ملاحظات سیاسی ـ امنیتی ایران در پرونده هسته ای

راهبرد آمریکا در پرونده هسته ای ایران بر اساس دیپلماسی پلکانی و گام به گام در جهت بستر سازی برای تصویب قطعنامه های زنجیره ای علیه ایران است، تا این کشور را در تداوم برنامه های صلح آمیز هسته ای خود منزوی نماید.
لازم به ذکر است که تداوم تصویب قطعنامه های بعدی بستگی به متغیرهای زیر دارد :
۱) چگونگی و نحوه اقدام متقابل ایران نسبت به تصویب هرگونه قطعنامه ای بر اساس بند ۴۱ منشور ملل متحد .
ایالات متحده و سه کشور تروئیکای هسته ای اتحادیه اروپا برای تصویب هرگونه قطعنامه ای به نوع واکنش ایران توجه خواهند کرد؛ به همین منظور ضرورت دارد بدون توجه به سیاست «چماق و هویچ» به عزم ملی خود در جهت نهادینه کردن دانش هسته ای بومی در چهارچوب معاهدات بین المللی ادامه داد .
۲) موضع روسیه و چین و میزان هزینه پذیری و ریسک پذیری آنان در قبال ایران .
آنچه مسلم است روسیه و چین قدرت چانه زنی و ایجاد تاخیر زمانی را دارند ولی هزینه تقابل در برابر آمریکا و کشورهای غربی را نمی پذیرند و در زمینه جلوگیری از توسعه دانش هسته ای بومی، با کشور های غربی اتفاق نظر دارند. به همین دلیل توصیه می گردد در جهت دیپلماسی فعال هسته ای از تمام مولفه های امنیتی ـ سیاسی خود در معادلات نظام بین الملل استفاده نماییم .
۳) نقش، جایگاه و نوع تعامل ج.ا. ایران در نظام امنیت منطقه ای و میزان وابستگی کشورهای غربی و آمریکا به نقش پذیری ایران در معادلات سیاسی امنیتی خاورمیانه.
آنچه مسلم است تصویب هرگونه قطعنامه ای می تواند امنیت منطقه ای را از حالت چالش به صورت بحران تغییر دهد و مدیریت نظام کنونی را از کنترل قدرت های فرا منطقه ای خارج نماید .
۴) میزان اجماع فکری در بین رجال سیاسی و نظامی در زمینه میزان هزینه پذیری در نهادینه دانش هسته ای بومی.
ایالات متحده درصدد است تا با افزایش فشار سیاسی و جنگ روانی، نوعی دو دستگی را در میان نخبگان سیاسی ـ نظامی بوجود آورده و دستیابی به یک خرد جمعی و در نظام تصمیم گیری ایران را با چالش مواجهه نمایند .
۵) میزان انسجام ملی در دفاع از دانش هسته ای بومی در میان جامعه و حاکمیت .
در این راستا ایالات متحده با استفاده از ابزارهای قدرت نرم تلاش خواهد کرد بین جامعه و حاکمیت در زمینه حمایت از دانش هسته ای بومی شکاف ایجاد نماید که پیامد آن کاهش مشروعیت دیپلماسی فعال هسته ای دولت خواهد بود .
۶) نوع برخود نخبگان سیاسی ـ امنیتی و اطلاعاتی داخل آمریکا نسبت به پرونده هسته ای ایران .
با توجه به پیروزی دموکراتها در انتخابات میاندوره ای کنگره، پیش بینی می گردد در نحوه برخورد با پرونده هسته ای ایران، اختلافاتی میان دو نهاد مجریه و قانونگذاری آمریکا بروز نماید .
۷) نوع تعامل و رویکرد ایران و آمریکا در کوتاه مدت .
۸) میزان همخوانی میان سیاست خارجی و دیپلماسی فعال هسته ای کشور .
با توجه به اینکه پرونده هسته ای ایران با امنیت ملی و سیاست خارجی عجین شده است، توصیه می گردد از اقدام هایی که می تواند موانعی را در مسیر اعتماد سازی و یا مذاکرات شوراها، امنیت ملی ایجاد نماید، پرهیز گردد و به گونه ای دیپلماسی نهان و آشکار را مدیریت نمود که دو مولفه منافع ملی و مصالح عالیه نظام به بهترین شکل ممکن تنظیم گردد.
به منظور آگاهی بیشتر، به بعضی از موارد مورد توافق و اختلاف اعضاء دایم شورای امنیت برای تصویب هرگونه قطعنامه تنبیهی اشاره می گردد .
● نکات مورد توافق :
۱) توقف کلیه فعالیت های غنی سازی اورانیوم در هر دو بعد تحقیقاتی و صنعتی و راست آزمایی آن توسط بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی .
۲) جلوگیری از تهیه، فروش و انتقال مستقیم و غیر مستقیم همه اقلام، تجهیزات و موادی که می تواند به توسعه فن آوری موشک های بالستیک ایران که قادر به حمل کلاهک های هسته ای است کمک نماید .
۳) توقف تکمیل پروژه آب سنگین اراک
۴) جلوگیری از آموزش دانشجویان و اتباع ایرانی در مراکز علمی ـ پژوهشی هسته ای و موشکی خارج از کشور
● موارد مورد اختلاف :
۱) مسدود نمودن حساب های بانکی دوازده شرکتی که به نحوی با فعالیت های هسته ای و یا صنایع موشک های بالستیک ایران در ارتباط می باشند (اسامی این شرکت ها در ضمیمه قطعنامه قید شده است ).
۲) ممنوع الخروج بودن دوازده نفر از کارگزارانی که به نحوی با فعالیت های هسته ای ایران ارتباط دارند . روسیه خواهان آن است که بجای ممنوع الخروج بودن، مذاکرات و مبادی ورودی و خروجی آنان به اطلاع دبیرخانه اجرای قطعنامه اعلام گردد.
۳) از دید روسیه آمریکا احتمال دارد از بخش هفتم بند ۴۱ منشور ملل متحد، تفسیرهای متفاوتی داشته باشد که موانعی را در برابر همکاری اقتصادی و نظامی این کشور با ایران بوجود آورد .
از بررسی موارد مورد اختلاف و توافق روسیه با دیگر اعضاء شورای امنیت می توان نتیجه گرفت که مخالفت این کشور بیشتر به دلیل نگرانی از تحدید منافع اقتصادی و نظامی است که از جانب ایران می تواند داشته باشد .
از طرفی پیش بینی می گردد روسیه برنامه ریزی نماید با بزرگنمایی محیط امنیتی پرونده هسته ای ایران امتیاز های مالی و اقتصادی بیشتری را در قبال تکمیل نیروگاه اتمی بوشهر در خواست نماید . در نتیجه توصیه می گردد، کارگزاران سیاسی ـ امنیتی ایران بصورت واقع گرایانه به سه پارامتر بازیگران تاثیر گذار، محیط بازی و قواعد بازی توجه نمایند و منافع ملی را بر اساس اصل سود ـ زیان مدیریت نمایند .

مصطفی دلاور پور اقدم

منبع : سایت الف