نگاهی به شصتمین جشنواره کن

اگر چه پروژه جشنواره «اسكار»، یك شبه و در یك میهمانی شام در هتلی مجلل در ینگه دنیا طرح ریزی و سال بعدش هم اجرا شد، قصه «كن» دست كمی از فیلمهای هندی سوزناك ندارد. همانها كه شخصیت اول فیلم پشت سر هم بدبختی می آورد ولی پا پس نمی كشد و دست آخر به همه آن چیزهایی كه می خواسته، می رسد. البته كه این ادعای ما نیاز به توضیح بیشتری دارد.
اواسط دهه ۳۰، برگزاری جشنواره های سینمایی به رونق امروز نبود، اما میان همان اندكها هم جشنواره فیلم «ونیز» حرف اول و آخر را می زد، اما این جشنواره یك ایراد اساسی داشت و آن سیاسی بودن شدید آن بود.
آن سیاسی بازیها كه از انتخاب فیلمهای بخش مسابقه تا دعوت از مهمانان و اهدای جوایز را شامل می شد، داد فیلمسازان متعهدتر اروپایی به ویژه فرانسویها ]كه خود را سردمدار سینمای هنری و مستقل می دانند [را درآورد. برای همین سینماگران این كشور به ریاست لویی لومیر (بله، همان مخترع سینما توگراف!) تصمیم گرفتند كه در شهر ساحلی «كن» جشنواره ای متفاوت برپا كنند و بنا شد استارت ماجرا هم سپتامبر ۱۹۳۹ بخورد. اما از بد حادثه تا آنها آمدند فراخوان!
بزنند و هیأت انتخاب معرفی كنند، جنگ جهانی دوم شعله ور شد.اما اروپای تحت تأثیر نبرد و ویرانی نیز می توانست افكار واندیشه های هنری بپروراند، چرا كه بلافاصله با پایان رسمی جنگ جهانی، جشنواره كن با تلاش همان آدمها كلید خورد. پررنگ ترین شعاری نیز كه مسؤولان كن می دادند «غیرسیاسی» بودن جشنواره شان در آن فضای عجیب اروپا بود كه به شدت مورد توجه فیلمسازان قرار گرفت.
اما مشكلات مالی ناشی از جنگ باعث شد سال بعد، جشنواره برگزار نشود و سال بعدش و سال بعدش! اما این بار آمریكاییها به كمك فرانسویها آمدند واز سال ۱۹۵۲ با افتتاح «كاخ كن» این جشنواره بی وقفه تا همین امروز ادامه دارد و البته كه معتبرترین جشنواره سینمای هنری دنیا نیز حساب می شود.
گرچه هجوم فیلمهای آمریكایی یا بهتر بگوییم رسوخ هالیوودیها بر بدنه كن در چند ساله اخیر حرف و حدیثهای بسیاری را باعث شده، اما باید قبول كرد نه «ونیز» و «تورنتو» و نه این شوی «اسكار» هیچ كدام به اعتبار این مولود نیمه هنری! فرانسویها نمی شود.
بد نیست اشاره ای هم داشته باشیم به «ژیل ژاكوب». مدیر موفقی كه از سال ۱۹۷۸ به عنوان رئیس كن انتخاب شد و تحولات خوبی در فستیوال به وجود آورد، از جمله ایجاد بخشهای پرطرفداری مثل «دوربین طلایی» ]بهترین فیلم بخش غیررقابتی[. او را به عنوان پدر جدید كن می دانند.
● ۱۰ top
امسال دومین سالی است كه سینمای ایران نماینده ای در كن ندارد و به همین خاطر پوشش رسانه ای و اطلاع رسانی آن در داخل چیزی نزدیك هیچ است، اما حتماً فكر نمی كنید كه به خاطر نبود فیلمی از ایران، جشنواره فرانسویها هم سوت و كور و بی خبر است!
اتفاقاً امسال یكی از آن دوره های جالب كن است كه به خاطر حضور عجیب و غریب هالیوودیها در بخش مسابقه و خارج از مسابقه بحثهایی را به وجود آورده است. بگذارید نگاهی به مهمترین فیلمهای امسال كن بیندازیم.
▪ پیرمردها كشوری ندارند (محصول آمریكا/ بخش مسابقه)
آخرین اثر عجیب ترین برادران سینمایی هالیوود یعنی «كوئن» ها. حتی اگر اهل فیلم و سینما نیستید و مثل من یك «كوئن باز» حساب نمی شوید، حتماً «فارگو» یا «اوه برادر كجایی» را دیده اید، یا ورژن جدید «دزدان مادربزرگ» و «لبوفسكی گنده».
به هر حال «جوئل» و «اتان» یك جورهایی پرچمدار سینمای مستقل (وشاید پست مدرن) آمریكایند و حضور فیلمهایشان در هر جشنواره ای یك جورهایی كلاس آن جشنواره حساب می شود.
«پیرمردها كشوری ندارند» آخرین اثر كوئنها یك تریلر - درام وسترن است كه در آن «تامی لی جونز» و «خاویر باردم» اسپانیایی ایفای نقش می كنند. قصه هم در تگزاس امروز می گذرد. پیرمردی با یك چمدان پول وارد شهر می شود و... حتماً منتظر این اثر غافلگیركننده آنها باشید.
▪ شبهای زغال اخته ای من (محصول هنگ كنگ/ بخش مسابقه)
مطمئن باشید این اثر آقای «وونگ كار وای» آنقدر ارزش داشته كه آن را برای نمایش افتتاحیه كن انتخاب كرده اند (سال گذشته «كدداوینچی» افتتاحیه جشنواره بود) یك اثر هنگ كنگی/ آمریكایی با بازیگرانی تمام هالیوودی و كارگردانی شرقی، اما نه از جنس «جان وو»! این كار «وونگ كاروای» را با فیلم درخشان «زیستن» مقایسه می كنند كه البته این بار سوپراستارهایی مثل جودلاو، ناتالی پورتمن، ادهریس و ریچل وایز در آن نقش آفرینی كرده اند.
داستان یك مغازه دار معمولی كه به یك زن مرموز دل می بندد. زنی كه عاشق كیك پای زغال اخته است. باید دید این تركیب نامتجانس! چه قدر جواب می دهد، اما به هر حال جشنواره كن ثابت كرد عاشق سینمای آسیای شرقی است.
▪ زودیاك (محصول آمریكا/ بخش مسابقه)
«دیوید فینچر» را می شناسید؟ خالق آثار بی نظیری چون «هفت»، «بازی» و فیلم مورد علاقه من «باشگاه مبارزه». او امسال با «زودیاك» در كن حاضر است. فیلمی درباره یك قاتل سریالی واقعی در سان فرانسیسكو كه پس از جنایتهایش نامه هایی را برای پلیس و روزنامه ها می فرستاد و در عین راهنماییهایی كه برای دستگیری اش! می داد، آنها را گیج و گیج تر می كرد.
در این فیلم ۱۵۶ دقیقه ای، «رابرت داونی جونیور» و «جك جگینهال» بازی دارند و گرچه خیلیها آن را ستوده اند، اما آن چنان در اكران عمومی مورد توجه سینماروهای آمریكای شمالی قرار نگرفت. منتقدان به آن نمره تقریباً خوب B+ دادند و باید دید آقایان كن چه واكنشی در قبال آن دارند.
▪ شب متعلق به ماست (محصول آمریكا/ بخش مسابقه)
فیلمی از «جیمزگری» كارگردان موفق آثاری چون «یاردها» و «اودیسه كوچك». یك درام گنگستری جنایی كه سالهای خونین دهه ۸۰ میلادی و جنگ و جدال بین پلیس نیویورك و یك گروه گنگستری روس را روایت می كند. «یواكین فینیكس»، «كریستوفر واكن»، «اوامنرز» و «رابرت دووال» در «شب متعلق به ماست» ایفای نقش می كنند.
▪ قلب قدرتمند (محصول انگلستان/ خارج از مسابقه)
آخرین اثر «مایكل وینترباتم»، كارگردان پركار انگلیسی كه با «جاده ای به گوانتانامو» حاشیه های بسیاری آفرید.«قلب قدرتمند» یك درام ماجرایی است و با اینكه جزو فیلمهای مستقل و هنری انگلیسی به حساب می آید، اما آنجلینا جولی (از هالیوود) و عرفان خان (از بالیوود) در آن بازی كرده اند! خیلیها می گویند، این فیلم لیاقت جایزه گرفتن در این بخش را دارد.
▪ پارك پارانویایی (محصول آمریكا/ بخش مسابقه)
«گاس وان سنت» هم جزو كارگردانهای آمریكایی است كه همیشه دوست داشته متفاوت باشد. گرچه او با بازسازی «روانی» آلفردهیچكاك تقریباً یك شكست را تجربه كرد، اما در كارهای بعدی اش مثل «یافتن فورستر» و «فیل» نشان داد یك فیلمساز بدنه ای صرف نیست. آخرین كار او «پارك پارانویایی» یك تریلر هیجانی است كه حول و حوش قتل یك اسكیت باز می گذرد.
▪ این قول رو به من بده (محصول صربستان/ بخش مسابقه)
«آخرین آرزوی یك پیرمرد در حال مرگ، بازگشت پسرش به خانه و آشتی با همسر جوانش است، اما آیا پسر قبول می كند كدورتها را كنار بگذارد و آرزوی پدر را عملی كند؟» این چنین خط داستانی را در هیچ سینمایی جز سینمای اروپای شرقی گیر نمی آورید. از آن دست سینمای روایتگو با ریتم آرام و یك دنیا انتقادات اجتماعی سیاسی. این بار «امید كوستاریكا» به سراغ یك درام - رمانس انتقادی رفته و روابط بین آدمها را در موقعیتهای مختلف به تصویر می كشد.
▪ اثبات مرگ (گواهی فوت) (محصول آمریكا/ بخش مسابقه)
دو تا كارگردان دیوانه (جداً دیوانه) آمریكایی كه یك جورهایی استاد و شاگردند و سمبل سینمای پست مدرن حساب می شوند، تصمیم گرفتند كه به سبك فیلمهای درجه B سالنهای سینمای درجهB!در دهه ۷۰ و!۸۰ ]كه دو فیلم آشغال را پشت سر هم با یك بلیت نمایش می دهند [یك محصول دوپاره بسازند.
با نام «گریندهاوس» «كوئنتین تارانتینو» عجیب الخلقه ترین فیلمساز آمریكایی! یكی را او ساخت و «رابرت رودیگوئز» یكی دیگر را. حالا كن فیلمی را كه تارانتینو ساخته برای بخش مسابقه انتخاب كرده است. یك فیلم ترسناك - جنایی كه تمام قصه اش در یك شب اتفاق می افتد و تا دلتان بخواهد ترس و خون و چیزهای عجیب و غریب دارد. «اثبات مرگ» از آن دسته فیلمهای پارانویایی است كه اگر طاقت بیاورید تا آخرش را ببینید، باید اسمتان را در كتاب ركوردهای گینس ثبت كرد!
▪ ۱۳ یار اوشن (محصول آمریكا/ خارج از مسابقه)
۱۱، ۱۲ و حالا ۱۳. جناب آقای سودربرگ باز دار و دسته خلافكارش را جمع كرده تا به سركردگی آقای اوشن بزنند و همه چیز را به هم بریزند. دو اوشن قبلی انصافاً كارهای بدی نبودند، گرچه آثار درخشانی هم به حساب نمی آمدند، اما به نظر می رسد صرف دیدن جرج كلونی در قامت یك تبهكار با كلاس آنقدر ارزش دارد كه این درام گانگستری را ببینیم. این بار هم «برادپیت» و «مت دیمون» و البته «آنجلینا جولی» و «ال پاچینو» با او هم دست شده اند.
▪ بیمار (محصول آمریكا/ خارج از مسابقه)
احتمالاً قرار نیست كه این «مایكل مور» دست از مستندهای جنجالی اش بردارد ]كه البته رنگ پول و اعتبار را در همین راه دیده است [این بار مرد چاق به سراغ ضعف تأمین اجتماعی ایالات متحده رفته و بی عدالتیها، نقصها و رفتارهای تبعیضانه ای كه در زمینه تأمین اجتماعی و درمان به وفور در آمریكا دیده می شود ]یا نمی شود! [را در قالب یك مستند جنجالی دیگر به تصویر كشیده است.
اما كانادا با «عصر تاریكی» فرانسه با «رنگ شیرجه و پروانه» و «یك معشوقه قدیمی» و «ترانه های عاشقانه»، تركیه با فاتح آكین و «در آن سمت» و روسیه با «تبعید» و «الكساندر» در كن حضور دارند. آسیای شرقی با «آفتاب مخفی (كره جنوبی)» و Mogari NoMor (ژاپن) و اروپای شرقی با «مردی از لندن» (مجارستان)، «۴ ماه و ۳ هفته و ۲ روز» (رومانی) حاضرند. مكزیك و اتریش نیز نمایندگانی در كن دارند.
▪ گریه ایرانی!
ریاست هیأت داوران امسال به عهده «استفان فریرز» است، كارگردان ۶۶ ساله انگلیسی كه سال گذشته با فیلم «ملكه» موفقیتهای بسیار زیادی كسب كرد.«تونی كولت» بازیگر استرالیایی آمریكایی، «میشل پیكولی» هنرپیشه قدیمی فرانسوی، «اورهان پاموك» نویسنده ترك و برنده نوبل ادبیات ۲۰۰۶ و «آبدر هامان سیسه كو» كارگردان اهل موریتانی!اما سهم سینمای ایران قرار است شب ۲۰ می در یك نمایش ویژه با حضور مهمانان، خبرنگاران و عشاق سینما، فیلمهای كوتاه ساخته شده توسط ۳۲ كارگردان صاحب نام سینمای جهان اكران شود.
عباس كیارستمی نیز سهمی ۳ دقیقه ای در این نمایش ویژه دارد. در فیلم او (گریه) بازیگران زن ۳ نسل سینمای ایران هر كدام به مدت ۱۰ ثانیه مقابل دوربین گریه می كنند.در ضمن نیكی كریمی هم داور یكی از بخشهای جنبی جشنواره است. بخش مسابقه فیلمهای كوتاه. همین!

وحید ضرابی نسب

منبع : روزنامه قدس