«کنعان» و نوید کارگردان متفاوت

فقدان فیلم های سینمایی اکران شده در سینماها (به علت اکران مصرانه اخراجی ها۲) باعث شده ما سوژه های محوری صفحه مان را از بین فیلم های رسانه ای و ویدئوکلوپ ها جست وجو کنیم.
«کنعان» نام فیلمی است که چندی پیش خبر رسانه ای شدنش را شنیدیم و خواندیم و به علت سرعت عمل ویدئوکلوپ های شهر و همچنین به روز بودنشان در حال حاضر می توانید این سینمایی را تهیه و تماشا کنید.سینمایی «کنعان» عید فطر سال گذشته همراه با فیلم هایی چون «دعوت» و «آواز گنجشک ها» اکران شد و از این رو آمار فروش این سینمایی تحت تاثیر فیلم های هم اکرانش قرار گرفت اما می توان ادعا کرد کنعان فیلم خوش ساخت و با نکته سنجی های فنی می باشد. خواسته یا ناخواسته فیلم نوعی سردی و بی روحی فضا را به بیننده القا می کند. به طور کلی «کنعان» یک فیلم شسته رفته و سرراست است که در عین باورپذیری نمونه اش در سینمای روز کم دیده می شود.
ایده اصلی کار از داستان کوتاهی نوشته «آلیس مونرو» اقتباس شده که ۸ سال پیش در مجله نیویورکر چاپ شد.
«مانی حقیقی» کارگردان جوان (نسبت به سن ) سینما می باشد که با درک مناسبی از خواسته های مردم و همچنین طرح داستانی ساده و کاملا معمولی و قابل رخ دادن توانسته نام خود را در سینما با فیلم های خوش ساخت و قابل فهم همراه کند.حرفه سینمایی «مانی حقیقی» با کنعان شروع نشد او با سینما خیلی زودتر از این ها آشنا شد، پدربزرگ «مانی حقیقی» یکی از سینماگران قدیمی ایران بود به همین دلیل حقیقی از کودکی با این حرفه و چگونگی اش زندگی کرده و به نوعی استعداد فیلم سازی در او شکل گرفته است.
«ابراهیم گلستان» پدربزرگ مانی حقیقی در سینمای ایران با «اسرار گنج دره جنی» در سال ۱۳۵۳ شروع کرد که درهمین فیلم، مانی حقیقی حضور کوتاه و گذرایی به عنوان بازیگر دارد.
اما سینمای حرفه ای برای مانی حقیقی از اواخر دهه ۷۰ و سال های ۸۱ -۸۰ شروع شد، وقتی که اولین فیلمنامه بلندش را نوشت و «آبادان» را ساخت. «آبادان» هیچ وقت به اکران عمومی نرسید (این اتفاقی است که برای بیشتر فیلم های حقیقی افتاده است) بعد از ساخت آبادان در حرفه نویسندگی دست به داستان پردازی های جذابی زد.او هم زمان با نوشتن فیلمنامه دومین فیلمش یعنی «کارگران مشغول کارند» در سال ۸۴ فیلمنامه سینمایی جذاب، جنجالی و پرجایزه «چهارشنبه سوری» را نیز برای «اصغر فرهادی» (درباره الی، برلین، خرس نقره ای) نوشت.
جالب است بدانید «مانی حقیقی» فیلمنامه سینمایی «کارگران مشغول کارند» را بر اساس طرحی از «عباس کیارستمی» نوشته است.
ماجرای این فیلم پیرامون چهار دوست قدیمی است که در جاده های کوهستانی با هم همسفرند، آن ها با تخته سنگی بزرگ و عجیب و غریب رو به رو می شوند که درگیری درمورد چیستی و چگونگی تخته سنگ موضوع فیلم می شود.
برخلاف «کنعان» و «چهارشنبه سوری» که سینمایی هایی داستان گونه می باشند، فیلمنامه سینمایی «کارگران مشغول کارند» بیشتر موقعیت ساز است. «مانی حقیقی» به خاطر آن سیمرغ بهترین فیلمنامه بخش بین الملل بیست و چهارمین جشنواره فیلم فجر و جایزه بهترین فیلمنامه نویس «برترین های سینمای آسیا» در جشنواره فیلم هنگ کنگ را گرفت. «کارگران مشغول کارند» بازیگرانی حرفه ای مانند «آتیلا پسیانی»، «امید روحانی»، «فاطمه معتمدآریا»، «رضا کیانیان» و «مهناز افشار» را دارد.
ولی متاسفانه به جز یکی دو نمایش خصوصی در ایران اکران عمومی نداشت، اما «مانی حقیقی» توسط همین فیلم به چهره جهانی بدل شد و به عنوان سینماگر جوان در عرصه سینمای ایران شناخته شد.«کارگران مشغول کارند» بر خلاف غالب فیلم های ایرانی که به مشکلات زنان پرداخته اند، به آسیب های روان شناختی مردان می پردازد.
این فیلم با تم کمدی و دیالوگ های صاف و ساده و در عین حال واقع گرایانه اش، از دغدغه های ذهنی اسرار آمیز مردان گفته و باعث شده تماشاگر فرهیخته امروزی از این هجو کاملا مدرن درباره تعلقات و دل مشغولی های مردان لذت ببرد.البته باید بدانید «مانی حقیقی» تنها کارگردان و نویسنده نیست او امسال در تازه ترین ساخته «اصغر فرهادی»، فیلم «درباره الی» (همان طور که در جریان هستید اکرانش پی در پی در حال عقب افتادن است!!!) نیز بازی کرده است.
او مستند هم می سازد، سال ۸۵ از همه «هامون بازها» دعوت کرد تا درباره کلیدی ترین دلایل عشق یا نفرتشان از سینمایی «هامون» ساخته مهرجویی بنویسند، تا او مستندی درباره «هامون» بسازد.
جالب است بدانید «مانی حقیقی» یکی از بهترین عنوان بندی های سینمای ایران را انجام داده است، شما هم حتما از تیتراژ ابتدایی فیلم « ماهی ها عاشق می شوند» خوشتان آمده و باعث شده جذبتان کند، بله درست حدس زدید «مانی حقیقی» عنوان بندی این فیلم را در سال ۸۳ ساخت.حال که «مانی حقیقی» را به خوبی شناختید بد نیست سخن کوتاه کرده و به سراغ آخرین ساخته او یعنی سینمایی «کنعان» برویم.«کنعان» با جذابیت های تصویری و گریم های متفاوتش یکی از کنجکاو برانگیزترین فیلم های پاییز سال گذشته بود.ما این بار می خواهیم طور دیگر عمل کرده و به جای پرداختن به داستان و مسائل فنی فیلم صرفا به شخصیت ها و بازیگران فیلم بپردازیم. فکر می کنیم پردازش فیلم ها با این روش برای شما جالب تر و خواندنی تر باشد، پس لطفا با ما باشید:این سینمایی به طو کلی چهار شخصیت سرنوشت ساز و اصلی دارد.
۱) مینا: او آدم اصلی داستان سینمایی «کنعان» می باشد، خودخواه، مهربان (خصیصه موجود در بیشتر خانم ها) و متجدد است (همین افکار روشنفکرانه کار دستش می دهد).
موقع تحصیل در دانشگاه با استادش ازدواج کرد. (این جمله از مضامین زیادی حکایت دارد:
۱) شوهر او تحصیل کرده است.
۲) پول دار است.
۳) خوش قیافه می باشد و البته تفاوت سنی زیادی دارند) او مظهر و نمادی از زنانی می باشد که همیشه مسئولیتی را فدای آینده و خیال های آرمانی شان می کنند، او کار نکرده تا درس بخواند، مادر نمی شود تا بتواند کار کند.
او هر چیز که می خواسته در زندگی اش داشته اما راضی نیست(قابل توجه آقایان محترم که باید سعی کنند از این به بعد قدر همسران قانع شان را بدانند)
حالا هم می خواهد همسرش را رها کند و فرزند در راهش را از بین ببرد و از کشور برود.او سمبلی از کسانی است که نمی دانند چه می خواهند و چگونه باید عمل کنند.
کلافه،درگیر، سر در گم و ...
سینمایی «من ترانه ۱۵ سال دارم» را به خاطر دارید؟ «ترانه علیدوستی» در آن سینمایی توانست با قدرت وارد سینما شود و موجودیت شخصیت ترانه را به تصویر بکشد و ثابت کند.
بعد از آن حضور برجسته علیدوستی را در سینمایی «چهارشنبه سوری» کنار هدیه تهرانی شاهد بودیم، او در آن جا نیز توانست به خوبی نقش دختری کارگر و کنجکاو را بازی کند.
اما حضور علیدوستی در «کنعان» با پرش زمانی گسترده و عظیمی روبه رو بود، او با گریم متفاوت و بازی قابل توجهش توانست خود را از پیله دختری از سطح پایین جامعه بیرون کشیده و نقش زنان متمول امروزی را بازی کند.
بازی او در نقش «مینا» باعث شد او از کلیشه شدن رهایی یابد و راهی جدید را در عرصه سینما آغاز کند.او مینا را طوری بازی کرد که بیننده کاملا حس می کند او دچار سر درگمی و بی ثباتی است و به نوعی خوشبخت نبودن «مینا» از بارزترین خصلت های او بود که علیدوستی با بازی خوبش به آن اعتبار داد به گونه ای که در عین کارهای اشتباه «مینا»، بیننده با کمال تامل او را درک کرده و می پذیرد که «مینا» شخصیتی نامتعادل دارد که سعی می کند زندگی اش را عوض کند.
۲) مرتضی:استاد سابق مینا و شوهر فعلی اش می باشد.درس و دانشگاه را کنار گذاشته و خودش را وقف برج سازی کرده است(فشارهای مالی باعث تغییر شخصیت می شود).
انسانی مصمم و با اراده است که همیشه پای قولش می ایستد.(خصلتی که موجب سکوتش در برابر درخواست طلاق همسرش می شود) همیشه نسبت به همسرش آرام و عاشق است و این خصلت او موجب عصبانیت بیشتر مینا می شود.
او از آن مردهایی است که خیلی از زن ها آرزو دارند کنارشان باشند.حتی خود مینا وقتی که خیلی مستاصل و ناتوان است به مرتضی پناه می برد.
اما با تمام این تفاسیر اصلا آدم احساساتی نیست و منطق را همیشه ترجیح می دهد.
هیچ وقت درست نمی تواند با مینا صحبت کند و از علت رفتنش بپرسد، با این همه این قدر عاقل و منطقی است که بفهمد این جور ماندن مینا به هیچ درد زندگی اش نمی خورد.«مانی حقیقی» به خوبی توانسته «محمد رضا فروتن» و بازیش را دوباره احیا کند.
چندی است دیگر بازی او را در «شب یلدا» ندیده ایم.بازی گرفتن از هنرپیشه ها یکی از بخش های مهم کارگردانی خوب است.
بازی فروتن در فیلم «کنعان» باعث می شود نتیجه گرفت که «مانی حقیقی» کارگردان خوب و موفقی است .او بعد از مدت ها، تصویری از فروتن را در سکوت ها و نگاه هایش به ما نشان می دهد که هیچ شباهتی به همه تکرارهای او در این سال ها ندارد.حتی تن صدا و لحن حرف زدن مرتضی در این فیلم با دیگر بازی های هم شکل فروتن متفاوت است.
۳) آذر: خواهر مینا: ۱۰ سالی از او بزرگ تر است، پناهنده سیاسی بوده و سال ها در خارج زندگی کرده است.پدر،مادر، شوهر و پسرش را در غربت از دست داده است(از این اتفاق به راحتی می توان درک کرد که او شخصیتی افسرده دارد)
حالا تنهای تنها، بعد از یک خودکشی نافرجام دوباره به سراغ مینا آمده، اما انگار حسادت و رقابت خواهرانه این دو نفر هیچ وقت پایان ندارد.
رابطه با آذر در زندگی مینا، خیلی تاثیر گذارتر از رابطه اش با مرتضی است.
آذر هم از حضور پر رنگ و همیشگی سایه مینا در زندگی اش دل خوشی ندارد، آن قدر که وقتی می فهمد مینا گاهی به علی سر می زده، خیلی به هم می ریزد.آذر غرق شده ای می باشد که برای خفه نشدن به هر شاخه ای چنگ می اندازد.
او برای فرار از موقعیتش به هر چیز و کسی تکیه می کند، حتی به علی که سال ها از او کوچک تر است.
جمله مینا در مورد آذر شخصیت او را تعریف می کند: «همه کارهای آذر اداست، حتی سیاه پوشیدنش که فقط با یک لبخند علی از تن در می آورد» آذر شخصیتی ترحم برانگیز دارد، اما دوست ندارد کسی برایش دلسوزی کند.«افسانه بایگان» به خوبی توانسته این شخصیت دو گانه را به تصویر بکشد.
به طور کلی «افسانه بایگان» در چند بازی اخیرش به تکامل رسیده و تحولی عظیم را تجربه کرده است، بازیگری او پیشرفت چشمگیری دارد.نگرانی، خجالت، ترس و جنجال فاکتورهایی است که به مدد بازی «افسانه بایگان» به خوبی در شخصیت «آذر» جا گرفته است.
او یکی از متفاوت ترین بازی های کارنامه حرفه ای اش را در «کنعان» داشته است.
۴) علی: جوان وارسته و رهایی که در قید و بندی نیست و طوری زندگی کرده که می تواند همه چیز را رها کند و برود.
در سال های دانشگاه، مینا را دوست داشته، بعد از ازدواجش دانشگاه را ول کرده و حالا با وانت قراضه اش توی شهر می چرخد.
به قول مینا، کسی است که طی ۱۵ سال گذشته، عوض نشده اما خودش هم نمی داند که این عوض نشدن خوب است یا نه.هنوز با مرتضی و مینا رفاقتی دارد، رفاقتی پاک و بی غل و غش و مرتضی می داند که تنها کسی که شاید حرفش بر مینا اثر داشته باشد، همین «علی» می باشد.
شخصیت «علی» عاشق، دلباخته ای می باشد که به هر نحوی سعی دارد به دیگران کمک کند.
سکوت و نگاه های او حاکی از دل مهربانش دارد و اما علی کسی می باشد که آذر به او علاقه مند می شود و مینا بی خبر از علاقه دیرین علی به خودش، به او به چشم دوست و راهنمایی همیشگی می نگرد.
شخصیتی که از علی در فیلم «کنعان» می بینیم، زیاد عمیق نیست.
در واقع تنها نقطه ضعف فیلم «کنعان» شخصیت علی است.
زیرا در واقع با توجه به وظیفه و نقشش در قصه، چندان به آن پرداخته نشده است و شاخ و برگ زیادی ندارد بی راه نیست اگر بگوییم علی بیشتر به تیپ پرداخته است تا شخصیت و به همین دلیل «بهرام رادان» به خوبی از پس این نقش برآمده است.البته که بازی اش در جاهایی نیز نقص و کمبودهای آشکاری دارد، اما شخصیت پردازی ناقص «علی» باعث شده روی بازی «رادان» نیز تاثیر بگذارد.

منبع : روزنامه خراسان