل می کنند و کسی هم نیست که آنها را به طور جدی نقد کند. احزاب در واقع نهادهای سیاسی اجتماعی هستند که ضمانت اجرایی و پیگیری شعارها و وعده هایی را دارند که گروه ها و شخصیت های سیاسی می دهند. چرا که بسیاری از شعارها و گفته ها ممکن است از اذهان عمومی پاک شود، اما گروه ها و تشکل های سیاسی می توانند آنها را احیا کنند.
محمدنبی حبیبی، دبیر کل حزب موتلفه نیز در جمع دبیران استان های حزب متبوعش گفت: فعالیت احزاب در کشور موکول به نظر اشخاص نیست، بلکه تحزب در قانون اساسی به صراحت مورد تاکید قرار گرفته است.
وی افزود: فعالیت های سیاسی و انتخاباتی در کشور باید به گونه ای شود که رقابت اشخاص بی برنامه جای خود را به رقابت احزاب برنامه دار بدهد.
محمدناصر توسلی زاده از اعضای فراکسیون اصولگرایان مجلس نیز در این خصوص می گوید: رئیس جمهور یا دولت نمی توانند تشکل هایی که ریشه منطقی، فرهنگی و سیاسی روشنی دارند را نادیده بگیرند. بحث احزاب در اسلام موضوعی پذیرفته شده است.
وی افزود: نمی توان درخصوص چنین پدیده ای بی تفاوت بود در قرآن کریم، سوره ای به نام احزاب وجود دارد. در سطح کلان نمی توان قائل به وجود احزاب نبود و آن را کتمان کرد.
حسین امیری از اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس نیز اظهار داشت: کمتر کشوری را می شناسیم که ادعای دموکراسی واقعی داشته و بدون حزب مملکت را اداره کند. احزاب پایه های مردم سالاری و دموکراسی هستند. لذا اگر بخواهیم مردم را از سردرگمی حرف های متعدد بیرون آوریم، ناچار به وجود احزابی هستیم که دارای برنامه باشند.
رضا طلایی نیک، سخنگوی فراکسیون وفاق و کارآمدی نیز به حرف های احمدی نژاد واکنش نشان داد وگفت: دیدگاه های اخیر رئیس جمهور نسبت به احزاب، موجب ابهامات جدی در افکار عمومی شده است. رئیس جمهور باید برای ابهام زدایی سخنان اخیر خود نسبت به احزاب، مواضع شفاف تری اتخاذ کند و نباید برخی کارکردهای انحرافی در رفتارهای ناسالم حزبی، دستاویز اعمال محدودیت و نفی احزاب شود.
غلامحسین امیری، قائم مقام جامعه اسلامی مهندسین نیز در این خصوص می گوید: با توجه به اینکه جایگاه احزاب در قانون اساسی مشخص است، رئیس دولت به عنوان شخصی که برای اجرای قانون اساسی قسم یاد می کند، مسوول اجرای این قوانین است. وی افزود: برخی اظهارات مبنی بر اینکه ما به احزاب باج نمی دهیم، به حرکت های خود احزاب برمی گردد، اما گویندگان محترم باید با بیان شفاف بگویند که منظورشان به چه حزب و گروهی است تا بر اساس راحت تر قضاوت کرد و تصمیمی مقتضی گرفت.
امیری گفت: تعامل دولت و احزاب برای پیشرفت نظام جمهوری اسلا می و سایر مبانی قانون اساسی ضروری است. اگر قرار است تا سال ۱۴۰۴ جزو کشورهای برتر منطقه از جهت اقتصاد، علم، تکنولوژی های مختلف و فرهنگ به علا وه پیشرفت ساختار داخلی خود باشیم. احزاب از چارچوب ها و ساختارهای داخلی محسوب می شوند که باید در جهت تحقق چشم انداز تلا ش ویژه ای داشته باشند.
آنچه مطرح شد، بخشی از واکنش اصولگرایان به حرف های احمدی نژاد بود. اگر چه بیشتر این واکنش ها از سوی احزاب سنتی و ریشه دار اصولگرا صورت گرفت و احزاب جدید و جوان اصولگرا به دلا یل مختلف از کنار حرف های احمدی نژاد به آرامی عبور کردند و «سکوت» را بهترین پاسخ دانستند و برخی نیز اظهارات رئیس جمهور را تنها یک اظهارنظر شخصی پنداشتند.
● اصلاح طلبان و احمدی نژاد
در کنار انتقاد چهره های جناح راست از سخنان احمدی نژاد، چهره های سیاسی اصلا ح طلب نیز انتقادهای خود از رئیس جمهور را اینگونه مطرح کردند.
هدایت آقایی عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی با بیان اینکه احزاب اصلا ح طلب اساسا تماسی با دولت نهم ندارند که بخواهند مطالبه ای از آن داشته باشند، اظهار داشت: با این اوصاف، قاعدتا منظور احمدی نژاد از احزابی که از دولت ایشان باج می خواهند، احزاب جناح راست و اصولگراست.
پاسخ سید حسین موسوی تبریزی، رئیس خانه احزاب به حرف های احمدی نژاد در نفی تحزب نیز قابل توجه است. او اینگونه می گوید: اتهامی که احمدی نژاد به احزاب زده است، مساله تازه ای نیست. نظیر این حرف ها بارها تکرار شده است. مانند ادعایی که در مورد معرفی مافیای نفت صورت گرفت و هرگز اجرایی نشد. بیان این سخنان از رئیس جمهور هرگز در شان و مقام ایشان نیست. زیرا هیچ یک از احزاب رقیب و مستقل کشور به دنبال باج خواهی از احمدی نژاد نیستند، بلکه باج خواهی توسط کسان دیگری صورت می گیرد. بنابراین ایشان باید مشخص کنند که چه عملکردی از سوی احزاب، مصداق باج خواهی است و بعد در این مورد صحبت کنند.
هادی حق شناس، نماینده اصلا ح طلب مجلس هفتم نیز در این خصوص می گوید: کسی نمی تواند اصل موضوع احزاب را زیر سوال ببرد. احزاب و مطبوعات چه بخواهند و چه نخواهند نظرات بخشی از جامعه را انتقال می دهند. بنابراین بسیاری از احزاب و مطبوعات سخنگوی بخشی از مطالبات و افکار عمومی جامعه اند.
وی افزود: فقدان احزاب و روزنامه ها به معنای فقدان نظارت افکار عمومی بر عملکرد مسوولا ن است.
● کلا م آخر...
نمی توان تنها از احزاب و گروه های سیاسی فقط برای گرم کردن تنور انتخابات استفاده کرد. چرا که بر نقش احزاب در جامعه چه در قانون اساسی و چه در اندیشه های امام خمینی(ره) و بسیاری از بزرگان انقلا ب نظیر آیت الله بهشتی تاکید شده است و حذف احزاب از جامعه یعنی لنگ کردن حرکت مردم سالا ری در کشور.
برخی ناظران سیاسی معتقدند که رویکرد حمایتی دولت طی ۲ سال اخیر به مراکز بسیج و نهادهای مذهبی بوده است. بر این اساس باید به این نکته توجه کرد که مبادا چنین نهادهایی بخواهند به وظایف احزاب بپردازند.

نویسنده : سروش ارشاد

منبع : روزنامه مردم سالاری