بررسی بی تفاوتی و نوعدوستی در جامعه شهری ایران و عوامل موثر بر‌ آن

از اواسط دهه ۱۹۶۰ مطالعات و بررسی های گسترده ای در مورد نوعدوستی و بی تفاوتی در روابط اجتماعی انجام شده، اما انجام چنین مطالعاتی در ایران چندان مورد توجه نبوده است. هدف از پژوهش حاضر اولا تعیین میزان نوعدوستی - بی تفاوتی در جامعه شهری ایران و ثانیا بررسی ارتباط آن با متغیرهای همدلی، مسوولیت پذیری و تحلیل هزینه - پاداش مادی است. این پژوهش به روش پیمایش علی - مقایسه ای و طی دو مرحله انجام شده است. در مرحله اول که برای تعیین گروه های نوعدوست و بی تفاوت انجام شد، همدستان پژوهشگر با مراجعه به منازل مختلف، یک صحنه اضطراری ساختگی پدید آوردند و بر حسب عکس العمل هایی که افراد نشان دادند به دو گروه نوعدوست و بی تفاوت تقسیم شدند. در مرحله دوم، پرسشگران به همان افراد مراجعه و اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری کردند. واحد نمونه گیری در این پژوهش، خانه ها بودند و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای به ۳۸۴ خانه در نقاط مختلف شهر شیراز مراجعه گردید. ابزار سنجش، پرسشنامه ای محقق ساخته و ۳۹ سوالی بود که ۱۳ سوال آن جهت سنجش همدلی ۱۶ سوال برای سنجش مسوولیت پذیری و ۱۰ سوال به منظور سنجش تحلیل هزینه - پاداش مادی با سطح سنجش رتبه ای از نوع مقیاس پنج بخشی لیکرت، طراحی شده بود. این پرسشنامه با ارزیابی داوران مختلف تعیین اعتبار و با محاسبه آلفای کرونباخ که ضریب آن برای این سه عامل از ۰.۶۸ تا ۰.۸۲ متغیر و برای کل پرسشنامه ۰.۷۵ بود تعیین روایی گردید. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد اولا در مواجهه به حالت های اضطراری ۷۵.۳ درصد از شهروندان نوعدوست و ۲۴.۷ درصد بی تفاوتند. به علاوه گروه نوعدوست در مقایسه با گروه بی تفاوت دارای همدلی بیش تر، مسولیت پذیری بیش تر و تحلیل هزینه - پاداش مادی کم تر است. یافته های این پژوهش با توجه به نتایج مطالعات پیشین مورد بحث قرار گرفته و نشان داده شده که با افزایش همدلی، افزایش مسوولیت پذیری و کاهش تحلیل هزینه پاداش مادی در بین شهروندان می توان نوعدوستی را افزایش و بی تفاوتی را کاهش داد.

صمد کلانتری
مهدی ادیبی
رسول ربانی
سیروس احمدی

منبع : پایگاه اطلاعات علمی