مهندسی فاکتورهای انسانی (ارگونومی) چیست ؟

كمتر فعالیتی را می‌توان یافت كه عاری از هر گونه عامل تهدیدكننده‌ای باشد ؛ از اینرو حفظ و صیانت از نیروی انسانی به عنوان رسالتی مهم مطرح می‌گردد و در این بین بخش عمده‌ای از مواردی كه سلامت جسمی و روحی كاربران را به خطر می‌اندازد مربوط به شرایط ارگونومی محیطهای كاری می‌باشد . ارگونومی در لغت به معنای قانون كار (در حقیقت Ergo به معنی كار و Nomos به معنی قوانین و اصول می‌باشند) و در عمل به مفهوم تطابق و سازگاری محیط كار ، ابزار كار و شرایط كار با تواناییهای جسمی و روانی انسانهاست . ارگونومی یا مهندسی فاكتورهای انسانی دانشی است كاربردی مركب از علوم پایه مختلف از جمله فیزیولوژی روانشناسی ، فیزیك ، مكانیك ، طراحی ، آمار ، ریاضی ، جامعه‌شناختی ، مدیریت و بسیاری موارد دیگر ؛ این علوم در كنار هم اصول ارگونومی را شكل داده و به طراحی بهتر سازمان در جهت بهره‌ور بودن كمك نموده و میزان رفاه و سازگاری انسانها را با محیط كار را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهند .
ارگونومی با ارزیابی قابلیتها و محدودیتهای انسان (بیومكانیك و آنتروپومتری) ، استرسهای كاری و محیطی (فیزیولوژی كار و روانشناسی صنعتی ) ، نیروهای استاتیك و دینامیك روی بدن انسان (بیومكانیك) ، احتیاط (روانشناسی صنعتی) ، خستگی (فیزیولوژی كار و روانشناسی صنعتی) ، طراحی و آموزش و طراحی ایستگاه كاری و ابزارها (آنتروپومتری و مهندسی ) سر و كار دارد .
اصول ارگونومی در صنعت عبارتند از :
۱- طراحی تغییر ، جایگزینی و نگهداری تجهیزات برای ارتقای بهره‌وری ، زندگی كاری و كیفیت تولید .
۲- طراحی و تغییر فضاهای كاری و جانمایی كاری برای سهولت و سرعت عملیات خدمات و نگهداری .
۳- طراحی و تغییر روشهای كاری شامل اتوماسیون و تخصیص وظیفه بین اپراتور و ماشین .
۴- كنترل فاكتورهای فیزیكی (گرما ، سرما ، صدا ، ارتعاش ، نور) در محل كار برای تولید بهتر و ایمنی كاركنان .
با توجه به آنچه تاكنون بیان نمودیم حیطه‌های عملكردی ارگونومی را می‌توان به شرح زیر خلاصه نمود :
۱- بررسی میزان توانمندی شاغلین با توجه به نوع كار و انرژی مصرفی .
۲- مطالعه ابعاد فیزیكی بدن (آنتروپومتری) و كاربرد این دسته از اطلاعات در طراحی ایستگاههای كاری .
۳- طراحی ارگونومیك ابزارهای دستی
۴- طراحی ایستگاههای كار نشسته ، ایستاده ، یا توام و آنالیز سیستم انسان ـ ماشین .
۵- بررسیهای روانشناختی از دیدگاه نحوه ارتباط بین افراد .
۶- تعیین رژیمهای كار و استراحت (زمانهای استراحت و مدت انجام كار) .
۷- بررسی روشهای حمل دستی كالا و طراحی خطوط بسته‌بندی و بارگیری دستی .
۸- بررسی صدمات اسكلتی عضلانی مرتبط با كار و آنالیز وضعیتهای بدنی .
۹- بیومكانیك شغلی .
۱۰- ارگونومی و كار در منزل .
۱۱- كاربرد بهینه رنگ و موسیقی در محیطهای كار .

منبع : پایگاه جامع مهندسی صنایع ایران