دنیای کودک، دنیای اینترنت: هم خوانی یا نا هم خوانی

● مقدمه
اینترنت می تواند مکانی گسترده برای کودکان باشد تا بیاموزند، سرگرم شوند و با دوستان خود گپ بزنند و با آسودگی خیال به مکاشفه بپردازند. اما دنیای اینترنت مانند دنیای واقعی می تواند برای کودکان خطرناک باشد. در این مقاله موضوعاتی چون کودک و اینترنت، کودک و آموزش اینترنتی، نظارت والدین بر استفاده کودک از اینترنت، خشونت اینترنتی و تاثیر آن بر کودک، پورنوگرافی و بهره وری جنسی از کودک بواسطه اینترنت، اعتیاد اینترنتی کودک، حمایت قانونی از کودک در برابر اینترنت و نهایتاً زندگی کودک در عصر اینترنت مورد بحث و بررسی قرار می گیرند.
● کودک و اینترنت
اینترنت رسانه ایده آل نشر الکترونی با سه ویژگی قابلیت تعامل، سرعت عمل و نامحدود بودن فضاست(وارد، ص ۱۳). وسیله ارتباطی جدید و پویایی که به سرعت از محیط دانشگاهی وارد عرصه عمومی شده و یکی از سرویس های آن لاین بی شماری است که در زمینه ارتباطات انقلاب ایجاد کرده است و افراد در سراسر دنیا از این وسیله برای مقاصد ارتباطی تفریحی، آموزشی و ... استفاده می برند و به عنوان «بزرگترین شکل مشارکتی گفتار جمعی تاکنون شناخته شده» معرفی شده است(کوهن، ص ۳۷).
اینترنت که اکنون به قول برخی از محققان ارتباطی ستون فقرات ارتباطات اطلاعاتی در سراسر کره زمین و به عبارت دیگر شبکه شبکه های اطلاع رسانی جهانی شناخته می شود(معتمد نژاد، ص ۱۴۳). توانسته در مفهوم مخاطب تغییراتی را ایجاد کند چرا که امکان کنترل خودخواسته، گزینشی، درگیری تجربه ای غنی تر و مقاومت در برابر تاثیرات را بیشتر فراهم می کند(مک کوئیل، ص ۲۱). ولی همان طور که نویمن در کتاب «آینده مخاطبان جمعی و فشار فناوریهای جدید ارتباطی» بر عادت استفاده منفعلانه و نیمه هوشیارانه مخاطبان تاکید می کند(مک کوئیل، ص ۲۱۲) می توان بر انفعال و عدم انتخاب آگاهانه مخاطبان کودک نیز صحه گذاشت.
با توجه به اینکه یکی از ویژگی های مهم کودکان شناخت محدود آنها از کلیه جنبه های جهان مادی و اجتماعی است که در آن زندگی می کنند مانع ارزیابی صحیح و دقیق آنها از محتوای برنامه ها و اهداف و انگیزه های تولید کنندگان آن می شود و از طرفی اشتیاق فراوان برای فراگیری، آمادگی خاصی را برای تاثیرپذیری او فراهم می کند بنابراین کودکان برای رسانه های گروهی مخاطبانی خاص تلقی می شوند(امه دور، صص ۱۲-۹).
اکثر تحقیقات در زمینه رسانه ها و کودک با تاکید بر تاثیر تلویزیون صورت گرفته است ولی نتایج این تحقیقات بر ویژگی های خاص کودکان استوار است. از جمله اینکه کودکان در توجه به تلویزیون ثابت قدم نیستند و بین مهم و غیر مهم و اطلاعات اصلی و فرعی تمایز همیشگی قائل نیستند(گالینگورد، ص ۳۶). با این همه تاکید شده که کودکان نوعی واقع بینی عینی از تصاویر دارند به طوری که هیچ نشانه ای از همانندسازی یا تقلید ناقصی بروز نمی دهند(همان، ص ۵۸).
زمانی که وسایل ارتباط جمعی با انسانهایی برخورد می کنند که ذهنی پرداخته و ساخته شده دارند کمتر می توانند بدان رسوخ کنند زیرا فرد از مکانیسم های دفاعی خاص خود برخوردار است ولی این امر در مورد کودکان صادق نیست. ذهن آنها ساده و فاقد شبکه به هم پیوسته ای متشکل از اندیشه ها و باورهاست هنوز رموز تحلیل عقاید و سنجش و پذیرش یا طرد منطقی را بازنیافته است. در شرایط پیچیده جامعه که اصل بر تنوع عقیده است و هر کسی میان اندیشه های مختلف انتخاب می کند، کودک سرگردان است چرا که قدرت اندیشیدن و اسنتتاج را بازنیافته است(ساروخانی، صص ۶۵-۱۶۱).
کودک در یادآوری اطلاعات و واژه ها، ظرافیت بازشناسی قوی دارد، با این همه بیشتر این یادآوری مربوط به حرکات و سر و وضع شخصیت هاست تا طرح کلی برنامه و داستان(گالینگفورد، ص ۱۲۳).
● کودک و آموزش اینترنتی
دنیای ارتباطات الکترونی مقابل کودکان چشم اندازی تازه خلق کرده است؛ در همه جای جامعه آموزش به چشم می خورد حتی در خانه نیز می توان آموخت. آموزش، غیر تجریدی شده و هر سازمان آموزشی خزانه ای از دانستینهای عینی و ملموس را دراختیار دارد. این آموزش چندبعدی است و می توان از چندین حس سود جست و در نتیجه چنان عمق و غنایی می یابد که فرایند سخت آموختن را به بازی تبدیل می کند؛ کودکان در عصر ارتباطات می توانند جدی ترین و سخت ترین محتوای آموزشی را در کمال سهولت فراگیرند(ساروخانی، ص ۱۶۱).
از این رو برخی از محققان معتقدند که باید از روشهای سنتی آموزش که در آن کودکان نقش فعالی بر عهده ندارند دست کشید و به شیوه های آموزش مناسب عصر اطلاعات که دانش آموزان با آموختن سواد اطلاعاتی نقشی پویایی در روند یادگیری می یابند روی آورد چرا که درچنین نظامی فناوری اطلاعات و سواد اطلاعاتی در برنامه های آموزشی ادغام گردیده است. در اینجا سواد اطلاعاتی را می توان ارزیابی اطلاعات و ا ستفاده کارآمد از آن توسط دانش آموزان تعریف کرد(حیاتی، ص ۷۹).
البته انبوهی از اطلاعات و دانش در اینترنت وجود دارد که به سادگی موجب سردرگمی و یاس دانش آموزان می شود و بررسی ها هم نشان می دهد استفاده از اینترنت به عنوان ابزار آموزشی توسط معلم و دانش آموز در گرو تجربیاتی است که به تدریج بدست می آیند بنابراین برای استفاده صحیح از اینترنت در راستای آموزش باید سطوح استفاده از آنها را مدنظر داشت:
▪ سطح اول: آموزگاران، منابع اینترنتی را برای گردآوری اطلاعات محتوایی مورد استفاده قرار می دهند.
▪ سطح دوم: منابع اینترنتی به صورت مشترک بین دانش آموز و معلم استفاده می شود.
▪ سطح سوم: آموزگاران به طور مستقیم منابع اینترنتی را به برنامه های کلاسی وارد می کنند.
▪ سطح چهارم: دانش آموزان خود هدایت پروژه ها را برعهده می گیرند و معلم فقط یک راهنماست.
▪ سطح پنجم: دانش آموزان به صورت مستقیم رهبری پروژه هایشان را برعهده می گیرند و از منابع اینترنتی بهره می برند( همان، ص ۸۰).
با این همه با وجود مشکلاتی مثل عدم دسترسی به اینترنت، هزینه های مربوط به آن، عدم امکانات پشتیبانی، فقدان ساختار منسجم آموزشی اینترنتی در مدارس حتی کشورهای صنعتی مثل آمریکا کاملاً موفقیت آمیز نبوده است(همان، ص ۹۳- ۸۸).
از مزایای دیگر اینترنت در زمینه آموزش می توان به علاقه مند کردن کودکان به خواندن و نوشتن اشاره کرد به خصوص برای ایجاد انگیزه دردانش آموزانی که افت تحصیلی دارند اما توجه به توصیه های آموزگاران ضروری است چرا که کودک در کلاس های مدرسه با سه گروه فعالیت می کند: معلم، ابزار آموزشی، نرم افزارهای صوتی تصویری و در بین اینها ارتباطی که کودک با معلم برقرار می کند اهمیت فوق العاده دارد بنابراین کامپیوتر هرگز نمی تواند در نظام آموزشی جای معلم را بگیرد و نقش آن در ارتباط بین معلم و شاگرد برقراری یک ارتباط جدید و موثربین آن دو است نه قطع رابطه(گاندورا، تابستان ۸۱).
با این همه از دید منتقدان، رایانه و بویژه شبکه اینترنت کودکان را از مطالعه دور می کند به سمت عادات ناخوشایند سوق می دهد آنها نسبت به گذشته کمتر مطالعه می کنند و ترجیح می دهند از کامپیوترها و نرم افزارهای صوتی –تصویری استفاده کنند(همان).
باربر(۱۹۹۷) در یک نظر سنجی از معلمان، کارمندان کتابخانه و همکاران کامپیوتری دریافت که به زعم ۸۶ درصد از آنها استفاده از اینترنت کارایی درس دانش آموزان و دانشجویان را بهتر نکرده است زیرا اطلاعات اینترنتی آن قدر بی سروسامان و به موضوعات درسی نامربوط است که به آنها کمکی در به دست آوردن نمرات بالا در آزمونهای استاندارد نمی کند(غمای، فروردین۸۴).
● استفاده از اینترنت و نظارت والدین
کودک با خواندن کتاب، تصورات خود را خلق می کند، ذهن او قادر است تا هر طور که می خواهد تصورکند ولی در ارتباط با کامپیوتر تمام تخیلات او از پیش ساخته شده اند بنابراین او دیگر دست به آفرینش تصاویر ذهنی خود نمی زند و این یک خطر است و نباید کودک را مقابل کامپیوتر تنها گذاشت(پوهشنامه کودک و نوجوان، لوسینا- تابستان ۸۱).
اما تحقیقات صورت گرفته نشان می دهد که والدین بیشتر نوجوانان آمریکایی در حین آن لاین بودن فرزندانشان هیچ نظارتی بر آنها ندارند. این نتایج نشان می دهد که حتی ممکن است بسیاری از خانواده ها از فعالیتهای آنلاین فرزندانشان اطلاعی نداشته باشند و یا در صورت آگاهی به دلیل فقدان درک ماهیت این فناوری نتوانند به طورکامل به خطرات بالقوه استفاده از آن پی ببرند با توجه به افزایش گسترش کاربری اینترنت ، کنترل و نظارت بر آنها امری دشوار شده است مطالعات وزارت آموزش و پرورش نیوزلند نشان می دهد که تقریباً تمامی مدارس ابتدایی (۹۶%) و راهنمایی (۹۹%) به اینترنت وصل اند (معیدفر و دیگران).
شرکت امنیت اینترنتی Gardlink بر پایه مطالعات جدید خود روی صدها کودک ۸ تا ۱۵ سال دریافته است که تنها والدین هفت درصد از کودکان از رفتارهای آنها در اینترنت مطلع بوده و آنها را در دنیای آن لاین زیر نظر دارند و همچنین این بررسی ها مشخص کرد که ۴۰درصد کودکان به صورت مرتب از سایتهایی دیدن می کنند که از جانب والدین منع شده اند(ایتنا، اخبار فناوری اطلاعات ).
ورود کودک بدون نظارت والدین به دنیای آن لاین موقعیت و وضعیت او را به خطر می اندازد. بنابراین در کنار روشهای محدود کننده(مانند فیلتر گذاری)، موضوعی که مورد توجه ویژه قرار گرفته است آموزش والدین است تا بتوانند از اینترنت بهره گیرند چرا که در اکثر موارد سطح اطلاعات و تجربه های مستقیم آنها از کودکان به مراتب کمتر است. مشکلی که از سوی والدین در بسیاری از نقاط دنیا در مطبوعات مطرح شده نیز دسترسی آزاد و بدون محدودیت کودکان به اینترنت است(محسنی، صص ۴۲-۱۴۱).
بااین همه عبارتی که ویلبر شرام در بررسی تاثیر کودک از تلویزیون و نقش والدین بیان می نمود را با باید گوشزد کرد«هیچ رودخانه ای نمی تواند بیش از حد منبع و سرچشمه خود نیرو و توانایی داشته باشد(رشید پور، ص ۱۸۸). بنابراین والدین باید منصفانه ببیند که آیا همه توانایی و نیروی خود را برای نظارت صحیح و درست هنگام استفاده ازکودک از اینترنت به کار می گیرند همان طور که کودک همه توانایی خودراهنگام ورود به اینترنت به کار می گیرد؟!
● کودک و خشونت اینترنتی
مهمترین عامل ایجاد پرخاشگری از میان همه موقعیتها ناکامی است. اگر فردی در نیل به هدف خود با شکست روبرو شود ناکامی حاصل احتمالی پاسخ پرخاشگرانه را افزایش می دهد. تحقیقات نشان می دهد کودکانی که اسباب بازی ندارند پرخاشگر نمی شوند ولی کودکانی که کاملاً متوقع اند با اسباب بازی، بازی کنند اگر این انتظار برآورده نشود احساس ناکامی و رفتار مخرب را به همراه دارد(ارنسون، ص ۱۶۹).
بنابراین دسترسی به اینترنت به عنوان تفریح و بازی و عدم دسترسی به آن در ایجاد پرخاشگری کودک تاثیرگذار است. تماشای فلیم ها و برنامه های خشونت آمیز اینترنتی نیز می تواند بر رفتار کودک تاثیرمنفی داشته باشد. در مجموعه ای از آزمایشهای کلاسیک، آلبرت باندورا و همکارانش نشان دادند که مشاهده رفتار پرخاشگرانه یک نفر می تواند رفتار پرخاشگرانه کودک را افزایش دهد. در این مطالعات، بزرگسالی عروسک پلاستیکی را که پر از باد شده بود به اطراف پرت می کرد و گاه پرخاشگری خود را با ناسزاگویی به عروسک همراه می کرد سپس به کودک اجازه داده می شد تا با عروسک بازی کنند در این آزمایشها نه تنها رفتار نمونه ها را تقلید کردند بلکه آنها به رفتار پرخاشگرانه دیگر نیز مبادرت ورزیدند و آنها رفتار بزرگسال را سرمشق قرار دادند و محرکی برای شدت پرخاشگری شدند و البته انها انواع پرخاشگریهای بدیع و جدید خلق کردند(همان، ص ۱۷۲).
راجر بارکر و همکارانش آزمایشی را ترتیب دادند تا به طور دقیق مشاهده نمایند که اگر در کودکان خردسال ناکامی و سرخوردگی بوجود آورند چه روی می دهد. به دو گروه از کودکان اتاقی نشان دادند که پر از اسباب بازیهای کنجکاو برانگیز بود ولی دست این کودکان نمی توانست به این اسباب بازیها برسد تا با آن ها بازی کنند چون در پشت حفاظ سیمی قرارداشتند. پژوهشگران برای یک گروه حفاظ را گشودند و کودکان برای بازی با آن شتافتند.
هرچند کودکان گروه دیگر مجبور بودند منتظر باشد سرانجام زمانی که اجازه ورود به این گروه داده شد آنها اسباب بازی ها را با سروصدا خرد کردند و به دیوار کوبیدند بنابراین ناکامی و ناامیدی به احتمال فراوان واکنش پرخاشگرایانه در کودک به وجود می آورد.حال آیا اینترنت چنین مکان ناامید کننده را برای همه بویژه کودکان ایجاد میکند؟( ولیس، ص ۱۳-۲۱۲). اگر چه هنوز هیچ شاهدی در دست نیست اینترنت عامل واقعی خشونت اجتماعی باشد.
● کودک و پورنوگرافی اینترنتی
کودکان در اغلب نقاط دنیا گروهی هستند که بیش از همه در رابطه با آثار سوء اخلاقی اینترنت بویژه در مسائل سوء استفاده جنسی طرف توجه بوده اند(محسنی، ص ۱۴۱). بنابراین هر چه اینترنت بیشتر توسعه می یابد کودکان بیشتر در معرض محتویات خطرناک آن قرار می گیرند، فعالیت های مجرمانه مربوط به فحشای کودکان و پورنوگرافی آنان که از طریق اینترنت مورد سوء استفاده قرار می گیرند اکنون از مسائل حاد به شمار می آید.
درسال ۱۹۹۸ حداقل ۲۱ هزار سایت مربوط به فحشای کودکان از طریق اینترنت قابل دسترسی بوده است(رسانه، تابستان۸۰). پایگاه داده ای International child sexual exploitation image database در حال حاضر حاوی نیم میلیون تصاویر کودکانی است که مورد بهره برداری جنسی قرار گرفته اند و به نجات بیش از ۵۰۰ کودک در سراسر جهان کمک کرده است(خبرگزاری جمهوری اسلامی) یکی از دلشوره های هر جامعه ای پاسداشت کودکان در برابر آسیب است و این موضوع بحث هایی بی پایان در مورد اینترنت انجامیده است.
دسترس پذیری و ارزش آموزش این ابزار از جمله دلایل کلیدی است که در سرتاسر جهان دولتها را بر آن داشته است تا به نصب شبکه های اینترنت در مدارس اقدام و در این گونه پروژه ها سرمایه گذاری نمایند با این همه جامعه به گونه ای توجیه پذیر نگران دستیابی آسان کودکان به پورنوگرافی است. این نگرانی خود را در سال ۱۹۹۶ با طرح لایحه شایستگی ارتباطات(CDA)بروز داد برای نمونه انتقال آگاهانه هر گونه موضوع زننده به کودکان زیر ۱۸ سال شامل هر گونه اظهار نظر، درخواست، پیشنهاد، متلک جنسی، تصویر یا سایر رسانش های توهین یاناشایست و بی شرمانه جرم به شمار می آید. گرچه لایحه شایستگی ارتباطات را دادگاه عالی ایالت متحده رد کرد تلاشهای قانونی جهت محدود سازی اینترنت به منظور پاسداشت کودکان ادامه دارد، لایحه پاسداشت کودکان در برابر ارتباط شبکه ای که در سال ۱۹۹۸ به امضای رئیس جمهور کلینتون رسید ارسال آگاهانه تصاویر و مطالب تجاری موهن را که برای کودکان زیان آور به شمار می آید در حوزه دولت فدرال جرم به شمار آورد با این همه اعتراضاتی برای حفاظت کاربران در برابر جریمه و پیگرد قانونی در زمینه اینترنت صورت گرفته است و تلاش های قانونی برای حمایت کودکان در زمینه پورنوگرافی به طورکامل موفقیت آمیز نبوده است.
بنابراین مسئولیت پاسداشت کودکان همچنان برعهده پدران، مادران، آموزگاران و متصدیان کتاخانه هاست که ممکن است انواع نرم افزارهای ویژه ای را نصب کنند تا از دسترسی کودکان به مطالب زننده جلوگیری به عمل آید یا دسترسی به سایت های ویژه محدود و حتی کودک را از فرستادن برخی اطلاعات مانند شماره تلفن بازدارند. یکی از امتیازات نرم افزار پالاینده این است که پدر و مادر می توانند براساس سن و بلوغ کودک تصمیم بگیرند که تا چه اندازه باید دسترسی به اطلاعات اینترنتی رامحدود سازند؛ البته کودکان نیز به سرعت یاد می گیرند که چگونه از خودشان پاسداری کنند(ولیس، ص ۳۰۲).
تپ اسکات در کتاب Growing digital نتایج به دست آمده از پروژه های پژوهشی در مورد بسیاری از کودکان و نوجوانانی که از اینترنت استفاده می کنند را شرح داده است. بنابر توصیف او بسیاری از آنها در این اندیشه بودند که بزرگتر ها میزان مطالب زننده و ناپسند را بویژه در مقایسه با تلویزیون گزافه سنجی می کنند. کودک ۱۵ ساله به نام «آلدر» گفت: من هرگز اشتباهی وارد سایتی که علاقه ندارم ببینم نشده ام» این با تلویزیون فرق می کند که آدم ناخواسته وارد کانالی می شود که صحنه هولناک را نشان می دهد(همان، ص ۳۰۳).
● اعتیاد اینترنتی کودک
استفاده از اینترنت یکی از جلوه های آشکار دنیای مدرن و ابزاری مهم برای آموزش نسل نو به شمار می آید اینترنت همه جا حضور دارد. خانه مدرسه حتی مراکز خرید. کودکان به عنوان گروه سنی متفاوت در شمار رو به افزون کاربران اینترنت قرار می گیرند. در سال ۲۰۰۵ بیش از ۷۷ میلیون کودک وارد فضای سایبر شده اند. همزمان با دسترسی گسترده افراد به اینترنت شاهد نوع جدیدی از اعتیاد«اعتیاد اینترنتی » هستیم که مسئله خاص عصر اطلاعات است و با علائمی مثل اضطراب، افسردگی، کج خلقی، بی قراری و تفکرات وسواسی همراه است.
از طرفی در عین حال که روابط این افراد بویژه کودکان و نوجوانان در جهان مجازی افزایش می یابد در مقابل از دامنه روابط آنها در جریان واقعی کاسته می شود و حتی احتمال لطمه دیدن عملکرد آموزشی وجود دارد(رسانه، صص ۴۰، ۳۹). نتایج تحقیقات انجام گرفته بر روی ۳۳۶ نفر از دانش آموزان دبیرستانی حاکی از آن است که ۲۶ درصد از آنها پول غذایشان را صرف بازیهای ویدیویی می کنند کلین وکیپرز (۱۹۹۰) دریافتند که دانش آموزانی که بازیهای ویدیویی را به هر سرگرمی دیگر ترجیح می دهند در قیاس بادیگر شاگردان دارای مشکلات رفتاری بیشتری هستند.
گریفیث و دانکاستر طی مطالعه ای که روی نمونه ۳۷۸ نفری در خصوص بازیهای کامپیوتری و میزان شیوع و شاخص های جمعیتی آن در انگلستان انجام داد دریافت که میانگین سنی ۵/۱۳ سال بود و ۵/۹۸% از آنها تجربه این بازیها را داشته و میانگین سنی شروع بازیها در گروه مورد بررسی ۴/۸ سال بوده است و دلایل آنها برای شروع بازی خنده(۷۵%) مبارزه(۲۷%) هماهنگ شدن با دوستان(۲۵%) و نیافتن سرگرمی دیگر(۲۳%) بوده است.(همان ص ۵۱)
با این همه از زمره عوامل موجد یا مانع اعتیاد اینترنتی در میان نوجوانان و کودکان نظارت و کنترلی است که والدین بر استفاده از اینترنت اعمال می کنند مسئله ای که بارز است این است که معمولاً خانواده ها نگاهی متعادل در این زمینه نداشته و سیاست قطبی در پیش می گیرند به طوریکه براساس نتایج یونگ(۱۹۹۸) معمولاً والدین در برخورد با استفاده فرزندانشان از اینترنت مایلند در یکی از دودسته« سهل انگاری مهربانه» و «تبعید قاطع» قرار گیرند( همان، ص ۵۸).
● حمایت قانونی از کودک در برابر اینترنت
در زمینه اینترنت و ضرورت قانون گذاری آن برای کودکان مسائلی مطرح می شود از یک طرف«رسانه های جهانی تقریباً به طورکلی غیر متمرکز، دارای محتوای خوب و بد، استفاده آسان و مدیریت دشوار»(محسنی، ص ۸۹) هستند و از طرفی رسانه ای که محدوده ای غیر قابل سیاست گذاری را تشکیل می دهد. آمارها نشان می دهد از ۲۲ هزار مجرم کامپیوتری فقط یک نفر به مجازات حبس محکوم می شود( زیبر، ص ۶۱).
با این همه می توان به مواد قانونی کنوانسیون ملل متحد در باره حقوق کودک در جهت حمایت از کودکان اشاره کرد. ماده ۱ این کنوانسیون کودک را افراد انسانی زیر سن ۱۸ سال می داند( عبادی، ص ۳). در ماده ۱۳ آزادی بیان برای کودک به عنوان یک حق شناخته شده است این حق شامل «آزادی جستجو در یافت و رساندن اطلاعات و عقاید از هر نوع بدون توجه به مرز، کتبی یا شفاهی یا چاپ شده به هر شکل آثار هنری یا از طریق هر رسانه دیگر به انتخاب کودک می باشد البته محددیت هایی دربند دوم این ماده شامل احترام به حقوق یا آبروی دیگران و امنیت ملی، نظم عمومی، سلامت عمومی و مسائل اخلاقی بیان شده است( عبادی، ص ۶۲).
با توجه به این ماده و عبارت «از طریق هر رسانه » حق دسترسی کودک به اینترنت با در نظر گرفتن محدودیت های آن مورد تاکید است.
از دیگر موارد این عهدنامه که در ارتباط با مقاله پیش روست ماده ۳۴ آن است که درباره حقوق کودک و حمایت در برابر بهره وری جنسی چنین پیش بینی شده است:« کشورهای عضو عهدنامه، متعهد می شوند که کودکان را در برابر تمام شکل های سوء استفاده جنسی حمایت کنند به این منظور کشورهای مذکور تمام اقدامات مقتضی را در سطح ملی، دو جانبه و چند جانبه و برای جلوگیری از موارد زیر اتخاذ می کنند:
الف) تشویق یا اجبار کودکان برای تن دادن به فعالیت جنسی غیر قانونی
ب) سوء استفاده از کودک به منظور فحشا و عمل جنسی
ج) سوء استفاده از کودک برای تهیه صحنه های نمایش یا مطالب وموارد دارای خاصیت پورنوگرافی(همان، ص ۱۲۶). بنابراین اصل حمایت از کودکان در برابر پورنوگرافی اینترنتی الزامی است.
همچنین در راستای برگزاری کنگره های بین المللی اخلاق اطلاعات، یونسکو در اوایل سال ۱۹۹۹ برای حمایت کودکان در برابر سوء استفاده جنسی از طریق اینترنت گردهمایی جهانی کارشناسی ترتیب داد در این گردهمایی بر ایجاد یک محیط بدون خطر برای استفاده کودکان از ارتباطات الکترونیکی در عین حمایت از آنها در برابر محتویات زیان آور و حفظ آزادیهای بنیادین تاکید شد. در برنامه عمل این اعلامیه برخود مقررات گذاری صنایع اینترنتی، گسترش حساس سازی دست اندرکاران امور کودکان به ضرورت حمایت از آنها در برابر برنامه های اینترنتی، گردآوری اطلاعات حقوقی در این زمینه و موارد دیگر، تاکید شده است(رسانه، تابستان۸۰، ص ۲۸).
● زندگی کودک در عصر اینترنت
با حضور در عصر اطلاعات زندگی کودکان نیز دگرگون شده است، در سال ۱۹۹۰ بیش از یک چهارم کودکان با پدر و مادر خود زندگی نمی کردند و در سال ۱۹۶۰ این رقم کمتر از ۱۳% بود. علاوه بر این طبق مطالعه اداره آمار ایالت متحده در سال ۱۹۹۱ نسبت کودکانی که با والدین خود زندگی می کردند تنها ۸/۵۰ درصد بوده است. منابع دیگر تخمین زده اند که نزدیک به ۵۰% تمام کودکان با هر دو والد اصلی خود زندگی نمی کنند . در سال ۱۹۹۰ ۷۰% خانواده های زن و شوهری، هر دو زوج بیرون از خانه شاغل بودند و ۵۸% آنها کودک خردسال داشتند(معتمدنژاد،ص ۲۷۲).
تحت چنین شرایطی اجتماعی شدن کودکان یعنی فرایندی که زیرساخت بازتولید تقسیم جنسیتی در جامعه و بازتولید خود پدرسالاری است چگونه خواهد بود(همان، ص ۲۷۵). قربانیان این تحول کودکان هستند زیرا در شرایط فعلی آنها نادیده گرفته می شوند وضعیت آنها ممکن است بدتر هم شود چرا که زنان نیز مانند مردان کودکان خود را فراموش می کنند و به دنبال زندگی شخصی خود می روند(همان، ص ۲۸۸).
در این میان گریختن کودک به یک جامعه باز و شبکه ای باعث کناره گیری او از اجتماع می شود(ص ۲۸۸، همان). تحقیقات نشان می دهد که به ازای هر ساعت استفاده از اینترنت در خانه نیم ساعت از ارتباط مستقیم با اعضای خانواده کاسته می شود(روزنامه خبر).
«کرات» در سال ۱۹۹۹ در مطالعه اش به این نتیجه رسید که نوجوانانی که از تماس های اجتماعی کناره گیری می کنند از اینترنت به عنوان ابزاری برای فرار از واقعیت استفاده می کنند(غمامی، همان).
با این همه کودک به عنوان یک مخاطب در دنیای رسانه های کهکشان سوم و رسانه های صنعتی خوانشی شناور پیدار کرده و آزادانه به هر پنجره ای سر می کشد و بی دغدغه این که چیزهایی که می بیند تا چه حد حقیقت دارد بنابراین باید دیگر به جای عبارت کودک و اینترنت از مفهوم «کودک در اینترنت سخن راند»(گاندارا، همان).
● جمع بندی و نتیجه گیری
شبکه اینترنت که اکنون به عنوان شبکه شبکه های اطلاع رسانی جهان شناخته می شود علی رغم جنبه های مثبت، از قبیل آموزشی، تفریحی و ... جنبه های منفی نیز دارد. استفاده کنترل نشده اینترنت توسط کودکان، کودک را در معرض مشکلات فیزیکی، اجتماعی و روانی قرار می دهد که از آنها می توان به مشکلات بینایی صدمات سیستم اسکلتی، ما اثر بر مهارت های اجتماعی و مشکلات ارتباطی در خانواده و اعتیاد اینترنتی اشاره کرد.
از آنجا که اینترنت در همه جای زندگی حضور دارد مهم است، پدران و مادران، آموزگاران و تمامی سیاستگذاران توجه نمایند چگونه رشد و تکامل کودکان جامعه ما را بهبود می بخشد یا منحرف می کند.

مرضیه قاسمی
ـ مایک وارد، روزنامه نگاری الکترونی، ترجمه علی اصغر کیا، چاپ اول، سال ۸۴- موسسه انتشاراتی روزنامه ایران.
ـ کوهن، گارن-«اینترنت و مسائل نظارتی بین المللی » چالشهای حقوقی و اطلاعاتی و اجتماعی فضای رایانه ای، چاپ دوم- بهمن ۸۰- نشر خانه کتاب.
ـ معمتمدنژاد، کاظم. جامعه اطلاعاتی اندیشه های بنیادی، دیدگاه های انتقادی و چشم اندازهای جهانی - چاپ اول- ۱۳۸۴، چاپ گوتنبرگ، مرکز پژوهشهای ارتباطات تهران.
ـ مک کوئیل، دنیس، مخاطب شناسی، ترجمه مهدی منتظر قائم، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه- چاپ دوم۱۳۸۲.
ـ ساروخانی، باقر. جامعه شناسی اطلاعاتی، انتشارات اطلاعات، سال ۶۷، چاپ اول.
ـ محسنی، منوچهر، جامعه شناسی جامعه اطلاعاتی، چاپ اول، ۸۰، نشر دیدار.
ـ ولیس، پاتریشیا، روان شناسی اینترنت ، ترجمه فضل الله قنادی ودیگران، اصفهان، نقش خورشید، ۱۳۸۲.
ـ کالینگفورد، سدریک، کودکان و تلویزیون، ترجمه وازگن سرکیسیان، مرکز تحقیقات مطالعات و سنجی برنامه ای صدا و سیما، ۱۳۸۰.
ـ دورامه، تلویزیون و کودکان، «رسانه ای خاص برای مخاطبان خاص» ترجمه علی رستمی انتشارات سروش، چاپ اول ۱۳۷۴.
ـ زیبر اولریش، جرایم رایانه ای، ترجمه محمد علی نوری ودیگران، چاپ اول، ۸۲، کتابخانه گنج دانش.
ـ کاستلز، مانوئل، عصر اطلاعات، جلد دوم، ترجمه حسن چاووشیان، انتشارات طرح نو، چاپ پنجم، ۱۳۸۵.
ـ حیاتی، زهیر، «استفاده از اینترنت در آموزش»، اینترنت جنبه های نظری و کاربردی آن(مجموعه مقالات) به کوشش حمید محسنی، سال ۷۸، چاپ اول، تهران، نشر کتابدار.
ـ رشید پور، ابراهیم، تلویزیون و اطفال، انتشارات رادیو و تلویزیون سابق اران، سال ۵۲.
ـ ارنسون، الیوت، روان شناسی اجتماعی، حسین شکرکن، انتشارات رشد، چاپ پنجم ۱۳۶۹.
ـ مهرداد، هرمز، مقدمه ای بر نظرات و مفاهیم ارتباط جمعی، انتشارات ناران، چاپ اول، ۱۳۸۰.
ـ شرف الدین نوری، بزرگمهر، «سفر به کهکشان اینترنتی»، پژوهشنامه ادبیات کودکان و نوجوان، ادبیات کودک و نوجوان ، تابستان۸۱.
ـ گاندورا، مانوئل، «تاثیر رسانه های جدید بر مطالعه کودکان» ترجمه، مینا ذاکر شهرک، پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، همان.
ـ لوسینا، نوئمی، آموزش کودکان و رسانه های جدید، ترجمه بهاره بهداد، پژوهشنامه ادبیات کودک ونوجوان، همان.
ـ معتمد نژاد، کاظم، یونسکو حمایت از کودکان در برابر اینترنت، فصلنامه رسانه، تابستان،۸۰، شماره ۴۶،.
ـ روزنامه خبر، دوشنبه ۲۹/۸/۱۳۸۵، ش ۱۲۶۳، «بزرگ شدن در دنیای مجازی، کودک ماندن دردنیای واقعی».
ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، ۱۳/۳/۸۳.
ـ غمامی، خطر سایبر برای کودکان، ماهنامه اصلاح و تربیت سازمان زندان ها و اقدامات تامینی وتربیتی کشور، ش ۳۸، فروردین ۱۳۸۴.
ـ مک کوئیل، دنیس، «سیاست گذاری رسانه ای» ترجمه مریم بنی هاشم، فصلنامه رسانه، سال ۱۵، شماره ۲.
ـ معید فر و دیگران، «اعتیاد اینترنتی و پیامدهای آن»، رسانه سال شانزدهم، ش ۳، پاییز ۸۴. عبادی، شیرین، حقوق کودک تطبیقی، انتشارات کانون، چاپ اول: تهران، پاییز ۷۶.

منبع : فراجو