شب وصل

انا انزلناه فی لیله القدر، و ما ادراك مالیله القدر لیله القدر، خیر من الف شهر تنزل الملائكه والروح فیها باذن ربهم من كل امر سلام هی حتی مطلع الفجر
شب قدر، از هزار ماه بهتر است، براساس روایات در این شب سرنوشت افراد برای سال آینده رقم می خورد. این تقدیر حكیمانه در انسان هیچ گونه اجبار و سلب اختیاری به وجود نمی آورد.
امام صادق(ع) در این زمینه فرموده است: تقدیر امور و سرنوشت ها در شب نوزدهم، تحكیم آن در شب بیست ویكم و امضا (تایید) آن در شب بیست و سوم انجام می شود.امام باقر(ع) درباره ثواب قرائت سوره اناانزلناه در ماه رمضان می فرماید: هركس سوره اناانزلنا را با صدای بلند بخواند، مثل كسی خواهد بود كه شمشیرش را به دوش گرفته و در راه خداوند جهاد می كند و هركس آن را با صدای پنهان و آهسته بخواند مثل كسی است كه در راه خداوند به خون خود غلتیده است.مؤمنان برای عبادت و درك فضیلت و فیض شب قدر، عموماً به مساجد می روند و خویشتن را آماده درك عظمت و فضایل عمیق شب قدر می كنند.در وصف شبی كه قرآن در آن نازل شد در روایات اهل بیت(ع) آمده است: «فرشتگان در شب قدر فرود آمده و در زمین پخش می شوند، بر مجالس مومنان گذشته، بر آنان سلام می كنند و برای دعاهای آنها« آمین» می گویند، تا آنگاه كه سپیده دم طلوع كند.»«در این شب دعای كسی رد نمی شود مگر دعای عاق والدین، قطع كننده صله رحم، كسی كه شراب بنوشد و كسی كه دشمنی مومنی در دلش باشد.»
شب های قدر آداب و اعمالی دارد كه به انجام آنها سفارش و توصیه شده است. از سویی ماه رمضان و شب قدر در نقاط مختلف كشورمان آداب و آیین ویژه ای دارد كه در این نوشتار به برخی از آن ها پرداخته شده است. البته این ها گوشه هایی از این آداب و رسوم است كه در بعضی مناطق هنوز هم به چشم می خورد.
ماه رمضان و شب قدر در خراسان
در طول ماه مبارك رمضان مردم تقریبا در تمامی مناطق استان خراسان هر روز با حضور در مساجد و یا در جلسات داخل منازل ختم قرآن را انجام داده و بعد از نماز مغرب با حلوا و خرما از روزه داران پذیرایی می كنند. در این میان آنان كه نذری دارند و یا از توان مالی برخوردارند، همسایگان، اقوام و افراد مستحق را به افطاری در خانه و یا مسجد دعوت می كنند. این سفره های افطاری در طول شبهای احیا بسیار زیاد است كه عموما در مساجد برگزار می شود. در گذشته در برخی مناطق استان هم هر كس نذری داشت نان جو می پخت و بعد از اقامه نماز بین نمازگزاران پخش می كرد تا روزه خود را با نان جو افطار كنند.آن روزها كه چندان هم دیر نبوده و هنوز هم در برخی از روستاها دیده می شود زمان صرف افطار را از تاریكی و سرخی مخصوص بعد از غروب آفتاب و اذان موذن و «شوخونی» موذن روستا بر بالای بام مسجد و یا در كوچه پس كوچه ها و صدای طبل و شیپور می فهمیدند. زمان افطار را هم براساس تاریكی هوا مشخص می كردند، چنانكه به قول خودشان افطار وقتی است كه فرد سایه خود را در تاریكی نبیند و برخی روستاها هم وقتی كاهگل روی دیوار قابل رویت نباشد. هنگام اذان مغرب بزرگترهای خانواده پس از خواندن چند آیه از قرآن و ادای نماز همه دور سفره گرد آمده و با خواندن دعا و خوردن یك خرما روزه خود را باز می كنند. در طول تمام ماه نزدیك افطار و بعد از آن در مساجد مراسم ختم قرآن برگزار می شود و زنان نیز در مجالس روضه شركت می كنند اما با نزدیك شدن شبهای قدر و شهادت حضرت علی(ع) مردم چون سایر نقاط به عزاداری و احیا و تلاوت قرآن و خواندن ادعیه های خاص این شبها از جمله جوشن كبیر می پردازند. در این مناطق رسم است در مجلس روضه خوانی در حین قرائت دعای جوشن كبیر كه صد بند دارد به ازای هر بند كه خوانده می شود مردم نخی را در دست گرفته و گرهی برآن می زنند تا صد گره تمام شود بعد آن را برگردن خود می آویزند تا از بلا دور باشند. همچنین بعد از خواندن هر بند از دعای جوشن همزمان با گره زدن نخ، فوتی هم به قند و شكر، برنج و یا شكلات و آجیل را كه در ظرفی و یا در مشت دارند می كنند و در پایان آن را با آذوقه ذخیره منزل مخلوط می كنند تا با بركت و سلامت پخش شود. در بسیاری از این مناطق مردم كاركردن، خیاطی نمودن، آرایش به هر شكل را در روز شهادت حضرت علی(ع) حرام می دانند و از خندیدن در این شبها پرهیز می كنند. در برخی روستاها نیز در دهه آخر رمضان بعضی از اهالی روستا اعتكاف می گیرند به این شكل كه از امام جماعت محل خود می خواهند تا برای آنان مراسم اعتكاف را بجا بیاورد . در این مراسم امام جماعت به مدت ۱۰روز در مسجد می نشیند و از مسجد بیرون نمی آید و به خواندن قرآن و نیایش می پردازد و فقط هنگامی كه كسی فوت نماید می تواند در تشییع جنازه شركت كند. سحری و افطاری او را در این مدت كسانی كه از او خواسته اند این كار را انجام دهد و یا كسانی كه نذر دارند می برند.
غزل ویژه شب قدر در میان تركمن ها
نكوداشت شب قدر (قدرگیجه) نیز یكی از مراسمی است كه تركمن ها با شور و شعف بسیار نسبت به برگزاری آن اقدام می كنند.هر چند شب قدر دقیقاً مشخص نشده است ولی در بین تركمن ها از قدیم الایام و با استناد به شواهدی خاص این مراسم در شب بیست و هفتم ماه مبارك رمضان برگزار می شود.
تركمن ها معتقدند كه در این شب دو پیامبر الهی یعنی حضرت خضر و حضرت الیاس ظاهر می شوند و هركس با آنها برخورد كند خوشبخت می شود.در این شب كه برای تركمن ها بسیار مقدس است زنان در خانه «بیشمه» (نوعی شیرینی خانگی)، «بورك» (نوعی سمبوسه) و سایر مأكولات از قبیل نان برنجی و فرنی می پزند و سفره پهن كرده و شب نشینی می كنند.در این شب همه به دیدار همسایه ها و خویشاوندان می روند و نذری می دهند و همچنین بعد از نماز عشا و تراویح هر كس در خانه خودش نماز شب قدر را هم می خواند.در این شب همچنین برای نوعروس یا دختری كه تازه نامزد شده از طرف خانواده داماد هدیه ای برده می شود كه به آن «قدر ایمش» می گویند.تركمن ها در ایام ماه مبارك رمضان آداب و رسوم مخصوص خود را برگزار می كنند. آداب و رسومی چون؛ نماز تراویح، روز خانه تكانی، روز شیرینی پزان و نماز عید سعید فطر كه خود آیین ویژه ای دارد.یكی از جالب ترین رسوم تركمن ها، تهیه جهیزیه دختران در شب های ماه مبارك است. در این شب ها دختران جوان و دم بخت تركمنی تا سحر بیدار می مانند و به دوخت و دوز جهیزیه مشغول می شوند. هر دختر باید ۴۰ عدد پیراهن بلند تركمنی و ۴۰ عدد «نقش بالاق» یا شلوار هفت تكه تركمنی به عنوان جهیزیه به خانه شوهر ببرد و همه این ها را باید با دست های خود دوخته باشد.همچنین در شب های قدر برای دخترانی كه تازه نامزد شده اند و یا نوعروسانی كه پیش از ماه مبارك رمضان به خانه بخت رفته اند شیرینی مخصوصی فرستاده می شود. علاوه بر این در شب «یا رمضان» امام جماعت مسجد یا یكی از طلبه ها همراه گروهی از جماعت به خانه ها سر می زند و مقابل در هر خانه ۳ بار غزل مخصوص شب قدر را می خواند.
آئین ماه رمضان در خراسان جنوبی
ماه مبارك رمضان در نظر مردم خراسان جنوبی همچون سایر مسلمانان برجستگی، اهمیت و اعتباری خاص دارد زیرا ماه ضیافت آفریدگار و عبادت خداوند است. همچنین به این دلیل كه قرآن مجید در ماه مبارك رمضان بر رسول اكرم(ص) نازل و شب قدر نیز در این ماه واقع شده همه مسلمانان برای آن احترام و اهمیت خاصی قائلند و آن را «مبارك» دانسته و همیشه عزیزش می دارند. در گویش بیرجندی كلمه رمضان «رمزا» [ن] [remazo[n تلفظ می شود و یازده ماه دیگر سال «سالگان» گفته می شود و با این نامگذاری «رمضان» را از ماه های دیگر ممتاز می نمایند. در این دیار مردم با «پیشواز» كه روزه گرفتن در روز پایانی ماه شعبان است به استقبال رمضان می روند تا ثوابی بزرگ را كسب كنند. از گذشته های نه چندان دور مردم بیرجند و روستاهای این شهرستان از فردای شبی كه هلال ماه رمضان رویت می شود با مراسم و آیین هایی روزه داری را آغاز می كنند. با آغاز نخستین روز رمضان در وضع زندگی مردم تغییراتی حاصل می شود، زیرا مردم بیشتر از هر كاری به عبادت پرداخته و مساجد رونق دیگری می یابند. مناجات و شب خوانی (شوخانی) از نخستین شب رمضان آغاز می شود، بدینسان كه هر شب برخی از مردان خوش صدا پس از نیمه شب سه نوبت بر بالای بام خانه خود رفته و با صدای بلند به خواندن ادعیه و نیایش می پردازند كه با این عمل، مردم با شنیدن صدای آنان از خواب بیدار شده و تدارك سحری خود را می بینند.این آیین هنوز در روستاهای بیرجند رواج دارد. مجالس پر رونق افطاری به ویژه دعوت افراد مسكین، فامیل و همسایگان دور و نزدیك از نمودهای بارز احیای سنت زیبای «صله رحم» طی ماه مبارك رمضان در این شهرستان است. شب نشینی های معنوی همراه با ختم قرآن و قرائت نهج البلاغه در قبل و بعد از اذان صبح، اقامه نماز مستحبی و صرف سحری در جمع نیز جلوه ای از پاكی و نورانیت را طی این شب ها در منظر هر بیننده نمایان می سازد. علاوه برآن در این مجالس بزرگان خانواده بعد از افطار با بیان رشاد ت های مولای متقیان و فضایل اخلاقی حضرت علی(ع) به مجلس حال و هوای معنوی می بخشند. رفت و آمدهای خانوادگی و شب نشینی تا سحر طی ماه رمضان در این منطقه رونق بیشتری می یابد. جمع آوری خیرات و كمك های نقدی مردم هر منطقه برای كمك به یتیمان و بی سرپرستان و تعمیر و توسعه مساجد از دیگر برنامه های ماه مبارك رمضان در مناطق مختلف بیرجند است. مردم این شهرستان در زمان افطار از آش رشته، نان، پنیر و سبزی، حلوا، خرما، فرنی، شله زرد، زولبیا و بامیه برای افطاركردن استفاده می كنند. ساكنین برخی مناطق روستایی بیرجند نیز به یاد حضرت علی(ع) روزه خود را با نمك افطار می كنند.
برخی مردم این شهرستان با رفتن به آسایشگاه ها و پرورشگاه ها دست محبت بر سر كودكان بی سرپرست می كشند و دل های چشم به راه مادران و پدران بزرگسال را شاد می كنند.
آداب رمضان در بندر انزلی
مردم ساحل نشین بندرانزلی هرساله با فرارسیدن ماه رمضان كه در گویش محلی به آن «ماروزه» می گویند در این ضیافت الهی شركت می كنند. در گذشته آیین های رمضان در این منطقه ویژگی های خاصی داشته كه آن را از سایر نقاط متمایز می كرده است اما امروزه این آیین ها به مرور مانند اغلب مناطق دیگر كشورمان یكدست شده است. سالخوردگان می گویند در قدیم(سالهای قبل از جنگ جهانی دوم) كه عموم مردم به ساعت دسترسی نداشتند راه بانها و ده بانها با شلیك تفنگ ، وقت را برای مردمی كه در مزارع و اطراف شهر كار می كردند تعیین می نمودند. همچنین حمام های شهر مجهز به سوت هایی بودند كه همانند معادل روسی به آن سیستپ می گفتند و به صدا درآمدن این سوت ها زمان مغرب و سحر را به مردم یادآوری می كرد. تهیه آذوقه مورد مصرف در ماه رمضان از دیگر آداب این ماه بود و مردم حبوبات، قند و شكر، آرد و دیگر اقلام ضروری را از قبل خریداری می كردند.مومنان متمول در كنار تهیه این مواد برای خانواده خویش، مستمندان را نیز فراموش نمی كردند و كیسه ای از این اقلام به در خانه فقرا پیشكش می فرستادند. رسم زیبای توزیع غذا كه بیشتر شامل آش ، فرنی ، حلوا و شله زرد می شد نیز در آن هنگام متداول بود. آنها كه توان مالی داشتند خوان رمضان را وسیع تر از دیگر ایام سال می گشودند و مومنان را نیز در طعام خود شریك می كردند. درب مساجد شب ها تا سحر بر روی مردم باز بود و بسیاری تا سحر در مسجد می ماندند و اوقات خود را به نماز و نیایش می گذراندند.
ماه رمضان در میان مردم استان مركزی
شركت در لیالی قدر ، برتن كردن جامه سیاه در این ایام و شب زنده داری و عبادت در مساجد، تكایا، منازل و نصب پرچم های عزا بر سردر اماكن از آداب حسنه ماه مبارك رمضان در استان مركزی است.جلسات ختم قرآن مجید در ایام پربركت و معنوی رمضان كه با حضور اقشار مختلف مردم در مساجد و مجالس خانگی تشكیل می شود از دیگر آدابی است كه طی مراسم سحرخوانی، طول روز و پس از افطار جریان دارد.
افطاری دادن به دوستان ، خویشان و آشنایان از دیگر امور پسندیده و متداول در سطح استان است و در این «شب نشینی ها» ضمن پذیرایی با چای و میوه و سایر تنقلات مطالبی در مورد آداب و فضایل و بركات مختلف این ماه روحانی و مسایل دینی مطرح می شود. «بیداركردن» همسایگان ، دوستان و خویشان به هنگام سحر یكی دیگر از سنت های رایج در میان مردم اراك و دیگر شهرهای استان است. كمك به مستمندان در ماه مبارك رمضان نیز نسبت به دیگر ایام سال فزونی یافته و افراد خیّر به صورت وجه نقد، جنسی و یا بردن طعام به دستگیری افراد بی بضاعت می شتابند. معمولاً بر سر سفره رمضان هر شهروند استان یكی از طعام ها شامل آش رشته، شله زرد، رنگینك، مسقطی، شیربرنج، خرمافتیر و نان كنجدزده یافت می شود. سنت دیرینه «اهواهو» یكی دیگر از آداب متداول در این منطقه است كه شامگاه چهاردهم ماه رمضان شب تولد امام حسن(ع) در روستای خورهه از توابع شهرستان محلات برگزار می شود.
براساس این سنت قدیمی با تاریك شدن هوا نوجوانان و كودكان در دسته های مجزا به در خانه ها می روند و یكی از اعضای گروه كه از همه بزرگتر است با صدای بلند اشعاری را می خواند و دیگران با صدای بلند «اهواهو» می كنند. این گروهها معمولا به در منازلی می روند كه دارای فرزند خردسال پسر باشند و وقتی كه اشعار خوانده شد ، معمولا پسر كوچك خانواده مقداری آجیل و تنقلات برای اعضای گروه می آورد و اگر پسر خانواده با تأخیر اقدام به آوردن تنقلات كند این گروه اشعارشان را كه حالتی فولكلور دارند تكرار می كنند. از دیرباز طبخ انواع شیرینی های خانگی نظیر «زولبیا و گوش فیل» و «فتیر» توسط زنان كدبانوی استان مرسوم بوده و این خوراكی ها به عنوان بخشی از طعام زینت بخش سفره های افطاری روزه داران این منطقه است.
حلواپزان در شب های قدر
حلواپزان در شب های قدر در نزد اهالی شهرستان تفت استان یزد، از اهمیت خاصی برخوردار است و مردم این شهر سعی می كنند نذورات خود را در این شب های پرفضیلت به روزه داران بدهند.شهرستان تفت در استان یزد از جمله مناطقی است كه مردمانش، علاوه بر آداب و سنن خاص روزه داری، همه ساله در ایام این ماه به پخت انواع غذاهای سنتی و از جمله نوعی حلوا(شله زرد) اقدام می كنند.در اغلب شب های ماه رمضان و در مساجد این شهر، مردم با نان، پنیر حلوا و یا آش سنتی، افطار می كنند.محوه تدارك و پخت این حلوا در این منطقه كه اغلب زردرنگ و در پاره ای موارد، سفید رنگ تهیه می شود، قابل توجه است.
بانی پخت این حلوا برای ادای نذر یا برای شادی روح عزیزی از دست رفته اقدام به پخت آن در ماه رمضان می كند.برای این امر، بانوی خانه، ابتدا همسایه ها را خبر می كند و همسایه ها نیز او را در آماده نمودن وسایل مورد نیاز مانند دیگ پخت، كفگیر بزرگ، ظروف یكبارمصرف، برنج، شكر و ادویه لازم یاری می كنند.
پخت حلوا در این مواقع بر عهده یكی از همسایه هایی است كه در این زمینه، تبحر خاص دارد و دیگران او را كمك می كنند. همچنین این پخت در این شهر بر عهده زنان است و مردان برای راحتی زنان از خانه بیرون می روند و در صورت ماندن در خانه، حق دخالت در پخت آن را ندارند.هر یك از زنانی كه حاجتی دارند در هنگام پخت آن با كفگیر به ته دیگ زده و حاجت خود را از خدا درخواست می كنند و این سنت نزد ساكنان این منطقه، از تقدس خاصی برخوردار است.پس از آماده شدن حلوا، آن را به نسبت مساوی در ظروف یكبار مصرف ریخته و به مسجد محله حمل می كنند و برای این كار، كسانی كه در همسایگی متولی پخت حلوا، خودرو وانت دارند در انتقال افطار روزه داران به مسجد از یكدیگر پیشی می گیرند تا ثواب بیشتری ببرند.
علاوه بر آن، بانوی خانه، با تهیه سطل های مناسب پلاستیكی یا یكبار مصرف، اقدام به فرستادن حلوا برای همسایه ها، اقوام و آشنایان خود می كند.هنگام در ظرف كردن این حلوا، یك نفر از زنان با استفاده از «دارچین» بر روی حلواهای ظرف شده، نام مبارك ائمه اطهار و به ویژه حضرت علی(ع) را می نویسد.آیین های ماه رمضان در آذربایجان غربی
آنچه مربوط به آداب و رسوم خاص ماه رمضان است، با شروع این ماه پر بركت و اعلام روز ورود به ماه ضیافت الله شروع می شود. در شب آغاز ماه رمضان در گذشته های نه چندان دور، رویت هلال ماه در شهرها و روستاهای استان با آیین خاص و آداب ویژه ای همراه بوده است. اكثر اهالی در آذربایجان غربی، در گذشته، برای این منظور، در روزهای پایانی ماه شعبان، برای رویت هلال ماه به پشت بام های منازل می رفتند و با مشاهده هلال ماه به شادمانی پرداخته و با ذكر صلوات و دعاخوانی ورود به این ماه را به همدیگر تبریك می گفتند. بزرگترها بعد از رؤیت هلال ماه رمضان، به چهره یك كودك معصوم یا یك فرد مومن و نمازخوان نگاه می كردند و اعتقاد داشتند كه نگریستن به صورت آدم های بی نماز و روزه خوار، خوش یمنی در پی نخواهد داشت. نگاه كردن به آیینه و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بعد از رویت هلال ماه هنوز هم به عنوان یك رسم در بین پیرمردان مناطق روستایی استان، مرسوم است. این عادت بر این اعتقاد مبتنی است كه باید در ماه رمضان دل مومن همچون آیینه صاف و روشن باشد و از ناپاكی ها صیقل یابد. پیرمردان برای این منظور همواره آیینه كوچكی در درون جیب خود داشتند و بعد از اینكه خود به رویت آیینه می پرداختند، با فرستادن صلوات چندین بار آئینه را به دور خود و اهل خانواده می چرخاندند. در روستاهای آذربایجان غربی زنان روستایی در ماه رمضان مانند عید نوروز اقدام به غبارگیری از منازل می كردند. زنان مومنه آذربایجان غربی بر این اعتقاد بودند خانه ای كه برای شروع ماه رمضان پاك و تمیز نباشد، خیر و بركت ماه مهمانی خدا، از آن گریزان می شود.همچنین زنان روستایی در آستانه ماه رمضان، انواع خوراكی ها و حلوا و شیرینی ها را برای اهل خانه و مهمانان خود آماده می كردند. حلوای ماه رمضان در بین مردم روستایی به «تره» مشهور است كه آرد آن را با مقداری شیر آمیخته كرده و پس از آنكه خشك شد با روغن حیوانی یا معمولی سرخ كرده و به آن عسل اضافه می كنند. پختن نوعی نان محلی با عنوان «یاغلی فتیر» (نوعی نان روغنی) نیز در ماه رمضان در بین خانواده های روستایی آذربایجان غربی رواج داشت. این نان علاوه بر مصرف در سر سفره خانواده ها، به نیت نذری و هدیه به همدیگر داده می شد و معتقد بودند كسی كه از این نان بخورد در طول روز گرسنه نمی شود. در روستاهای استان در ماه رمضان، وسیله آگاه شدن مردم از اوقات شرعی، عمدتا به وسیله موذن های روستایی، حركت ستارگان و بالاخره بانگ صبحگاهی خروس های محلی بوده است. در بین عامه مردم، زمان سحری خوردن در بین مردم منطقه به «اوباش» یا «اوباش دان» مشهور است و وقت آن نیز یك ساعت مانده به اذان صبح است. موذنین روستایی، با صدای نافذ و گیرایی، وقت سحر را بر پشت بام های منازل یا مساجد روستایی با دعایی كه در محل به آن «مناجات» می گویند، اعلام می داشتند. «مناجات» شامل چند قطعه دعا به زبان عربی و تركی و صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بوده است. پیرمردان در سطح روستاها، هنوز هم با حسرت زیادی خاطراتی از شیوه بیان، گیرایی و زیبایی صدای مناجات خوانان نقل می كنند. همچنین در گذشته های نه چندان دور در مناطق روستایی وقت سحر و اذان صبح از روی حركت ستاره هایی كه اصطلاحاً به آنها «اولكرلر» می گفتند تعیین می شد. شور و حال شركت مردم در آیین های عبادی مساجد، در شب های قدر اوج می گیرد كه این آیین از گذشته وجود داشته و هنوز هم با حالت معنوی خاصی ادامه دارد. در سالهای اخیر برای شب های قدر و آیین احیا، برنامه های خاصی از سوی هیاتهای مذهبی و نهادهای متولی چون سازمان تبلیغات اسلامی منظور می شود. یكی از آیین هایی كه در مسجد انجام می گرفت و هم اكنون نیز در برخی از مناطق روستایی به عنوان یك رسم باقی مانده است دوختن كیسه های پول برای بزرگترهای خانواده بود كه با ترتیب و آیین خاصی انجام می شد. در آخرین جمعه ماه رمضان، هر یك از زنان و دختران یك تكه پارچه نو و پاك را با خود به مسجد می بردند و روحانی مسجد در حالیكه دعای مخصوصی را می خواند زنان و دختران باید قبل از پایان دعا كیسه را دوخته و حاضر می كردند. در این كیسه كه به اعتقاد مردم مایه بركت بود یك سكه قرار می دادند كه قبلا آن سكه توسط افراد مومن متبرك می شد و در اصطلاح محلی به آن «كیسه دیبی» (ته كیسه) می گفتند. ماه رمضان در آذربایجان، طنزهای خاص خود را دارد كه به تناسب افراد و موقعیت های ماه به كار برده می شود. در شب های مهتابی ماه رمضان، فردی كه روزه نمی گیرد اگر بخواهد از خانه خارج شود به او می گویند سر و صورت خودت را بپوشان زیرا ماه به صورتت تف می اندازد. در بین عوام این اعتقاد وجود دارد كه ماه به صورت كسانی كه روزه نمی گیرند «تف» می كند. یا از كسی كه روزه نمی گیرد وقتی سوال می كنند چرا روزه نمی گیری قبل از خود او اطرافیان می گویند هنوز ماه را ندیده است، یا می گویند صغیر است، یا می گویند زورش به «اروج» نمی رسد. «اروج» لفظی است در زبان تركی كه هم به معنی روزه و روزه داری و هم از اسم های مردانه است.
آداب و رسوم ماه مبارك رمضان در استان سمنان
این ماه برای مردم استان سمنان دارای ویژگی ها و آداب و رسوم خاصی است و یاری و كمك به دیگران ،توجه به همنوع ،دادن نذورات ،برگزاری جلسات انس با قرآن و تلاوت آیات وحی و نیز برپایی آئین های ویژه شب های قدر از اهم این آداب است. پخت و توزیع آش رشته، حلیم، دادن افطاری، قرائت قرآن كریم، بیداركردن همسایگان به هنگام سحر از جمله آداب و رسوم ماه پرفضیلت رمضان در گذشته بوده است كه برخی از آنها همچنان پا برجاست.
عمده غذای افطاری مردم روزه دار در سمنان شامل حلوای آرد برنج، شله زرد شیربرنج ،پنیرخیگی و سبزی ،كشك و بادمجان به همراه نان تازه و تخم مرغ عسلی بود كه خانواده ها با توجه به توان اقتصادی از آن استفاده می كنند.
سنت های مردم استان زنجان در ماه مبارك رمضان
در طول ماه رمضان كه به زبان تركی «اوروشلیق» خوانده می شود، مساجد، اماكن مقدس و نمازخانه های این استان مملو از جماعت روزه داری می شود كه با انگیزه تكمیل عبادات و كسب فیض بیشتر، نمازهای یومیه را به جماعت برگزار می كنند. فعالیت های دینی و مذهبی در این ماه در شهرها و روستاهای استان به اوج خود می رسد و كلاس های ویژه قرائت، تفسیر و تعلیم قرآن، جلسات احادیث، علوم دینی و فقهی به طور گسترده در اماكن مقدسه و منازل مردم برگزار می شود. مردم زنجان روزه گرفتن در دهه اول ماه مبارك رمضان را به حركت در سربالایی تند كوه با بار سنگ «یوقوشا داشینان چیخماق» ، دهه ی دوم را بالا رفتن از دامنه كوه با بار خشت «یوقوشا كرپیجینن چیخماق» و روزه گرفتن در دهه ی سوم این ایام پربركت را به پایین آمدن از دامنه كوه یا كاری مثل آب خوردن (انیشه قاشماق، سوایچماق كیمیندی)، تشبیه می كنند. به اعتقاد مردم زنجان، در ماه مبارك رمضان اعضای بالغ خانواده ها از ثواب روزه های كله گنجشكی كودكان و افراد نابالغ برخوردار می شوند و به همین خاطر، والدین كودكان خود را به گرفتن روزه ی نصفه روز ترغیب كرده و جوایزی نیز برای تشویق هرچه بیشتر فرزندان نابالغ در نظر گرفته و با پرداخت پول روزه آنان را خریداری می كنند. مردم زنجان در شب های قدر نیز با برپایی آیین های ویژه و خاصی از قبیل دعا و نیایش، شركت در محفل های معنوی دعاهای جوشن كبیر و صغیر، دعای فرج امام زمام و ابوحمزه، اقامه نمازهای صد تا هزار ركعتی و نماز هفت قل هواللهی، حضور درمساجد و تكایا و قرآن سرگرفتن، شب های ۱۹ ، ۲۱ و ۲۳ماه مبارك رمضان را زنده نگهداشته و گرامی می دارند. خواندن سوره های عنكبوت، روم، دخان و قدر از دیگر باورهای كهن مردم این استان است كه در شب های قدر عملی می شود. خواندن نماز مغرب و عشا پس از قرائت دعا و آیاتی از قرآن كریم چون سوره ی مباركه قدر به تعداد سه یا هفت بار قبل از خوردن اولین لقمه افطاری از دیگر آداب و رسوم زنجانی ها به شمار می رود و معمولا افطار خود را نیز با خرما و یا نمك باز می كنند. زنجانی ها در سال های دور كه وسایل ارتباطی چون رادیو و تلویزیون به ندرت و تنها در منازل تعدادی از متمولین شهر یافت می شد، زمان افطار را با استفاده از رشته های نخ سیاه و سفید تعیین می كردند. به همین منظور دو رشته نخ سیاه و سفید را در مقابل چشم قرار داده و زمانی كه چشم قادر به تشخیص این دو رنگ از هم نمی شد، افطار می كردند. آش كشك، آش ترش، شیربرنج، آش بلغور، تاس كباب، فرنی، كله پاچه، حلوا، آبگوشت كوفته، كله جوش، پیاز آب، سوپ، رنگینك و انواع خورشت ها از جمله غذاهایی است كه بانوان این استان برای افطار و سحری خانواده طبخ می كنند. نان چایی، بربری، فتیر، شیرمال روغنی و شیرین، زولبیاوبامیه و پشمك نیز از جمله نان ها و شیرینی های سنتی است كه بیشتر در ماه مبارك رمضان در این استان پخت و عرضه می شود. تورنا بازی، گل یا پوچ و گرداندن انگشتر توسط اوستا در بین گروه، دبرنا و شاه وزیر نیز از جمله بازی های سنتی است كه هنوز در ایام ماه مبارك رمضان پس از بازكردن افطاری، در قهوه خانه های سنتی یا در منازل و شب نشینی ها توسط نوجوانان، جوانان و حتی بزرگسالان انجام می شود. زنجانی ها همچنین عادت دارند در ایام ماه مبارك رمضان، كدورت و اختلاف های فیمابین را برطرف و نسبت به هم محبت بیشتری ابراز كنند چراكه معتقدند لطف خدا بیشتر شامل حال كسانی می شود كه دل مومن روزه داری را شاد می كند. تهیه و توزیع مایحتاج عمومی از قبیل برنج، روغن، گوشت و آرد بین افراد و خانواده های نیازمند در آستانه آغاز ماه مبارك رمضان و همزمان با شب های قدر، از دیگر آدابی است كه از سالیان دور بین زنجانی های اصیل رایج است.
منابع:
-خبرگزاری جمهوری اسلامی
- واحد مركزی خبر
- بحارالانوار- مفاتیح الجنان
- شرح نهج البلاغه
- فضائل الشیعه- وسائل الشیعه
علی اصغر محمدی

منبع : روزنامه همشهری