باربی سازی دختران

چیزی كه در تجربه تاریخی اندلس ثبت شده بود و موجب شكست تدریجی مسلمانان با استفاده از اهرم افساد زنان و دختران گردیده بود. عروسك باربی پدیده ای است كه در همین راستا طراحی شده و این نوشته سعی دارد تا نگاهی اجمالی به ابعاد و تاثیرات آن داشته باشد و زمینه تامل بیشتر افراد نسبت به این پدیده ی فرهنگی- سیاسی- اقتصادی را فراهم آورد.
● مقدمه:
تأمل در باب چگونه زیستن مساله ای است كه از دیرباز ذهن بشر را به خود مشغول ساخته و از گذشته های دور تاكنون متفكران و اندیشمندان بسته به جهان بینی و مبانی فكری خویش پاسخ های گوناگونی را در این زمینه ارائه نموده اند. این موضوع تا آنجا پیش رفته كه امروزه با توجه به ارتقاء سطح آگاهی و دانش بشری، به شیوه های مختلف زیستن و یا به تعبیر سبك های مختلف زندگی منجر شده است. سبك هایی كه همه ابعاد زندگی بشر در یك اجتماع و جامعه را در بر گرفته و تعریف مشخص از آن ارائه نموده است.
با پایان یافتن جنگ جهانی دوم و ظهور دو بلوك شرق و غرب به رهبری شوروی و ایالات متحده آمریكا، صحنه جنگ بین دو ابرقدرت تغییر یافته و جنگ سرد آغاز شد؛ جنگی كه زمین درگیری آن نه مثل گذشته محدود بود و نه مشخص؛ جنگی كه نه با فكر نظامیان بلكه با طرح ریزی استراتژیست های دو طرف طراحی و با به كارگیری سلاح فرهنگ، هنر و رسانه انجام می گرفت و این آمریكا بود كه به واسطه برتری اش در حوزه های ذكر شده به مرور از رقیب خود پیشی گرفت.
در این میان ظهور انقلاب اسلامی با شعار نه شرقی، نه غربی و پیدایش موج بیداری اسلامی در بین مسلمانان جهان- متاثر از این انقلاب- و تجربه ی تلخ شكست در پی تهاجم نظامی، دولتمردان ایالات متحده را بیش از پیش وادار نمود تا به شیوه ی دیگری از جنگیدن بیاندیشند و این بار جدی تر به عرصه های غیر نظامی جنگ روی آورند. لذا مساله سبك زندگی مورد توجه سیاستمداران ایالات متحده آمریكا قرار گرفت. مجموعه ای كه بوسیله آن بتوان برای لحظه لحظه زندگی مردم برنامه داشت؛ یعنی چگونگی خوراك، پوشاك، تفریح، معماری، ارتباط با دیگران، لوازم زندگی و ... بر همین اساس پدیده سبك زندگی آمریكایی موضوعیت یافت. در این میان توجه ویژه برنامه ریزان به نقش زنان و دختران در ترویج فرهنگ مورد نظر، حائز اهمیت و تامل است.
چیزی كه در تجربه تاریخی اندلس ثبت شده بود و موجب شكست تدریجی مسلمانان با استفاده از اهرم افساد زنان و دختران گردیده بود.
عروسك باربی پدیده ای است كه در همین راستا طراحی شده و این نوشته سعی دارد تا نگاهی اجمالی به ابعاد و تاثیرات آن داشته باشد و زمینه تامل بیشتر افراد نسبت به این پدیده ی فرهنگی- سیاسی- اقتصادی را فراهم آورد.
● عروسك، اسباب بازی دختران:
عروسك ها اسباب بازی هایی هستند در هیات انسانی و به طور عمده به شكل یك دختر طراحی و ساخته می شوند. عروسك ها به دلیل شكل انسانی خود توانایی ایجاد ارتباط و تاثیرگذاری فراوانی بر روی ذهن دختربچه ها دارند. باید توجه داشت كه عروسك هرگز قادر نیست احساساتی را كه در دختران برمی انگیزاند در پسران نیز تحریك نماید و این نه به توانایی عروسك كه به سرشت و روحیات متفاوت پسران و دختران بازمی گردد. كریستیانف سومرز در همین رابطه می گوید: شركت تولید اسباب بازی «هسبرو» درصدد بود یك خانه عروسكی را از نظر بازاریابی و مطلوبیت برای پسران و دختران امتحان كند، ولی خیلی زود مشخص شد كه واكنش دختران و پسران در مقابل محصول یكی نیست. دختران شروع به لباس پوشاندن به عروسك، بوسیدن آن ها و خانه بازی می كردند در حالی كه پسران اسباب بازی ها را از سقف خانه بیرون می انداختند.
نكته ی بسیار مهم، كاركرد الگویی و تربیتی عروسك است. چرا كه در حساس ترین مقطع سنی یعنی در دوران كودكی مورد استفاده قرار گرفته و نقش بسیار موثری در الگوسازی ذهنی دختربچه ها آن هم در قالبی عاطفی و دوست داشتنی دارد.
باید توجه داشت كه عروسك ها در پایین ترین مرحله كمك می كنند كه كودكان به یك تصویر كامل بدنی دست پیدا كنند. مادران نیز از كاركرد واسطه ای عروسك برای آموزش دختران در اموری همچون غذا خوردن، حمام كردن و آرامش و ... بهره می برند. اما به تناسب رشد سنی دختران، عروسك ها در آموزش نقش های اجتماعی و نمایش تفكیك جنسیتی و فهم كودك از وظایف آینده خویش نقش بارزی را ایفا می كنند.
● تاریخچه عروسك باربی:
كمپانی متل در سال ۱۹۴۵ توسط زوج هندلرومت در ایالت كالیفرنیای جنوبی آمریكا تاسیس شد این شركت، ابتدا قاب عكس تولید می كرد و سپس به ساخت مبلمان خانه و در نهایت به تولید اسباب بازی روی آورد.
در ۱۹۵۹ به دلیل علاقه دختر هندلر به عروسك های كاغذی، طرح ساخت عروسك را دنبال كردند كه منجر به عقد قرارداد برای دریافت امتیاز عروسك آلمانی لی لی شد.
عروسك لی لی در واقع برگرفته از شخصیت و اندام و چهره زن خیابان گرد آلمانی به همین نام بود. عروسك آلمانی لی لی به عنوان یك قطعه كلكسیونی فقط به بزرگسالان به ویژه به كلكسیونرهای اسباب بازی فروخته می شد.
كمپانی متل امتیاز عروسك لی لی را از آلمان خرید و پس از تغییراتی، صورتبندی نژادی آن را به نژاد "آنگلوساكسون" همانند كرد و به تولید انبوه آن در آمریكا اقدام نمود.
● تولد باربی:
این عروسك تغییر نژاد یافته ( به نژاد آمریكایی- انگلیسی انگلوساكسون) باربی لقب گرفت. باربی اسم خلاصه شده باربارا دختر كوچك رییس كمپانی متل یعنی آقای هندلر بود.
باربی به زودی در صف اول اسباب بازی دختران در غرب قرار گرفت. در سال ۱۹۵۹ هر عروسك باربی به قیمت سه دلار فروخته می شد. اما اكنون هر عروسك باربی اصل ساخت كمپانی متل تا ۴۵۰۰ دلار قیمت دارد.
طراح تغییرات باربی در آمریكا در كمپانی متل، جك رایان است. وی قبل از آن در پنتاگون (وزارت جنگ آمریكا) طراح موشك های اسپارو و هاوك بود. شركت متل او را به خاطر تخصص و استعدادش در شناخت فرم هیكل زنان استخدام كرد.
در ۱۹۶۱ كمپانی متل عروسك كن را تولید كرد. این عروسك پسری بود با لباس های شیك و موهای قهوه ای كه برگرفته از نام پسر آقای هندلر رییس كمپانی متل بود. به این ترتیب باربی صاحب یك دوست پسر شد. بعدها در سال ۱۹۶۳ عروسك میچ و در سال ۱۹۶۵ عروسك اسكیپر به جمع كن و باربی پیوستند.
● ویژگی های باربی:
در میان عروسك هایی كه تاكنون ساخته شده باربی از ویژگی های منحصر به فردی برخوردار است چرا كه باربی تنها یك عروسك نیست بلكه یك سلاح كارآمد در صحنه ی جنگ فرهنگی است و به همین خاطر متخصصین فراوانی در تولید، طراحی، تبلیغ و توزیع آن نقش آفرینی نموده اند. به جهت اهمیت این بخش هر یك از ویژگی ها را به صورت جداگانه شرح می دهیم:
▪ اندام باربی:
همانگونه كه در پیش اشاره شد باربی از شخصیت یك زن ولگرد خیابانی آلمانی به نام لی لی گرفته شده كه پس از جنگ به عنوان زنی محبوب خودفروشی می كرده است.
اما این جك رایان بود كه به خاطر استعداد ویژه اش در شناخت فرم بدن زنان، لی لی را به چهره ای آنگلوساكسون تبدیل نمود و سرانجام باربی را خلق كرد. دختر ۲۰ ساله ای كه پاهای بلند و فیزیك بدنی لاغری داشته و نمایشگر یك قد ۱۹۵ سانتی متری است. باید توجه داشت كه این ویژگی نمایشگر دوران جوانی یك دختر است و از همین جا می توان به الگوسازی باربی برای آینده كودكان به خوبی پی برد.
▪ ویژگی های باربی:
این جك رایان بود كه به خاطر استعداد ویژه اش در شناخت فرم بدن زنان، لی لی را به چهره ای آنگلوساكسون تبدیل نمود و سرانجام باربی را خلق كرد. دختر ۲۰ ساله ای كه پاهای بلند و فیزیك بدنی لاغری داشته و نمایشگر یك قد ۱۹۵ سانتی متری است. باید توجه داشت كه این ویژگی نمایشگر دوران جوانی یك دختر است و از همین جا می توان به الگوسازی باربی برای آینده كودكان به خوبی پی برد.
▪ چهره باربی:
طراحی چهره باربی به گونه ای اغراق گونه صورت گرفته كه جامع اكثر زیبایی های متصور باشد و البته این طراحی بسیار ماهرانه صورت پذیرفته است. «موی بور و طلایی، گردن باریك و كشیده، گونه های برآمده، دماغ و دهان كوچك، چشمانی درشت و آبی، لبانی پرگوشت، چهره شاداب، پوست روشن، پیشانی و سری متناسب و ... مجموع اعضای چهره باربی را تشكیل می دهد كه به ندرت- حتی با هنرمندی تیغ جراحی پزشكان حاذق- هم زمان در یك فرد جمع می شود.
▪ فرم لباس باربی:
لباس های ظریف، خوش رنگ و خوش دوخت باربی محصول هنر و دستان بزرگترین طراحان لباس دنیاست كه در كمپانی متل گرد هم آمده اند. هیچ عروسكی تا به حال به اندازه باربی لباس متنوع، زیبا و اشرافی به تن نكرده و این تنها اختصاص به دختری دارد كه نماینده فرهنگ آمریكایی و نمایشگر یك زن تمام عیار آمریكایی است.
«عریان گرایی، اشرافی گرایی و مصرف گرایی سه مولفه اصلی لباس های باربی است؛ لباس هایی كه زرق و برق خیره كننده اش، جلوه ی شهوانی اندام باربی را مضاعف می كند.»
▪ تنوع باربی:
باربی برای اینكه بتواند نقش تربیتی خود را ایفا كند باید پاسخگوی تمامی سلایق و علاقه ها باشد و در نقش های گوناگونی ظاهر شود.
باربی پرستار، باربی معلم، باربی خلبان، باربی ژیمناست، باربی خواننده و ... برای تحكیم الگوسازی این عروسك متولد شده اند. همچنین برای پذیرش این عروسك از سوی ملیت های گوناگون باربی با حفظ استیل بدنی اش (اصالت آمریكایی) در رنگ ها و ملیت های گوناگون نیز ظاهر شد؛ باربی هندی، آفریقایی، چینی، لهستانی و ...
▪ باربی انتحاری:
باربی این بار در نقش سیاسی ظاهر شده و می كوشد با تمسخر ارزش های والای اسلامی، شهادت طلبی را به مثابه امری غیر منطقی و منفور جلوه دهد.
«باربی انتحاری و شهادت طلب كه پس از فریاد ا... اكبر با فشردن ضامن كمربند انفجاریش منفجر می شود به طور غیر مستقیم تلاش می كرد تا فرهنگ شهادت طلبی یا تنها سلاح پیروز و بی رقیب مسلمانان را در میان كودكان به تمسخر گیرد... »
▪ باربی نظامی و ضد تروریست:
یكی دیگر از كاركردهای باربی تهییج سربازان آمریكایی با پوشیدن یونیفرم نظامی و به دست گرفتن اسلحه ی آمریكایی است. این بار باربی وظیفه دارد افكار عمومی جوانان را با مقاصد جنگ طلبانه ی طراحانش همراه كند:
« در طول جنگ عراق و آمریكا در سال ۱۹۹۰ عروسك باربی با پوشش نظامی آمریكایی به تهییج افكار عمومی پرداخت. پس از واقعه یازده سپتامبر نیز باربی با پوشیدن یونیفرم نیروهای نظامی ضد تروریست با ایفای نقش جدید خود به تهییج افكار عمومی پرداخت، تیتر آگهی تبلیغاتی باربی برای نبرد ضد تروریست این بود: باربی- روح آمریكایی»
● باربی و رسانه ها:
برای دستیابی به اهداف پیش بینی شده و كاركردهای مورد انتظار، این بازیچه استراتژیك باید به گونه ای متفاوت و در اندازه قابل قبول و با در نظر گرفتن تمام ظرایف هنری و فنی تبلیغ شود. چرا كه عصر، عصر ارتباطات است و هر پدیده ای برای حفظ بقا و افزایش تاثیر خود ناچار از در نظر گرفتن حمایت رسانه ای و تبلیغی خویش است.
نباید از یاد برد كه یكی از كاركردهای رسانه نزدیك نمودن سلیقه مصرف افراد به یكدیگر و كمك به فراگیری استفاده از یك كالاست.
«در سال ۲۰۰۱ عروسك باربی در اولین فیلم كامپیوتری خود به نام باربی و فندق شكن ظاهر شد و از آن پس تاكنون تعداد قابل توجهی فیلم كامپیوتری- انیمیشن- فیلم سینمایی و مستهجن در مورد باربی تولید شده است.»
یكی از نكات جالب توجه در حمایت رسانه ای از باربی سایت اینترنتی آن است. سایتی كه پس از ورود به آن نشانگر شما هم تغییر شكل داده و به پروانه ای بال زنان تبدیل می شود. افراد پس از ورود به سایت « در یك قسمت می توانند بازی كنند، در جایی دیگر با باربی در كنار دریا قدم بزنند یا در منزل جشن تولد بگیرند و ... » و همین امر جذابیت بسیار بالایی برای كودكان ایجاد نموده است.
● باربی و صنعت:
همانگونه كه اشاره شد استیل زندگی آمریكایی باید معرف همه بخش های زندگی باشد. در اینجا صنعت به كمك فراگیری باربی آمده است. امروزه اكثر نیازمندی های دختران با تصویر، رنگ و تبلیغ باربی در بازار كشورهای مختلف از جمله كشور خودمان یافت می شود. آنچنان كه به گفته یكی از كارشناسان می توان با هزینه ی حدود یك میلیون تومان، تمام مایحتاج یك دختر را كه تبلیغ كننده باربی باشد از بازار جمع آوری نمود، از لوازم التحریر گرفته تا لوازم بهداشتی- آرایشی، انواع لباس، كیف، كفش، خوردنی های مورد علاقه ی كودكان و ... .
فراگیری و فروش قابل توجه این محصولات باعث رونق بیش از پیش اقتصادی این عرصه گردیده و زمینه ی تولید آن با كیفیتهای گوناگون و به منظور تامین سطوح مختلف درآمدی را فراهم نموده است.
● تاثیرات مخرب عروسك باربی:
نظر به اختصار این مقال و از نگاه موضوعی به چند مورد اشاره می شود:
▪ بلوغ زودرس:
یكی از كاركردهای باربی پر رنگ نمودن غرایز جنسی در ذهن دختران و آموزش روابط جنسی است و به تعبیر برخی فعالان ضد باربی، آموزگار سكس است در حالی كه توان عشق آفرینی ندارد.
تقلیل حیا و ترویج اخلاق جنسی مورد نظر باربی از آنجا آغاز می شود كه كودك نه تنها می تواند به تعویض لباس های زیر عروسك اقدام كند كه به این كار نیز تشویق می شود و در بسیاری از اوقات با اندام جنسی عروسك سر و كار داشته و به تدریج قبح دیدن آن در نظر كودك می شكند.
تامل در این موضوع كه كودكان در اثر آلودگی ذهنشان به این موضوعات و بلوغ زودرس جنسی، فرصت حضور در دنیای زیبا و دوست داشتنی كودكی را خیلی زود از دست می دهند، تاسف آور است.
▪ سوء تغذیه:
اگرچه فرم بدن باربی به گونه ای طراحی شده كه بعید به نظر می رسد هیچ زنی بتواند با ویژگی های فیزیكی آن به حیات خویش ادامه دهند، اما در اثر تبلیغات، ویژگی های باربی به مثابه«ملاك زیبایی زن امروز»، باعث شده كه بسیاری از زنان و دختران با اتخاذ رژیم لاغری و تلاش در جهت شبیه شدن به فیزیك بدنی باربی در دام بیماری های سوء تغذیه همچون آنوركزیا و بولیمیا گرفتار شوند.
« طبق آمار در آمریكا از هر پنج دختر دانشجو یك نفر به بیماری كم غذایی مبتلا است و در سال حدود بیست درصد از افراد مبتلا به این بیماری ها جان می سپارند.این مساله به قدری رایج و نگران كننده است كه در برخی از دانشگاه های آمریكا، مواد غذایی رژیمی مانند سالاد در غذاخوری دانشگاه به طرز ماهرانه ای با مواد نشاسته ای آغشته می شود كه دانشجویانی كه تنها از سالاد تغذیه می كنند دچار بیماری كم غذایی نشوند.»
باید توجه داشت كه نه تنها دانشجویان كه بازیگران و هنرمندان زن با صرف هزینه های فراوان و با كمك جراحان ماهر زیبایی صورت و شكم، تلاش می كنند اندام خود را با اندام باربی، ملكه زیبایی زنان تطبیق دهند.
در همین رابطه تلاش فمنیست ها برای افشای ساختگی و غیر قابل واقعی بودن معیارهای زیبایی باربی جالب توجه است :
« باربی با قد بیش از ۲ متر، تنها ۴۶ كیلو گرم وزن دارد . در حالی كه متوسط قد و وزن زن آمریكایی به ترتیب ۱۶۳ سانتی متر و ۶۶ كیلو گرم است و اگر عروسك باربی در همان ابعاد جان می یافت ، نمی توانست وزن خود را تحمل كند ، نمی توانست قاعدگی ماهانه داشته باشد و البته به هیچ وجه امكان باروری و بارداری نداشت »
در همین رابطه یك ضرب المثل آمریكایی نیز وجود دارد كه می گوید : « هر چه قدر لاغر شوی یا پولدار شوی باز هم كم است »
▪ مصرف گرایی و تجمل :
پیش تر به این نكته اشاره نمودیم كه بزرگترین طراحان لباس دنیا به كمك كمپانی متل شتافته و به طراحی ظریف و زیبای لباس های گوناگون باربی می پردازند . این لباس ها اغلب تجملاتی و متعلق به طبقه ی ثروتمند جامعه است و اگر چه كودك را در رویای زیبای آینده استفاده از آن غرق می كند اما دركناراین حسرت رسیدن به آن نیز دردل او به جای می گذارد . نه تنها لباس كه زیورآلات باربی نیز بسیار گران هستند . باربی به ترویج تجمل و مصرف گرایی با توجه به تنوع بیش از حد می پردازد و این یكی از ویروس های كشنده فرهنگ غربی است كه باربی به مثابه یك بیمار ، آن را در میان دختران دیگر سرزمین ها می پراكند و ایشان را به بیماری مهلك مصرف گرایی ، تجمل و مادی گرایی دچار می كند .
● دارا و سارا نماد هویت اسلامی و ایرانی:
از همان زمان كه این خواهر و برادر ایرانی و مسلمان پا به عرصه وجود گذاشتند ، بحث های فراوانی علیه آن ها مطرح شد. حتی بسیاری از محافل داخلی هم به سركوب این دو كودك معصوم پرداختند . نگاهی واقع بینانه به پیامدهای تولید این خواهر و برادر در كشورهای منطقه و ملاحظه عكس العمل رسانه های غربی و تحلیل صاحب نظران در این رابطه در قضاوت درست ما نسبت به این دو عروسك بسیار موثر است. به همین خاطر تنها به دو نمونه مختصر اشاره می شود:
« راس پیتر در سایت آسیا تایمز می نویسد : چه كسی می توانست پیش بینی كند كه این عروسك های چشم قهوه ای بی بو ، بی خاصیت و عقب مانده كه شبیه وصله ای بدعنق و بی ریخت هستند ، گام بعدی ایران برای صدور انقلاب باشند ... گر چه این اولین جنگ نیست ولی شاید مهمترین آن باشد . چون گویا سارای ایرانی به همراه برادرش دارا سخت امپراطوری باربی پلاستیكی را به خطر انداخته اند .»
« نشریه یو.اس.ای.تودی در همان زمان با انعكاس خبر ساخت عروسك های ملی در ایران نوشت : باربی كنار برو : سارا با چادر می آید . خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز پوشش چادر سارا را جواب ایران به باربی دانست .»
كمترین خاصیت ظهور دارا و سارا این بود كه اولا حساسیت همگان را در برابر تاثیرات مخرب باربی برانگیخت و درك این تهاجم عمیق فرهنگی را در جامعه فراگیر كرد و ثانیا این مساله را در پیش چشم جهانیان روشن ساخت كه می توان با تكیه بر فرهنگ بومی و اصیل نمادهای عروسكی تولید كرد و به تربیت صحیح كودكان از این مسیر اقدام نمود .
● نتیجه :
دقت در پدیده عروسك باربی و تاثیرگذاری آن در طول بیش از نیم قرن هر انسان خردمندی را به تامل وامی دارد كه چگونه یك عروسك می تواند این همه تاثیرات مخرب فرهنگی ، اجتماعی ، روانی و .... داشته باشد و چه ماهرانه توانسته از غفلت میلیون ها انسان سوء استفاده كرده و در قلعه ی ذهن آن ها خانه كند. در همین راستا یكی از كارشناسان به زیبایی تعبیر نموده كه « باربی اسب تروا است.»
ملاحظه دقت و ظرافت در طراحی این سلاح موثر و فراگیر فرهنگی نشان از رصد دائمی تغییرات فرهنگی و سیاسی دنیا توسط سازندگان عروسك باربی دارد . در همین راستا این جمله از براندا آندولینا بازار یاب كمپانی متل بسیار تكان دهنده است كه گفته بود : « ما همواره با دقت آمار نوزادان متولد شده را بررسی می كنیم و تركیب والدین و فرهنگ و زبان آن ها را كاملا در نظر می گیریم.»
از این نكته نباید غفلت كرد كه غرب و به ویژه آمریكا برای تعریف انسان معیار خود از همه ی ابزارهای فرهنگی ، سیاسی ، اقتصادی و حتی نظامی خویش بهره می برد و البته به كمك و رسانه های ارتباط جمعی پذیرش این مدل و معیار را مطلوب و قابل دستیابی جلوه می دهد .
اما روی دیگر سكه مقابله با این هجوم گسترده و استفاده از قابلیت های فراوان اسباب بازی در الگو سازی برای دختران و مادران آینده جامعه است، چنانچه در فرهنگ غنی اسلامی و ایرانی زن از جایگاه ویژه برخوردار بوده و سلامت او تضمین كننده سلامت جامعه محسوب می شود. اگر چه دارا و سارا و دیگر اعضای خانواده او آغاز قابل تقدیر و موثری در ورود به این مسیر بوده اند اما به هیچ وجه كافی نبوده و پاسخگوی این هجمه عظیم فرهنگی نخواهد بود .
موفقیت این امر و دستیابی به الگویی برای تربیت دختران درگرو یك عزم ملی و سامان دهی همه ی توان فكری ، فرهنگی ، اقتصادی و ... برای تحقق آن است و تردیدی نیست كه اگر در مسیر تربیت مادران فردای سرزمینمان موفق شویم آن روز است كه می توانیم مدعی ترسیم آینده ای روشن و جامعه ای آباد توام با سلامت اخلاقی و روانی برای همه ی مردم باشیم . ان شاءا...

نویسنده: روح الله كاظمی زاده
منبع:تبیان

منبع : خبرگزاری فارس