مکیدن انگشت؛ عادت کودکانه

هنگامی که در جمعی نشسته اید ناگهان متوجه یک کودک می شوید که انگشت شست دست یا پای خود را به دهان گرفته و مشغول مکیدن است. این کار او برای عده ای جالب و برای عده ای دیگر کاری زشت محسوب می شود. شاید برای شما هم این اتفاق افتاده باشد که از کودکی تابه حال یک سری عادات و رفتارها را نتوانسته اید کنار بگذارید و همیشه همراه شما بوده است.
مکیدن شست یا انگشت یکی از عادات رایج دوران کودکی است. این رفتار برای کودکان خردسال کاملا طبیعی و عادی است ولی اگر بعد از ۶ سالگی باز هم کودک مبادرت به مکیدن شست کند نیاز به درمان و رسیدگی دارد. پژوهش ها نشان می دهند حدود ۷۵ درصد کودکان خردسال (تا یک سالگی) مشت یا انگشتان خود را در دهان می گذارند و می مکند.
انجام این کار برای این گروه سنی از کودکان آرامش بخش، سرگرم کننده و لذت بخش است. به طور معمول کودکان زمانی مبادرت به مکیدن انگشت خود می کنند که خسته اند، ناراحت اند یا حوصله شان سر رفته است.
● علت های مکیدن شست
انگشت مکیدن طبیعی ترین پاسخ کودک هنگام رویارویی با فشار روانی اضطراب و مشکلات هیجانی - امنیتی است. روان شناسان معتقدند برای درمان این رفتار در کودکان زیر ۵-۶ سال نباید عجله کرد، زیرا بسیاری از اینگونه عادت ها به تدریج و با افزایش سن کودک کاهش می یابند و به کلی از بین می روند، اما اگر کودک ۷ ساله ای نتواند این عادت خود را ترک کند والدین و اطرافیان او باید درصدد درمان او باشند زیرا ترک چنین عادت هایی در سال های بعد (نوجوانی) بسیار دشوارتر می شود.
مطالعات نشان می دهد که حدود ۱۵ درصد کودکانی که از ۵ سالگی به بعد انگشت خود را می مکند دچار مشکلات عاطفی - هیجانی ناشی از ورود به مدرسه و دوره پیش دبستانی هستند. بیشتر این کودکان شدیدا به پدر و مادر و اطرافیانشان وابسته و متکی هستند.
● عوارض ناشی از مکیدن
مکیدن انگشت بعد از ۶ سالگی می تواند مشکلات جدی برای دندان ها، لثه و آرواره به وجود آورد. مک زدن های با فشار کودک به شست یا انگشتش در طول روز و شب، موجب جلوآمدگی دندان ها و ناهنجای های استخوان فک او می شود. دندان های ردیف بالا به سمت بیرون کشیده می شوند و دندان های ردیف پایین نیز به سمت داخل دهان کج می شوند، اما سوال بسیاری از والدین این است که چگونه مکیدن یک انگشت کوچک می تواند موجب ناهنجاری شدید آرواره شود؟
علت آن است که استخوان بندی کودک تا قبل از ۸ سالگی بسیار نرم و شکل پذیر است. متاسفانه زمانی که کودک به مدت طولانی انگشت اش را می مکد در شکل ظاهری آرواره اش تغییر به وجود می آورد. اگر کودکی نتواند عادت شست مکیدن خود را تا قبل از درآمدن دندان های دائمی ردیف جلویی ترک کند ممکن است در مدت چند ماه فک و آرواره او آسیب جدی ببیند.
علاوه بر آن مکیدن شست یا انگشت می تواند موجب نارسایی های کلامی (تلفظ اشتباه حرف های ف، و) اختلال در جویدن، نوک زبانی صحبت کردن، اختلالات گفتاری (مثل لکنت زبان، من من کردن) خرخر کردن و باز ماندن دهان کودک شود، از آنجا که بعد از چند سال مکیدن انگشت، حالت آرواره و صورت کودک دچار به هم ریختگی می شود، از نظر روانی نیز در او تاثیری منفی بر جای خواهد گذاشت.
● شیوه های درمان
بهترین زمان برای ترک عادات و مشکلات رفتاری کودکان و از جمله مکیدن انگشت هنگامی است که خانواده تغییر و تحولی در پیش رو نداشته باشند و در آرامش خاطر به سر برند. مثلا قصد تغییر منزل، تغییر محله یا مدرسه، تولد نوزاد جدید، مسافرت، متارکه، فوت اقوام و... را نداشته باشند. یکی از ساده ترین روش های رفتاردرمانی که بیشتر پدر و مادر و مربیان نزدیک کودک می توانند با استفاده از آن عادت مکیدن شست در کودکشان را کاهش دهند، آن است که ابتدا یک ماه درباره موضوع و علت قطع این عادت با کودک صحبت کنند، سپس نموداری از پیشرفت کودک تهیه کنند و به وسیله چسباندن عکس های عروسکی، ستاره ها و کارت های آفرین روی آن، روند بهبود کودک را نشان دهند. در مرحله بعد سعی کنید پایان هر هفته پاداش و جایزه ای برای ترک این عادت به کودک بدهید.
در نظر داشته باشید ترک عادت در صورتی که کودک با شما همکاری و همراهی کند، بسیار آسان تر و راحت تر است و روش دیگری که برای ترک مکیدن انگشت به کار می رود آن است که در طول روز ماده ای تلخ (البته بهداشتی) به نوک انگشت کودک می مالند تا کودک از به دهان گذاشتن انگشت اش امتناع کند. در طول شب نیز دستکش یا جورابی تمیز به دست های کودک می کنند تا مانع از این کار کودک شوند. زمانی که کودک سعی می کند رفتار مکیدن انگشت خود را تغییر دهد والدین و اطرافیان او باید از این تصمیم او استقبال کنند و با حمایت ها و تشویق های خود او را کمک و یاری کنند.
حمایت روانی برای کودک امنیت پدید می آورد و باعث می شود که کودک در ناملایمات و سختی ها از خود مقاومت بیشتری نشان دهد. مثلا والدین می توانند با کودک بازی کنند، برای او کتاب بخوانند، با یکدیگر کاردستی بسازند و ... در این زمینه پدرومادر می توانند با ذوق و خلاقیت خود فرآیند ترک عادت را برای کودکشان هرچه آسان تر و راحت تر کنند.
گروهی از والدین سعی می کنند با تذکرهای پی درپی خود این عادت را از سرکودک بیندازند. در حالی که برای حذف عاداتی مثل مکیدن شست باید ابتدا علت اصلی این رفتار را پیدا کرد و آنگاه با از بین بردن آن درصدد بهبود کودک برآمد. در موارد بسیاری، مکیدن انگشتان ناشی از نیاز کودک به آرامش و امنیت است. بدین منظور پدر و مادر و مربیان کودک می توانند با استفاده از این روش ها به کودک کمک کنند تا بر این مشکل خود غلبه کند.
هیچ گاه سعی نکنید برای ترک عادت کودک بر او فشار آورید زیرا ممکن است موجب تقویت و تشدید عادت در او شود. به کودک کمک کنید تا روش های مقابله با تنش ها و فشارهای روانی را یاد بگیرد. مثلا با شما صحبت کند، به ورزش بپردازد و با دوستش صحبت کند. سعی کنید دست های کودک را به نوعی مشغول نگه دارید (نقاشی بکشد، کار دستی بسازد، مجسمه های سفالی درست کند).
تماس بدنی (مثل نوازش کردن) موجب آرامش، امنیت و آسودگی کودک می شود و او را از اضطراب و نگرانی رها می سازد. سعی نکنید با مسخره کردن و شرمنده کردن کودک او را مجبور به ترک عادت کنید زیرا اینگونه رفتارها موجب خود کم بینی و احساس بی ارزشی در کودک می شود. سعی کنید عواملی را که موجب آزار روحی کودک می شود، از بین ببرید. تا زمانی که کودک انگشتش را می مکد با او بازی نکنید، او را بغل نگیرید و به او توجه نکنید، اما زمانی که انگشتش را از دهانش درآورد به او توجه کنید و او را نوازش کنید.

ندا سیجانی

منبع : روزنامه کارگزاران