حفظ حریم زندگی

از دیدگاه برخی از صاحبنظران این سازمان ها بیش از پیش مانع دخالت و نظارت حکومت و دولت در امور زندگی افراد جامعه می شوند. در این مقاله نگاهی مختصر و کلی به مجموع اهداف، روش ها، انواع و تعاریف این گونه سازمان ها شده است.
سازمان های غیردولتی، گروه ها یا مؤسسات غیرانتفاعی خارج از ساختارهای سیاسی نهادینه، سازمان می یابند تا به برخی اهداف اجتماعی خاصی (همچون حفاظت از محیط زیست) یا گروه های خاصی (چون افراد بومی) خدمت کنند. دامنه فعالیت آنها شامل تحقیق، انتشار اطلاعات، آموزش، سازمان محلی و خدمات اجتماعی، اعمال فشار در جهت تغییر قانون و نافرمانی مدنی است. اندازه آنها نیز از گروه های کوچک در یک اجتماع خاص تا گروه های بسیار بزرگ با حوزه ملی یا بین المللی را دربرمی گیرد.
سازمان غیردولتی سازمانی است که بخشی از دولت محسوب نشده و توسط دولت نیز پایه گذاری نمی شود. آنها نوعاً مستقل از دولت هستند. اگرچه این تعریف می تواند شامل مؤسسات انتفاعی نیز شود، اما این اصطلاح عموماً محدود به گروه های مدافع محیطی، اجتماعی، قانونی است که اهدافی دارند که اساساً غیرتجاری است. آنها سازمان های غیرانتفاعی هستند که حداقل بخشی از سرمایه خود را از منابع خصوصی تأمین می کنند.
به دلیل آن که سازمان های غیردولتی توسط برخی افراد دارای دامنه بسیار گسترده ای در نظر گرفته می شوند تا جایی که آنها هر چیز غیردولتی را شامل می شوند، بسیاری از NGOها در حال حاضر ترجیح می دهند از اصطلاح سازمان های داوطلبانه خصوصی (PVO) استفاده کنند.
در سال ۱۹۹۵ سازمان ملل در اجلاس سران جهان گزارش داد که تخمین زده می شود ۲۹۰۰۰ سازمان غیردولتی بین المللی وجود دارد. این در حالی است که تعداد NGOهای محلی بسیار زیادتر است. در ایالات متحده حدود ۲ میلیون سازمان غیردولتی وجود دارد که بسیاری از آنها در۳۰ سال اخیر تأسیس شده اند. در روسیه نیز ۶۵۰۰۰ سازمان غیردولتی وجود دارد. در این کشور در هر روز ۱۲ سازمان غیردولتی تأسیس می شود. تنها در کشور کنیا، هر ساله ۲۴۰ NGO تأسیس می شود.
تاریخ NGOها
اگرچه مؤسسات داوطلبانه ای که توسط شهروندان تأسیس می شود در طول تاریخ سابقه دارد، با این حال سازمان های غیردولتی که امروزه به خصوص در سطح بین المللی وجود دارند، در دو قرن اخیر توسعه یافته اند. یکی از اولین سازمانهای از این دست، کمیته بین المللی صلیب سرخ است از جمله بزرگ ترین گروه جهانی سازمان های غیردولتی بشردوستانه است.
عبارت سازمان های غیردولتی همزمان با تأسیس سازمان ملل در ۱۹۴۵ با قوانین که در بند ۷۱ فصل ۱۰ منشور سازمان ملل درباره نقش مشورتی سازمان هایی که نه دولتی هستند و نه از اعضای دولت هستند، مورد استفاده قرار گرفت.
سازمان های غیردولتی بین المللی به هر سازمانی بین المللی که توسط معاهدات یبن المللی ایجاد نشده باشند، اطلاق می شود. این قانون در ۲۷ نوامبر ۱۹۵۰ به تصویب رسید. نقش حیاتی NGOها و گروه های اصلی دیگر در توسعه پایدار و روابط مشورتی بین سازمان ملل و سازمان های غیردولتی همواره مورد تأکید بوده است.
جهانی شدن در قرن بیستم باعث افزایش اهمیت NGOها در جهان شد. بسیاری از مسایل در درون یک ملت قابل حل نبوده و پیمان های بین المللی و سازمان های بین المللی چون سازمان تجارت جهانی نقش محوری را برای سرمایه داری ایفا می کنند. در تلاش برای متعادل کردن این روندها، سازمان های غیردولتی به منظور تأکید بر مسایل انسانی، اهداف توسعه ای و توسعه پایدار گسترش یافتند. نمونه بارز از این دست سازمان ها، اجلاس اجتماعی جهانی است که مقابل معاهده اجلاس اقتصادی جهانی که هر ساله در ژانویه در داووس سویس برگزار می شود است. پنجمین اجلاس اجتماعی جهانی در برزیل در ژانویه ۲۰۰۵ با حضور نمایندگان بیش از هزار NGO تشکیل شد.
انواع NGOها
معیارهای زیادی برای طبقه بندی سازمان های غیردولتی وجود دارد. در ذیل طبقه بندی که بانک جهانی از آن استفاده می کند، می آید:
NGOهای عملیاتی
هدف اولیه این سازمان ها طراحی و اجرای پروژه های در زمینه توسعه است. از جمله سازمان های موجود در این بخش، سازمان هایی هستند که رهیافتی رفاهی یا توسعه ای دارند. این سازمان ها را همچنین می توان مطابق با خدماتی که انجام می دهند یا مشارکتشان یا دینی یا سکولاربودنشان و یا رهیافت خصوصی یا عمومی داشتنشان، تقسیم کرد. این نوع سازمان ها می توانند محلی، ملی یا بین المللی باشند.
NGOهای مدافع(گاهی اوقات ستیزه جو نامیده می شوند) هدف اولیه آنها دفاع یا حمایت از هدف خاصی است. این سازمان ها نوعاً سعی می کنند باعث افزایش آگاهی و دانش مردم از طرق مختلف همچون لابی کردن، فشارآوردن و فعالانه کارکردن شوند.
انواع NGOها
سازمان های غیردولتی گروه های نامتجانسی هستند که انواع مختلف دارند. از جمله مهم ترین گروه های NGO شامل:
- INGO مخفف NGOهای بین المللی است.
- BINGO شامل NGOهایی است که جهت گیری تجاری دارند.
- RINGO مخفف NGOهای دینی مثل خدمات رفاهی کاتولیکی است.
- ENGO مخفف NGOهای محیطی است.
- GONGO شامل NGOهایی است که رهیافتی دولتی دارند، که به وسیله دولت ایجاد می شوند.
- QUANGO به NGOهایی گفته می شود که نیمه خودمختار هستند. مثل سازمان بین المللی استاندارد (ISO) که خود را NGO می داند اما شبکه ای از آژانس های ۱۴۷ کشور است.
مراحل تحول توسعه سازمان های غیردولتی
کورتن در سال ۱۹۹۰ سه مرحله یا سه نسل از تحول NGOها را مشخص کرد. سه نسل توسعه داوطلبانه سازمان های غیردولتی عبارت است از: اول توسعه نوعی از سازمان های غیردولتی که بر رفاه و آسایش متمرکز بوده اند و خدمات رفاهی را به نیازمندان ارائه می کردند. برای مثال می توان از پخش غذا، پناهگاه یا خدمات بهداشتی نام برد. این سازمان ها نیازهای فوری را تشخیص داده و آنها را برطرف می سازند.
NGOهای نسل دوم رهیافتی در جهت توسعه محلی بر مبنای خوداتکایی در مقیاس کوچک پیدا کردند. در این مرحله از تحول آنها،سازمان های غیردولتی بر توانایی های اجتماعات محلی در رفع نیازهای خود بر مبنای فعالیت های خود اتکایی متمرکز می شوند.کورتن نسل سوم را نظام های توسعه پایدار می نامد. در این مرحله NGOها تلاش می کنند تا تغییرات در خط مشی ها و نهادها در سطح محلی، ملی و بین المللی را توسعه دهند. آنها از نقش ارایه خدمات کاربردی به سوی نقش تحریک کننده حرکت کرده اند. توسعه NGOها از NGOهای رفاهی شروع می شود و به NGO های توسعه یافته ختم می شود.
اهداف
NGOها برای اهداف متنوعی به وجود می آیند. از جمله اهداف آنها دنبال کردن اهداف اجتماعی و سیاسی اعضای سازمان است. علاوه بر این می توان به طور کلی از جمله اهداف اساسی سازمان های غیردولتی را بهبود وضع محیط زیست، رعایت حقوق بشر، کاهش فقر یا اعلام کارهایی که باید انجام شود.
روش ها
روش های عمل سازمان های غیردولتی با یکدیگر تفاوت دارد. در حالی که بعضی از آنها اساساً به عنوان لابی عمل می کنند، دیگر سازمان ها در حال انجام فعالیت های رفاهی و یا برنامه ریزی هستند. برای مثال سازمان غیردولتی چون OXFAM در جهت کاهش فقر تلاش می کند تا افراد نیازمند را به وسایل و مهارت هایی که آنها برای یافتن غذا و آب آشامیدنی پاکیزه نیاز دارند، تجهیز کند. با این حال سازمان های غیردولتی اغلب برای تأثیرگذاری بر نمایندگان مجلس یا دیگر مقامات رسمی برای حمایت از هدف خاص یا اقدام علیه هدف خاص، لابی می کنند. لابی کننده ها تجربیات بسیارزیادی در حکومت دارند و اغلب با افرادی که صاحب مقام هستند رابطه دارند. این امر به طور گسترده ای دولت را تحت تأثیر و فشار قرار می دهد تا از ایده خاصی حمایت کند.
انجمن بین المللی آزادی بیان (IFEX) که در سال ۱۹۹۲ تأسیس شده است شامل شبکه جهانی است که بیش از ۶۰ NGO را دربر می گیرد که از حق آزادی بیان دفاع می کنند. علاوه بر این بسیاری از NGOهای بین المللی نقش مشورتی با سازمان ملل دارند. به عنوان مثال شبکه جهان سوم نقش مشورتی با کنفرانس سازمان ملل درباره تجارت و توسعه و با شورای اجتماعی و اقتصادی سازمان ملل دارد. در سال ،۱۹۴۶ تنها ۴۱ NGO نقش مشورتی با شورای اجتماعی و اقتصادی سازمان ملل داشتند، این آمار در سال ۲۰۰۳ به ۲۳۵۰ رسیده است.
مدیریت سازمان های غیردولتی
دو گرایش مدیریتی در ارتباط با NGOها وجود دارد: مدیریت متمایز و مدیریت مشارکتی. مدیریت متمایز با فرهنگ های متفاوت در سازمان ارتباط دارد. مسایل بین فرهنگی در سازمان های غیردولتی کشورهای شمال (پیشرفته) که درگیر فعالیت های توسعه در کشورهای جنوب (در حال توسعه) هستند، شایع است. کارمندانی که از کشور ثروتمند می آیند در کشور مقصد مواجهه با روشی برای انجام کارها می شوند که به گونه ای کاملاً متفاوت است.
روش مدیریت مشارکتی برای سازمان های غیردولتی شایع تر است. این مفهوم به گونه ای پیچیده با مفهوم سازمان آموزشی گره خورده است. همه افراد درون سازمان این گونه در نظر گرفته می شوند که منبعی برای مهارت ها و دانش هستند. برای توسعه سازمان، افراد این توانایی را دارند که در فرایند تصمیم گیری مشارکت داشته باشند و از همین روی آنها نیازمند آموزشند.
روابط
روابط میان مؤسسات تجاری، دولت ها و NGO ها می تواند کاملاً پیچیده و گاهی اوقات خصومت آمیز باشد. بعضی از NGOهای مدافع با منافع دولت های غربی و مؤسسات بزرگ مخالفند. اما سازمان های غیردولتی، دولت ها و شرکت ها گاهی اوقات مشارکتی سازنده و مصلحانه را شکل می دهند.
کارکنان سازمان های غیردولتی
همه افرادی که برای سازمان های غیردولتی کار می کنند، داوطلبانه کار نمی کنند. با این حال کارمندان حقوق بگیر این سازمان ها به نوعی حقوق کمتری از بخش خصوصی تجاری دریافت می کنند. کارمندان به اهداف و اصول سازمان به شدت پایبندند. با این حال افراد داوطلب صرفاً اهداف انساندوستانه ندارند و برای خدمت کردن به خود نیز انتظار دارند که در سازمان مهارت و تجربه و ارتباطات لازم را کسب کنند.
علاوه براین درباره فرستادن کارشناس به کشورهای در حال توسعه نیز بحث و جدل وجود دارد. چرا که احتمال دارد این افراد به این منظور استخدام شده باشند که برای افرادی که او را استخدام کرده اند خدمت کنند. در هرحال تخطی این کارمندان یا داوطلبان می تواند به وسیله تعدادی از عوامل تخفیف یابد؛ بالا بودن قیمت افراد خارجی، فقدان ارتباط این افراد با کشور مقصد و پایین بودن قیمت کارشناسان محلی.
NGO ها در استخدام افراد بخش مهمی محسوب می شوند. برای مثال در پایان سال ۱۹۹۵ کانسرن ورلد واید که یک NGO بین المللی است و علیه فقر مبارزه می کند ۱۷۴ کارشناس و ۵۰۰۰ کارمند ملی داشت که در ده کشور در حال توسعه در آفریقا، آسیا و هائیتی کار می کردند.
سرمایه
NGO های بزرگ میلیون ها دلار بودجه سالیانه دارند. برای مثال بودجه مؤسسه آمریکایی افراد بازنشسته AARP در سال ۱۹۹۹ بالاتر از ۵۴۰ میلیون دلار بوده است. دیده بان حقوق بشر در سال ۲۰۰۳ در حدود ۷/۲۱ میلیون دلار هزینه و درآمد داشته است. سرمایه چنان بودجه های کلانی نیازمند تلاش های زیادی برای جمع آوری اعانه در بخشی از بیشتر NGOهاست. منبع اصلی سرمایه سازمان های غیردولتی حق عضویت، فروش کالا و خدمات، دریافت کمک از نهادهای بین المللی یا دولت های ملی یا خیرین خصوصی است.
اگرچه اصطلاح سازمان های غیردولتی بر استقلال از دولت ها دلالت دارد، بعضی از NGOها به شدت در تأمین سرمایه هایشان به دولت وابسته هستند. یک چهارم ۱۶۲ میلیون دلار درآمد سازمان رفاهی OXFAM آمریکا توسط دولت بریتانیا و اتحادیه اروپا اهدا شده است. سازمان رفاهی و توسعه مسیحی ورلد ویژن آمریکا ۵۵ میلیون دلار در سال ۱۹۹۸ از دولت آمریکا دریافت کرده است.
آخر امر این که NGO برخلاف دولت ها تحت حاکمیت قوانین بین المللی نیستند. تنها استثنا در این مورد کمیته بین المللی صلیب سرخ است که مؤسسه حقوقی تحت حاکمیت قانون بین المللی است، زیرا این کمیته بر مبنای معاهده ژنو است.
سینا کلهر

منبع : روزنامه همشهری