معدن هخامنشی یوزه پلنگی

از دیرباز انسان برای ساختن مسکن و یا بنا های مورد نیاز خود از سنگ های لاشه استفاده نموده است. مسلما به منظور استفاده از منابع معدنی همواره نزدیک ترین معادن به محل ساخت ابنیه مورد استفاده قرار می گیرد. معدن باستانی "پوزه پلنگی" راهدار، منبع تامین کننده ته ستونهای سنگی کاخ هخامنشی بردک سیاه واقع در شهرستان دشتستان است که در فاصله ۲۰ کیلومتری آن قرار دارد.
سید محی الدین جعفری، کاشف این معدن است.کاخ هخامنشی بردک سیاه در فاصله ۱۵ کیلومتری شمال غرب برازجان و در میان نخلستان های روستای درودگاه قرار دارد. درودگاه در محل اتصال دو رودخانه بزرگ "شاپور" و "دالکی" واقع است. کاخ هخامنشی "بردک سیاه" توسط آقای دکتر یغمائی، باستان شناس محترم، کشف و مورد کاوش قرار گرفته است.
سنگ های ساختمانی مورد استفاده در ستونهای کاخ هخامنشی براز جان ، بردک سیاه (درودگاه)، از دو نوع متفاوت سنگ به رنگ کرم و تیره رنگ تشکیل یافته است.
در این کاخ سنگ های با رنگ تیره در زیر قرار گرفته و سنگهای با رنگ روشن نیز در روی سنگ تیره رنگ قرار دارند. سنگ شناسی هر دو نوع سنگ های بکار رفته در کاخ مذکور از جنس سنگ های کربناته (آهک و دولومیت) است.
▪ سنگ آهک کرم رنگ
این سنگ آهکی به رنگ روشن بوده و ترکیب کربنات کلسیم دارد و برنگ کرم تا نخودی دیده میشود. این سنگ متراکم بوده و تقریباً فاقد تخلخل درشت دانه است.
▪ سنگ آهک- دولومیتی سیاه رنگ
این سنگ, کربناته بوده و سیاه رنگ تا خاکستری است. سیاهی رنگ این نوع سنگ به احتمال ناشی از شرایط محیط رسوب گذاری در دریای آنزمان می باشد که به محیط های عمیق تعلق دارد.
از جمله ویژگیهای شاخص این سنگ سیاه رنگ وجود رگه های پرشده کلیستی است که متبلور نیز شده است. این رگه های کلیستی سفید رنگ بوده و گاهی از دانه های درشت متبلور تشکیل شده است.
● موقعیت جغرافیایی و ویژگیهای معدن باستانی پوزه پلنگی
روستای راهدار در ۸ کیلومتری شمالشرق شهر برازجان و در شرق جاده ارتباطی برازجان- شیراز است.
بر روی خط الرأس مشرف بر دشت راهدار واقع در کوه پوزه پلنگی و در ناحیه شرقی رشته کوه مذکور آثار بسیار زیبا از معدن قدیم سنگ آهک دیده می شود که با توجه به مقایسه ماکروسکوپی میان سنگ های این معدن و نیز آهک های به رنگ کرم تا نخودی رنگ بکار رفته در آثار باستانی بجا مانده در منطقه بردک سیاه درودگاه , به محل استخراج و بهره برداری سنگ های مذکور می توان پی برد .
این سنگ های آهکی که متعلق به سازند آسماری است به طرز زیبائی از سنگ مادری جدا و به صورت قواره ای از معدن به محل استفاده در بنای مورد نظر حمل می شده است. آنچه در این معدن باستانی چشمگیر بنظر می آید، تخته سنگهای بزرگ جدا شده از سنگ مادری است که سرتاسر قله و یالهای فوقانی کوه پوزپلنگی را پوشانده است.
به منظور بررسی ارتباط و شباهت های سنگ شناسی میان سنگ معدن باستانی پوزه پلنگی و نیز ته ستونهای سنگی آهکی به رنگ کرم کاخ هخامنشی بردک سیاه به بررسی و توصیف کانی شناسی میکروسکوپی سنگهای مذکور پرداخته شد.
به منظور مطالعه کانی شناسی نمونه های سنگی، تعدادی نمونه سنگ از قطعه سنگهای معدن باستانی پوزه پلنگی برداشته شد و تعدادی از قطعه سنگهای ته ستون کاخ بردک سیاه نیز از طریق آقای دکتر یغمائی در اختیار این مطالعه قرار گرفت.
نمونه های اخذ شده از طریق دانشگاه شهید بهشتی تهران به اسلاید های میکروسکوپی به ضخامت ۳۰ – ۵۰ میکرون تبدیل و سپس از طریق میکروسکوپ پلاریزان برخی ویژگیهای نوری کانی ها مورد مطالعه میکروسکوپی قرار گرفت.
در بررسی مقاطع میکروسکوپی سنگ معدن پوزه پلنگی، ویژگی هایی کاملا شبیه به سنگ آهک کرم رنگ کاخ بردک سیاه از خود نشان می داد.
مطالعه میکروسکوپی سنگ معدن راهدار نشان داد که این سنگ نیز همچون نمونه مطالعه شده از ته ستونهای سنگی کاخ بردک سیاه ، از کانی های ریزدانه میکرواسپارایتی کلسیتی تشکیل شده که میکرایتی است.این سنگ از لحاظ تقسیم بندی رسوب شناختی، "بایومیکرایت – مادستون" است.
با توجه به مطالعه ماکروسکوپی و نیز میکروسکوپی نمونه های سنگی کاخ هخامنشی و نیز نمونه سنگ معدن باستانی راهدار می توان گفت که جهت تامین ته ستونهای سنگی به رنگ روشن کاخ هخامنشی بردک سیاه، از نزدیک ترین فاصله و از نزدیکترین ماده معدنی در ارتفاعات گیسکان استفاده نموده اند.
معدن باستانی پوزه پلنگی راهدار به عنوان معدن سنگی مورد استفاده جهت تامین ستون های کاخ هخامنشی بردک سیاه مورد استفاده قرار گرفته است.
متاسفانه، در حال حاضر با توجه به قرار گیری معدن باستانی "پوزه پلنگی" راهدار-دشتستان، در محدوده مواد معدنی "کارخانه سیمان دشتستان" و نیز برخی معدنداران خصوصی، و نزدیکی ماشین آلات معدنی در حال برداشت، به این مکان در قله پوزه پلنگی، احتمال تخریب این اثر ۲۵۰۰ ساله بیش از پیش فزونی می یابد.

منبع : مهندسی معدن