به مناسبت ۱۷ مهر روز جهانی کاهش بلایا

روند هزینه ها و خساراتی که در اثر مخاطرات طبیعی ایجاد می شود روز به روز در حال افزایش است . در فاصله بین سال های دهه ۹۰ میلادی خسارات ایجادشده در اثر وقوع مخاطرات طبیعی ۱۵ برابر بیشتر از میزان خسارات وارده در سال های دهه ۵۰ بوده است . در حالی که میزان مرگ و میر کاهش داشته است میزان جمعیتی که از بلایای طبیعی متاثر شده اند از ۱ ۶ میلیارد در فاصله سال های ۱۳۶۳ ـ۱۳۷۲ (۱۹۸۴ ـ۱۹۹۳ م ) به ۲ ۶ میلیارد در فاصله سال های ۱۳۷۳ ـ ۱۳۸۲ (۱۹۹۴ ـ۲۰۰۳ م ) افزایش یافته است . این روند همچنان در حال افزایش است . پیش بینی وقوع مخاطرات و آسیب پذیری در آینده نشان دهنده میزان در حال افزایش سوانح است . اگر اقدامات متقابل لازم برای سازگاری مناسب و کاهش خطرپذیری بلایا صورت نگیرد جنبه های مختلف تغییرات جهانی مانند فروافت زیست محیطی تغییرات آب و هوا و شهری سازی پیشبرنده اصلی این روند خواهند بود.
● چارچوب کاری « هیوگو » چیست ؟
چارچوب کاری « هیوگو » یک سند کلیدی برای اجرای کاهش خطرپذیری بلایا است که توسط کشورهای عضو سازمان ملل متحد به تصویب رسیده است و هدف غایی آن برگشت پذیر ساختن ملتها و جوامع در برابر بلایا از طریق دسترسی به کاهش محتوایی در خسارتهای ناشی از بلایا در میزان مرگ ومیر و همچنین سرمایه های اجتماعی اقتصادی و محیط زیستی جوامع و ملتها تا سال ۱۳۹۴ می باشد . چارچوب کاری هیوگو ۵ اولویت اقدام اصول راهنما و ابزار عملی را برای دسترسی به برگشت پذیری در برابر بلایا برای جوامع آسیب پذیر در فضای توسعه پایدار را به جامعه بین المللی تقدیم میکند.
و ISDR مجمع عمومی سازمان ملل متحد از کشورها درخواست اجرای چارچوب کاری هیوگو را نموده و سیستم چند شرکائی مجمع جهانی کاهش خطرپذیری بلایا را برای حمایت و ارتقا برنامه کاری هیوگو مورد تایید قرار داده است . مجمع عمومی سازمان ملل متحد کشورها را تشویق نموده است تا یک مجمع ملی چند بخشی کاهش خطرپذیری بلایا برای هماهنگی کاهش خطرپذیری بلایا در کشورهای خود ایجاد کنند.
● اهداف استراتژیک چارچوب کاری هیوگو
این چارچوب کاری هیوگو دارای سه هدف استراتژیک است :
▪ یکپارچه کردن کاهش خطرپذیری بلایا در طرح ها و سیاست های توسعه پایدار
▪ توسعه و تقویت موسسات سازوکارها و ظرفیت های برگشت پذیری نسبت به مخاطرات
▪ درج سیستماتیک رویکردهای کاهش خطرپذیری در اجرای آمادگی اضطراری پاسخگویی و برنامه های بهسازی
● اولویت های اقدام چارچوب کاری هیوگو
این چارچوب پنج اولویت را برای اقدام تا سال ۹۴ بر شمرده است :
۱) تضمین اینکه کاهش خطرپذیری بلایا یک اولویت ملی و محلی با ترتیبات سازمانی قوی برای اجرا می باشد .
تعهد قوی ملی و محلی برای نجات جان انسانها و زندگی آنها در برابر مخاطرات طبیعی لازم است . مخاطرات طبیعی باید در تصمیم گیری های بخش های خصوص و دولتی مورد ملاحظه قرار گیرد همانگونه که ارزیابی تاثیرات اجتماعی و زیست محیطی در حال حاضر مورد نیاز است . کشورها باید سیاستها حقوق و ترتیبات سازمانی خود را همانند طرح ها برنامه ها و پروژه ها به منظور یکپارچه کردن کاهش خطرپذیری بلایا توسعه دهند یا تعدیل کنند.کشورها همچنین باید منابع کافی برای حمایت و حفاظت از این سیاست ها و برنامه ها تخصیص دهند. این اولویت اقدام موارد ذیل را دربرمی گیرد :
ایجاد مجامع ملی موثر و چند بخشی برای فراهم نمودن راهنمایی سیاسی و هماهنگ نمودن اقدامات
یکپارچه کردن کاهش خطر پذیری بلایا در سیاست ها و برنامه های توسعه ای مانند استراتژی های کاهش فقر و غیره .
تضمین مشارکت جوامع به نحوی که نیازهای محلی مرتفع گردد.
۲) شناسایی ارزیابی و پایش خطرپذیری بلایا و ارتقا هشدار دهی اولیه
به منظور کاهش آسیب پذیری نسبت به مخاطرات طبیعی کشورها و جوامع باید با خطرپذیری هایی که با آن روبرو هستند آشنا باشند و اقدام مناسب را براساس آن دانش و شناخت اتخاذ کنند. فهم خطرپذیری نیاز به سرمایه گذاری در توانمندی های علمی فنی و سازمانی برای نظارت ثبت تحقیق تحلیل پیشبینی مدل سازی و نقشه کشی مخاطرات طبیعی دارد. ابزارهای مناسب باید توسعه و انتشار یابند. اطلاعات آماری در خصوص بلایای واقع شده نقشه خطرپذیری آسیب پذیری نسبت به بلایا و نشانگرهای آسیب پذیری ضروری هستند.
مهمتر اینکه کشورها نیاز دارند تا از این دانش برای توسعه سیستم های هشداردهی موثر که به نحو مناسب با شرایط مردمی که در خطرپذیری هستند تناسب داشته باشد استفاده نمایند. هشداردهی اولیه به نحو وسیعی بعنوان یک مولفه مهم کاهش خطرپذیری بلایا مورد پذیرش قرار گرفته است . زمانی که سیستم هشداردهی اولیه موثر اطلاعات مربوط به یک مخاطره را به یک جمعیت آسیب پذیر می دهد و طرح هایی برای اقدام وجود دارند جان هزاران انسان میتواند نجات پیدا کند.
۳) استفاده از دانش نوآوری و آموزش برای ایجاد یک فرهنگ ایمنی و برگشت پذیری در همه سطوح بلایا میتوانند به میزان قابل ملاحظه ای کاهش یابند اگر مردم به نحو مناسبی از اقداماتی که میتواند برای کاهش آسیب پذیری اتخاذ شود مطلع باشند و اگر آنها برای اقدام در این خصوص تشویق و ترغیب شوند.
ازجمله اقدامات کلیدی برای افزایش آگاهی نسبت به پیشگیری از بلایا عبارت است از :
فراهم نمودن اطلاعات مرتبط با خطرپذیری بلایا و ابزار حمایت بویژه برای شهروندانی که در مناطق با خطرپذیری بالا هستند.
تقویت شبکه ها و ارتقا گفتگو و همکاری بین متخصصین بلایا کارشناسان فنی و علمی طراحان و سایر بازیگران .
واردکردن موضوع کاهش خطرپذیری بلایا در آموزش رسمی غیررسمی و اقدامات آموزشی .
تهیه یا تقویت برنامه های مدیریت جامعه محور خطرپذیری بلایا.
کار با رسانه هایی که در زمینه کاهش خطرپذیری بلایا و اقدامات اطلاع رسانی فعالیت دارند.
۴) کاهش عناصر اساسی خطرپذیری
آسیب پذیری نسبت به مخاطرات طبیعی از راه های زیادی افزایش می یابد. بعنوان مثال :
قراردادن جوامع در مناطق مستعد برای مخاطراتی مانند دشت های سیلابی
تخریب جنگلها و تالابها و در نتیجه آسیب زدن به ظرفیت محیط زیست برای پایداری در برابر مخاطرات .
ساخت تاسیسات عمومی و خانه ها به نحوی که قادر به پایداری در برابر آثار مخاطرات نیستند.
نداشتن سازو کارهای مناسب ایمنی مالی و اجتماعی .
کشورها می توانند خود را در برابر بلایا با سرمایه گذاری در روش های ساده و شناخته شده برای کاهش خطرپذیری و آسیب پذیری برگشت پذیر سازند. بلایا میتواند با اعمال استانداردهای مربوطه ساخت وساز برای حمایت از زیرساخت هایی مانند مدرسه بیمارستانها و خانه ها کاهش داده شود. ساختمان های آسیب پذیر می توانند مقاوم شوند و به درجه بالاتری از ایمنی برسند. حمایت از اکوسیستم های با ارزش مانند سواحل مرجانی جنگل های مردابی اجازه می دهد تا این اکو سیستم ها بعنوان یک مانع طبیعی در برابر طوفانها عمل کنند. بیمه و ابتکارات خرده سرمایه گذاری موثر می تواند در انتقال خطرپذیری و فراهم نمودن منابع اضافی کمک نماید.
۵) تقویت آمادگی در برابر بلایا به منظور پاسخگوئی موثر در همه سطوح
آماده بودن شامل ارزیابی خطرپذیری قبل از سرمایه گذاری در توسعه در همه سطوح جامعه و مردم را قادر می سازد تا در برابر مخاطرات طبیعی برگشت پذیرتر باشند. آمادگی انواع زیادی از اقدامات را شامل موارد ذیل دربرمی گیرد :
▪ توسعه و آزمایش متداوم طرح های محتمل الوقوع
▪ تاسیس صندوق های اضطراری برای حمایت از آمادگی پاسخگوئی و اقدامات بهسازی
▪ توسعه رویکردهای منطقه ای هماهنگ برای پاسخگوئی موثر به بلایا
▪ گفتگوی متداوم بین آژانس های مسئول پاسخگوئی برنامه ریزان سیاست سازان و سازمان های توسعه ای .
▪ تمرین های مکرر آمادگی در برابر بلایا شامل مانورهای تخلیه مردم نیز در تضمین پاسخگوئی موثر و سریع کلیدی هستند.
طرح های موثر آمادگی و وجود یک سازمان موثر در مدیریت موفق خیلی از بلایای کوچک یا متوسط که به نحو متناوبی اتفاق می افتند در خیلی از جوامع کمک میکنند. نمی توان از مخاطرات طبیعی پیشگیری کرد اما این امکان وجود دارد که آثار آنها را با کاهش آسیب پذیری مردم و زندگی آنها کاهش داد.
چه نهادهایی مسئول اجرای چارچوب کاری هیوگو و کاهش خطرپذیری بلایا هستند
همکاری و مشارکت در کاهش خطرپذیری بلایا حیاتی هستند : کشورها سازمان های منطقه ای سازمان های بین المللی همگی دارای نقش هستند. جامعه مدنی شامل داوطلبان و سازمانهای جامعه محور جامعه علمی رسانه ها بخش خصوصی همه طرف های حیاتی ) . نیز در این خصوص مسئولیت دارد . این سیستم متشکل از چندین سازمان ISDR ( هستند . سیستم استراتژی کاهش بلایای سازمان ملل کشورها و جامعه مدنی در سطح جهانی است و هدف همگی کاهش خسارتهای ناشی از بلایا در جان انسانها و سرمایه های اقتصادی اجتماعی و محیط زیستی جوامع و ملتها است آنگونه که در برنامه کاری هیوگو نیز بدان پرداخته شده است .
در ژنو که در برابر معاون دبیرکل سازمان ملل پاسخگو می باشد بعنوان یک کاتالیزور دلال و نقطه تماس ISDR در این میان دبیرخانه عمل مینماید . دبیرخانه از تعهد نسبت به کاهش ISDR کاهش خطرپذیری بلایا در میان مجموعه سازمان ملل و اعضا سیستم خطرپذیری بلایا و اجرای چارچوب کاری هیوگو و گزارش در زمینه پیشرفت کار حمایت و مدافعه گری مینماید.

سیدمحمدساداتی نژاد
مستقر در تهران UISDR هماهنگ کننده ویژه

منبع : روزنامه جمهوری اسلامی