آیین زرتشت

این دین در سرزمین ایران در شش قرن پیش از میلاد مسیح به وجود آمد. آورنده ی این دین، زرتشت پیغمبر است و کتاب مقدس این دین اوستا نام دارد که حاوی سروده ها، نیایشها و اندرزهای ایزدی است.
اشو زرتشت یا زرتشت ، پیغمبر باستانی ایران به سال ۶۴۰ قبل از میلاد در شهر ارومیه " رضاییه" متولد شد.
زرتشت مردی حکیم و دانشمندی برگزیده بود و تعلیمات اخلاقی و علمی او از قبیل طب و نجوم برای عموم طبقات ان عصر مفید بوده است. مذهب زرتشت در عهد ساسانیان مذهب رسمی ایرانیان گشت. زرتشت در یکی از مهجمات تورانییان در سال ۵۸۳ ق.م در روی پله های معبد بغ به دست ک نفر تورانی به نام – براتروک-رش کشته شد.
● متون مذهبی زرتشتیان
مجموعه متون زرتشتیان، امروز اوستا خوانده می شود برخی اوستا را به معنی پناه دانسته اند. برخی به معنی معرفت و دانش. اما اوستا در اصل اساس، بنیان و متن اصلی است.
اوستا یک گردآورده کهن است که چند هزار سال پیش، طی زمانی به درازای دو هزار سال پدید امد. در این گردآورده سخن از هر دری آمده: دین، ایین، افسانه، داستان،تاریخ،دادگری،کشورداری و...
اوستا در زمان هخامنشیان(۵۵۰-۳۳۰ پیش از میلاد مسیح) به دفتری ویژه در آمد و در کتابخانه های بزرگ نگهداری شد.
اوستای کنونی پنج بخش است:
۱) یسنا: به معنای گرامیداشت
۲) ویسپرد: به معنی" همه ی جشن ها
۳) خرده اوستا
۴) یشت: به معنای " گرامی داشته"
۵) وندیداد یا وی دئودات به معنی" دستور های مند دیوان"
● دو گوهر همزاد
زرتشت در فلسفه ی وجودی خود به دو گوهر همزاد اشاره می کند که در نظم هستی نقش دارند. این دو گوهر، همزاد اما متضاد هستدند ماندد مثبت و منفی. نام این دو گوهر همزاد سپنته مینو و انگره مینو است.
اهورا مزدا در ایین زرتشت سر چشمه همه نیکی ها و خوبی هاست در مقابل او افریدگار یا فاعل شری وجود ندارد. انگره مینو یا خرد گمراه و خبیث که بعد ها به مرور ایام اهریمن گردید و زشتی های جهان قبل از اوست. در مقابل اهورا مزدا نیست بلکه در مقابل سپنته مینو است که خرد مقدس است. جهان مادی آمیخته ای از این دو گوهر همزاد است و تصادم آن دو در آدمی تعادل ایجاد میکند. اما تفوق شر موجب تباهی و انهدام است و سراسر آیین زرتشتی تاکید در مبارزه با مظاهر انگره مینو و پیروی از سپنته مینو است.
● فروزه های اهورا مزدا
اهورا مزدا آفرینشگر شش امشاسپند یا بی مرگ مقدس است. این شش نماد یا فروزه عبارتند از :۱-وهومن" بهمن" به معنی اندیشه نیک۲- اشه وهیشته"اردیبهشت" به معنی بهترین راستی۳-خشتره وئیریه"شهریور" به معنی توانایی مینوی و پادشاهی برخود۴-سپنته آرمئی تی"سپندار مذ یا اسفند" به معنی مهر ورزی یا فروتنی مقدس.
در آیین زرتشتی روز آفرینش سپندار مذ یا فروتنی و عشق مقدس از گذشته تا امروز روز زن و مادر بوده است.
● سه اصل بزرگ زرتشتی
۱) هومت،
۲) هوخت
۳) هورشت
سه اصل بزرگ آیین بهی است که همان اندیشه نیک، گفتار نیک و کردار نیک است. این سه کلمه را در سراسر گات ها و تمام اوستا می بینیم.
دین زرتشتی هرگز دو گانه پرست نیست بلکه میان نیکی و بدی قایل به تمایزی است قاطع و این تمایز معنی و اعتباری اخلاقی دارد. معیار این تمایز خرد مردمی و حمایت از حیات و زندگانی نیک و خوش است.
برای بیشترین شمار اززندگان، تجلی این دستور و اندیشه یا پندار نیک، گفتار نیک، کردار نیک پدیدار می شود.
● فروهر: گوهر اهورایی در انسان
در باور سنتی زرتشتیان، وجود انسان از چهار گوهر تشکیل شده که به هم پیوسته اند و از تا ثیر این چهار گوهر بر یکدیگر، انسان به پویندگی و بالندگی می رسد. این چهار گوهر عبارتند از : تن و جان که مربوط به جهان مادی است و روان و فروهر که مربوط به بعد مینوی سرشت آدمی است.واژه فروهر از دو قسمت فر به معنی "پیش" و وهر به معنی " کشنده و برنده" درست شده و در مجموع یعنی " پیش برنده" . فروهر پرتوی از فروغ بیکران ذات اهورا مزدا است که در ذات هر شخص، سر چشمه پیدایش و پویایی فروزه های اشویی است.
● آتش
آتش در مذهب زرتشت نماد راستی است. چرا که آتش تنها ماده ایست که پلیدی را به خود نمی گیرد، پاک است و همیشه در همه حال به سوی بالا می رود و ماهیت اصلی خود را حفظ می کند و خود می سوزد و جهانی را گرما و نور می بخشد.
● دین و دینداری
رویکرد بزرگ فرهنگ زرتشتی درباره ی انسان پیدا کردن دین و پایبند بودن به ان است، دین با درونمایه راستین آن. واژه دین در اوستا" دئنا" است که به معنی امروزی میتوان آن را وجدان و یا به گفته ابن سینا نیروی " یابش" برگرداند. نیروی یابش نیرویی است درونی که مانند ترازویی نیک و بد را در درون و اندیشه انسان می سنجد.
در اوستا در گفتگو از بهسازی انسان همه جا سخن از روان است. و در روان یازی و روند روانی و سر انجام داشتن دین یعنی آن نیروی اهورایی که انسان را به زندگی راستین بکشاند. فرهنگ اوستایی و اخلاق زرتشتی فرهنگ و اخلاقی است که بر پایه ی دین استوار است و بر پایه دین و پیروی از دین است که انسان به رستگاری راستین می رسد.
● سلسله مراتب دینی در آیین زرتشت
در ایین زرتشتی تنها کسی می تواند موبد و روحانی دین شود که از پدر موبدزاده باشد. اما ده موبد یا " موبد یار" که وظیفه اش کمک به موبد و انجام مراسم ازدواج و... است می تواند با طی آموزش های دینی و دوره های مختلف این مقام روحانی را کسب کند.
● مفهوم نو اندیشی دینی در جامعه زرتشتی
جامعه زرتشتی به دلیل شرایط و شیوه زندگی و تفکر اجتماعی، جامعه ای پایبند سنت است که به هیچ وجه علاقه ای به کنار گذاشتن سنت ها و یا تغییرشان ندارد. اما در همین جامعه سنتی نیز به دلیل احساس نیازها همواره در تغییر آئین ها و کنار گذاشتن موهومات و خرافات و باورهای غلط تلاش کردند.
● ساختن از درون
کیش زرتشتی برای رساندن آدمی به پارسایی او را از درون میسازد. آماج این کیش انسان سازی است، بدین سان که فروزه هایی در انسان پدید می آید که او را در پایبند بودن به راستی و پاکی مانند پولاد ابدیده استوار کند در این زمینه در اوستایی می خوانیم : " اشویی درمان بخش است . داد درمان بخش است. و از همه درمان بخش ترین درمان بخش ها، سخن اندیشه انگیز است . و همین است که فرزان بنیادین رفتاری و منشی در کیش زرتشتی به شمار می رود .
در کیش زرتشتی آماج آن است که پایه انسان سازی به استواری ریخته شود که اگر چنین شود کنش ها و پایه ها خود به خود درست می شود.
● پاکیزگی در کیش زرتشتی
رفتار زرتشتی بر پایه اشویی استوار است. اشویی به معنای پاکی و راستی و پارسایی است. پاکی تن و پاکی روان و پاکی اندیشه و پاکی رفتار. نخستین رفتار یک زرتشتی پاک نگهداشتن تن است و این رفتار از دستور های کیش زرتشتی بر می خیزد . یک زرتشتی پنج بار می باید دست و رو و هر عضو بدن را که با هوا برخورد داشته باشد بشوید . زرتشتی می باید پیش از خوردن خوراک و پس از خوردن خوراک دست و دهانش را بشوید. پوشیدن جامه ناپاک و ناپاک نگهداشتن تن برای زرتشتی نارواست و زرتشتی هنگام خواندن نماز می باید تن و جامه اش پاک باشد . همه چیز هایی که از بدن بیرون می شود حتی مو و ناخن برای یک زرتشتی ناپاک است و می باید پس از دفع شستشو کند.
زرتشتی جز پاکی تن می باید اندیشه اش پاک از دروغ و ناپاکی باشد. رفتارش هم پاکدلانه و پاک اندیشانه باشد .
● رسوم وصلت در دین زرتشتی
ازدواج در دین زرتشت بسیار پسندیده و سر باز زدن از آن وزندگی به حالت تجرد ناپسند و در خور نکوهش است . زرتشت در گات ها یسنا ۵۳ بند پنج به پسران و دخترانی که می خواهند با هم پیمان ازدواج ببندند اندز می دهد که " ای دختران شوی کننده و دامادان اینک بیاموزم و آگاهتان کنم ، با غیرت برای زندگانی پاک منش بجوشید. هر یک از شما باید در کردار نیک از دیگری پیشی بگیرد و از این راه زندگانی خود را خوش و خرم سازد ".
در کیش زرتشتی برای نظم بخشیدن به کارهای دنیا، تحکیم یکدلی و جلوگیری از فساد اخلاقی ، زناشویی ستوده و بر آن تاکید زیاد شده است.تعدد زوجات در دین زرتشت: در آیین زرتشت تعدد زوجات روا نیست و به گرفتن یک زن فرمان داده شده است. همان گونه که یک زن نمی تواند در آن واحد چند شوهر داشته باشد . ازدواج کامل از نظر زرتشتیان ازدواجی است که زن به موجب آن " ملکه" کانون زناشویی می شود و در این دنیا و دنیای دیگر همسر مرد می ماند و این وصلت شاه زنانه است و مرد جز یک زن نمی تواند به عقد خود درآورد و این اصل آیین مرد است.
شرایط ازدواج در دین زرتشت: سن عادی بلوغ در هر دو جنس زن و مرد پانزده سالگی است. در این سن سدره ارزانی داشته می شود و پسر و دختر پای در اجتماع می گذارند و بالغ و رشید می شوند و به موجب اوستا ازدواج تا پایان پانزده سالگی ممنوع است، اما حدود قانونی ازدواج در آیین زرتشت برای دختر و پسر ۲۱ سالگی است.
▪ سدره: پیراهنی است گشاد، با آستین کوتاه و بدون یقه که از پارچه سفید درست شده و زرتشتیان آن را در زیر لباس دیگر می پوشند."
اجازه پدر یا ولی بری ازدواج: برای آنکه ازدواج کاملا قانونی باشد، لازم است که پدر،برادر،عمو یا قیم دختر قباله عقد را امضاء کند. اما آنچه دختر خواستار است ، بیشتر از آنکه میل و اراده ی ایشان باشد رضایت آنهاست . جوانی که میل ازدواج دارد تنی چند از پیران و سالخوردگان نزدیک خود یا چند تن از دوستان را به خانه ی دختر دلخواهش روانه می کند تا با پدر و مادر دختر صحبت کند.
▪
ازدواج با محارم: زناشویی در میان خویشاوندان نسبی یا سببی ممنوع است.
● جشن و سوگ در آیین زرتشت
در آیین زرتشت به شادی و جشن سفارش شده است و سوگ و سوگواری به انگره مینو نسبت داده شده است و بهدینان از سوگ وعزا منع شده اند.
● شغل و معیشت در آیین زرتشت
حرفه ویژه و مقدس زرتشتیان در گذشته کشاورزی بوده است زیرا زرتشت آیینی است که در دوران کشت و زرع و کنار گذاشتن زندگی چادر نشینی ، به گفت و گو با انسانها پرداخت. در آیین زرتشت همه جا به احترام عناصر چهارگانه آب و باد و خاک و آتش و استفاده از زمین برای کار کشاورزی سفارش شده است. شاید یکی از علل شیوه تدفین مرده های زرتشتی به شکل دخمه گذاری در گذشته، بی استفاده نکردن زمین کشاورزی به وسیله دفن مرده بوده است.
● سطح سواد و تحصیلات
شاید به جرات بتوان گفت که ۹۵ درصد زرتشتیان با سواد هستند. دانش آموختن و آموزش در دین زرتشت بسیار تاکید و سفارش شده است.
● تقویم زرتشتیان
▪ جشن های ماهینه:
تقویم زرتشتیان در ایران باستن گاهنامه خورشیدی بود یعنی از یک دوره گردش زمین به دور خورشید که ۳۶۵ روز و ۵ ساعت و ۴۸ دقیقه و ۴۹ ثانیه است تشکبل می شود . سال آنها ۱۲ ماه داشت به نامهای فرورین ، اردیبهشت و ... اسفند و هر ماه سی روز داشت.
▪ ششم فروردین ماه " روز خورداد" زاد روز اشو زرتشت:
خرداد روز " روز ششم" از فروردین ماه روز بسیار شریفی است. بنا به مندراجات ابریحان، نوروز بزرگ ایرانیان در این روز است. این روز را از برای نیایش و سپاس ریتون برگزیده اند. در این روز اشو زرتشت زاده و هم در این روز به پیامبری برگزیده شد. در این روز گشتاسب دین پذیرفته و در این روز رستاخیز خیلی از وقایع دیگر که در رساله پهلوی به نام " فروردین روز خرداد" آمده است به وقوع خوهد پیوست.

منبع : روزنامه موج نو