چهارشنبه, ۲۶ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 15 May, 2024
مجله ویستا
پای پوشهای سنتی گیوه ، چارق
مناطق کوهستانی کردستان و باختران و فارس و گذرگاههای صعب العبور آن ها، کم بودنراههای ارتباطی ماشین رو، نوع معیشت مبتنی بر دامداری و کشاورزی و ضرورت تحرکفراوان در فصول سه گانه بهار و تابستان و پائیز (که فصلهای کار هستند) پاافزاری رامیطلبد که سبک راحت مقاوم خنک و در عین حال ارزان باشد و خود عشایر، روستاییان وجوامع شهری و جوامع نیمه شهری با امکانات موجود در منطقه قادر به تولیدآن باشند. گیوهنوعی پای افزار است که رویه آن را از ریسمان و نخ پرگ یعنی ریسمانهای پنبهای بافته وزیر،یا ته آن را گاه از چرم و غالبااز لتهای بهم فشرده و درهم کشیده میسازند.
گیوه را بایدیکی از جالبترین و ارزنده ترین صنایع دستی روستایی ایران دانست.این پوششقدیمی که روزگاری بخصوص در فصل تابستان مورد استفاده فراوان قرار میگرفت .
در سالهای اخیر به سبب رواج کفش ماشینی و جایگزین شدن آن بجای پای افزارهای قدیمیدر اکثر مناطق ایران رونق و اعتبار دیرین را از دست داده و صنعتگران شاغل نیز بعلت کمی درآمد و کاهش تقاضادر این رشته به مشاغل دیگر روی آوردهاند ولی زیبائی و تنوع وطرحهای متعدد گیوه آنچنان است که هنوز هم دارای متقاضیان فراوانی بوده و از استقبالقابل توجهی در فصول بها و تابستان برخوردار میباشد.
گیوه کشی یکی از صنایع دستی رایج و بومی استان باختران است و به ویژه در بخشاورامانات از جمله صنایع دستی مسلط میباشد. این صنعت بومی را میتوان بر مبنای نوعتولید و محل تولید به دو بخش اصلی روستائی و شهری تقسیم کرد.
دو روستای حجیج و نودشه از بخش اورامانات جزو مراکز قدیمی و مهم تولید از گیوهمیباشند که تخت آن کهنهای است و به نام گیوه زیرهای، شهرت دارد علاوه بر دو روستاییاد شده روستاهای دیگری که در آنها قبلاگیوه کشی و گیوه چینی معمول بوده و هنوز هماین کار ادامه دارد عبارت است از : روستای وراد، خانه دره، شرکان، میریه نروی، وزلی تنگمردان، پیله گر بره سیمین علیا، طلسم، ژامرگ، تومک، زمگه حیدر، حسین آباد دوآب،قشلاق علیا، داربید.
● مواد اولیه:
بخشی از مواد مورد مصرف گیوه بافان در محل و بخشی دیگر از نقاط دیگر تهیه میشود.
مواردی که در محل تهیه میشود.
پوست گاو، پیه، نری گاو و نخ تابیده است.
و مواردی که از خارج تهیه میشود عبارت استاز :
۱) برای گیوه های تخت زیره ای رنگ، پارچه نازک نخی، کتیرا، نخ تابیده-قرقره
۲) برای گیوه های طرح جدید (تخت چرمی و پلاستیکی)
میخ پوست دباغی شده، پاشنههای لاستیکی، کف های لاستیکی، چسب، پوست، نری گاو،پارچه نخی، موی بز.
- کار گیوه کشی معمولا در دو مرحله کارگاهی و خانگی انجام میشود. کارهای مربوط به تختگیوه که کاری مردانه است معمولا در کارگاه و یا مغازهها با ابزار گوناگون انجام میشود. درمناطق شهری کارهای مربوط به رویه گیوه توسط زنان و در خانهها صورت میگیرد. این کار درروستاها هم به دست زنان و هم به دست مردان در خانه و قهوه خانه و اماکن عمومی در ایام فراغت انجام میشود.
- در کارگاههای گیوه کشی معمولا سه نفر با هم کار میکنند این سه نفر که در یک مقطعمثلثی شکل بصورت زنجیرهائی و یا تقسیم کار معین کار را شروع میکنند و به مرحله انجاممیرسانند عبارتند از:
۱) پرونی paruni که از پارچههای رنگ شده فیتیله درست میکنند و نسبت به دو نفر دیگر از مهارت و تخصص کمتری برخوردار است در واقع پرونی در مرحلهشاگردی گیوه کشی قرار دارد.
۲) پی کنه گیرpeykanegirکسی که دارای تخصص ومهارت است و به مرحله استادی نزدیک میباشد. او بخش میانی کار و به عبارت دیگر بخشاتصال فتیلهها را انجام میدهد و تخت گیوه را برای انجام کار نهائی که به دست استاد کارانجام میگیرد آماده میکند.
۳) کلاشگر kelas-gerکه استاد و معمولا صاحب کارگاهاست برش و پرداخت و تکمیل تخت گیوه و بطور کلی موارد حساس و دقیق کار را انجاممیدهد. مرحله دیگر اتصال رویه گیوه به تخت گیوه است و محل آن آنرا استاد کار باسوراخهائی که با درفش بوجود میآورد تعیین میکند و یک نفر دیگر که معمولا در خارج ازکارگاه است این محدوده را با ریسمانی که از موی بز تابیده شده میدوزداین کارراپرگامارونی pergama-runi و عامل این کار را پر کاماگیر Pergama-Gir مینامند.
● ابزار کار
در کار گیوه کشی بطور کلی از سه نیروی فشاری کششی و ضربهای استفاده میشود وابزارهای که در این صنعت دستی به کار میرود و جهت استفاده از این سه نیرو است و درپارهای موارد به منظور نگهداری و مقاومت، پا هم به کار گرفته میشود و کلیه این نیروها ازطریق دست وارد میشود پا به لحاظ انعطاف پذیری جایگزین سندان میشود و بطور کلی ابزارکار عبارت است از: سندان چوبی، مشته، درفش، کوره درفش درفش ناوکش ، درفشپرگاماسم، کوره درفش پی کنه، چسنی، پرگاما، گزن، چوب ساوچوکله، روغندان، وز، دوارگیر، گوره گیر، قوتله، چاقو، پواز، گیره پی کنه.
مراحل مختلف ساخت:
۱) آماده کردن پوست که مراحل زیر را شامل میشود و همه کارهای آن توسط استاد کار انجام میگیرد.
الف) خیس کردن
ب ) گستردن آن روی زمین
ج ) خاک یا خاکستر پاشیدن روی آن که به تدریج آب پوست را میکشد و خشکش میکندکهاین کار گاهی از یکماه هم بیشتر به طول میانجامد.
د نرم کردن پوسته رشته کردن پوست و درست کردن نسخه های باریک
و زدون مو از تسمه ز نرم کردن تسمه ها با پیه
۲) رنگآمیزی پارچه
۳) تهیه فیتیله توسط شاگرد
۴) پی کنه گیر
● رنگ در گیوه
رنگ هائی که در تهیه گیوه بکار میرود عبارتند از رنگهای آبی ، قرمز، سفید، استخوانی،سیاه رنگهای آبی و قرمز که در تخت گیوه بکار برده میشود قبلا تخت گیوهها فقط به رنگسفید بود رویه گیوه مردانه معمولا سفید بوده وبرای بافت گیوههای زنانه از نخهای رنگینو گاه از انواع منجوق نیز استفاده به عمل میآید. رنگ استخوانی، رنگ پاشنه و نوک تختگیوه به دلیل استفاده از نری گاو که بعد از خشک شدن حالت استخوانی میگیرد به رنگاستخوانی است. رنگ سیاه ، رنگ موی بز که در پر گاما به کار میرود. سیاه است این رنگ در زیر رویه قرار میگیردو هرگز دیده نمیشود. در باختران ۴ نوع گیوه معمول است:
۱) گیوه تخت آجیده
۲) گیوه تخت چرمی
۳) گیوه تخت لاستیکی
۴) گیوه رویه ابریشمی. مراکز تولید گیوه در ایران پراکنده بود و تقریبا در بیشتر نقاط کشور نشا نه هایی از تولید این محصول میتوان دید اما عمدتا مناطق مختلف باختران، استانمرکزی، فارس و... مرکز تولید انواع گیوه محسوب میشود.
منبع : سفارت جمهوری اسلامی ایران ـ پاریس
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
مجلس شورای اسلامی ایران مجلس دولت شورای نگهبان دولت سیزدهم قوه قضائیه رئیس جمهور حسن روحانی رهبر انقلاب حجاب مجلس یازدهم
مشهد قوه قضاییه سیل تهران هواشناسی شهرداری تهران قتل پلیس فضای مجازی بارش باران سازمان هواشناسی دستگیری
مالیات قیمت دلار خودرو قیمت خودرو چین بازار خودرو قیمت طلا بانک مرکزی دلار سایپا بورس مسکن
نمایشگاه کتاب کتاب تلویزیون فردوسی سریال همایون شجریان شاهنامه نمایشگاه کتاب تهران دفاع مقدس سینمای ایران مهران مدیری سینما
دانشگاه تهران شورای عالی انقلاب فرهنگی فضا تحقیقات و فناوری
فلسطین اسرائیل رژیم صهیونیستی غزه آمریکا جنگ غزه روسیه حماس ترکیه نوار غزه اوکراین طوفان الاقصی
استقلال فوتبال پرسپولیس لیگ برتر باشگاه استقلال رئال مادرید لیگ برتر ایران جواد نکونام فولاد خوزستان مهدی طارمی فولاد لیگ برتر فوتبال ایران
هوش مصنوعی گوگل عیسی زارع پور ناسا ایرانسل تبلیغات تلفن همراه موبایل دوربین اپل فیبر نوری
وزارت بهداشت خواب دیابت سرطان زوال عقل رژیم غذایی کاهش وزن آلزایمر سرماخوردگی تجهیزات پزشکی بارداری نمک