سواد اطلاعاتی: یک اولویت نوظهور جهانی

آنچه در پیش رو دارید، خلاصه‌ای است از فعالیت‌ها، برنامه‌ها و تحقیقات مرتبط با سواد اطلاعاتی كه در قار‌‌‌‌ه‌های مختلف جهان صورت پذیرفته است. این اطلاعات مبتنی بر مشاهدات فردی و بررسی متون است و منتخبی از بررسی‌ها را ارائه می‌دهد. بخش اعظم برنامه‌‌‌های مندرج در این مقاله ـ بویژه در حوزه آموزش عالی ـ در سال‌های اخیر آغاز شده‌اند و اثرات و پیامدهای آن‌ها به طور منظم مورد ارزیابی قرار نگرفته است. از این مرور مختصر می‌توان دریافت كه نیاز به جامعه باسواد اطلاعاتی، در سراسر جهان احساس می‌شود.سواد اطلاعاتی را مجموعه توانایی‌هایی تعریف كرده‌اند كه به كمك آن‌ها می‌توان تشخیص داد در چه زمانی به اطلاعات نیاز است، و به جایابی، ارزیابی و به كارگیری مؤثر اطلاعات موردنیاز پرداخت(ACRL, ۲۰۰۰) در قرن بیست و یكم كه عصر اطلاعات نامیده شده است، شهروندان باسواد اطلاعاتی سنگ بنای جامعه‌ای خواهند بود كه در آن، عدالت اجتماعی برقرار است، از رشد اقتصادی بالقوه‌ای برخوردار است، و افراد برای انجام امور حرفه‌ای، شخصی و حتی تفریحی خود به مهارت‌های اطلاعاتی نیاز دارند. اخیراً كتابداران، مربیان، فناوران و برخی از سیاستگذاران، نیاز به تدریس و آموزش مهارت‌های اطلاعاتی در كلیه سطوح آموزشی را مطرح نموده‌اند. به امر آموزش مؤثر مهارت‌های اطلاعاتی به نیروی كار شاغل كنونی به شكل كلان، هنوز باید- امید می‌رود كه خیلی زود- پرداخته شود. لازم است تمام افراد برای یادگیری مادام‌العمر آماده شوند و آموزش مهارت‌های اطلاعاتی مناسب به افراد، پیشرفت مهمی در این راستا خواهد بود. تلاش‌های انجام شده در حوزه سواد اطلاعاتی هنوز در آغاز راه است و درك پیچیدگی، اثرات بلندمدت، و اهمیت آماده‌سازی افراد برای كار اطلاعاتی مؤثر، كار بیشتری طلب می‌كند. در دهه گذشته، سواد اطلاعاتی تبدیل به موضوعی جهانی شده و اقدامات بسیاری در این راستا در سراسر جهان ثبت شده كه در این میان به طور ویژه می‌توان به آنچه در آمریكای شمالی، استرالیا، آفریقای جنوبی و اروپای شمالی صورت پذیرفته است اشاره كرد(Bruce & Candy, ۲۰۰۰). برنامه‌های مستند شده در این مناطق، به بسیاری از ابعاد مرتبط با فناوری و مهارت‌های اطلاعاتی پرداخته‌اند. در حوزه آموزش، مدرسان و كتابداران و دیگر گروه‌ها سرگرم فعالیت به منظور ادغام ساختاری مهارت‌‌های اطلاعاتی در برنامه تحصیلی هستند تا از این رهگذر به خروجی‌های مرتبط در امر یادگیری دست یابند. دیگر اقدامات صورت گرفته در این زمینه با آموزش از راه دور، فعالیت‌های پژوهشی و انتشاراتی مرتبط با سواد اطلاعاتی سروكار دارند. اخیراً كارفرمایان و سیاستگذاران، برای حصول اطمینان از ایجاد مهارت‌های فناوری و اطلاعاتی متناسب در كاركنان برای انجام مؤثر مسئولیت‌های محوله به آنان، ضرورت توسعه نیروی كار در راه بسط این مهارت‌ها را مطرح نموده‌اند.
۱. آفریقـا
۱-۱. آفریقای جنوبی
علاقه و توجه به موضوع سواد اطلاعاتی در آفریقای جنوبی به واسطه دو عامل، یعنی تغییر شكل نظام‌مند آموزش در تمامی سطوح، و كاربرد فزاینده فناوری تبادل اطلاعات پدید آمده است. چارچوب سیاستگذاری در خصوص سواد اطلاعاتی در مؤسسه‌های آموزش عالی از سه حوزه سیاستگذاری ناشی می‌شود كه عبارت‌اند از:
● سیاست‌های آموزشی؛
● سیاست‌های مربوط به فناوری ارتباطات و اطلاعات؛
● سیاست‌های مربوط به كتابخانه‌ها و خدمات اطلاع‌رسانی.
واكنش دولت‌ها به مباحث سواد اطلاعاتی بسته به علائق اساسی هر بخش، متغیر بوده است. مثلاً بخش‌هایی نظیر ارتباطات، تجارت و صنعت بر مشاركت اقتصادی، [حقوق] شهروندی و جهتگیری‌های كلی برنامه‌های دولت برای تحقق جامعه اطلاعاتی تأكید می‌كنند. آگاهی دولت از اقتصاد مبتنی بر دانش و علاقه آن به ارتقای سطح آگاهی شهروندان از مزایای تحقق جامعه اطلاعاتی، امروزه امری كاملاً اثبات شده است. دولت بر پیوند میان فناوری اطلاعات با توسعه اقتصادی و آموزشی تأكید فراوانی دارد و خود در تعدادی از پروژه‌های ملی و بین‌المللی برای ترویج فناوری اطلاعات و به كارگیری آن شركت دارد. تعهد به ابعاد گوناگون سواد اطلاعاتی در بسیاری از اسناد و بیانیه‌های مرتبط با این امر، آشكار است. مثلاً دولت آفریقای جنوبی در «منشور فناوری اطلاعات اوكیناوا»[۲] كه در نشست «جی ۸» در «كیوشو»[۳] در سال ۲۰۰۰ میلادی تصویب شد مشاركت نمود. این منشور نمایانگر همكاری میان غنی‌ترین كشورهای جهان و تعدادی از كشورهای در حال توسعه به منظور پركردن شكاف دیجیتالی بود.این دولت اخیراً [برنامه] «اینفوكام ۲۰۲۵»[۴] را تصویب نموده كه استراتژی ملی دولتی در موضوع فناوری اطلاعات و ارتباطات است و به مثابه مبنای مشترك پروژه‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات عمل می‌كند، پروژه‌هایی كه هدف از آن‌ها ایجاد جامعه اطلاعاتی به صورت شبكه‌ای، و رساندن كشور آفریقای جنوبی به جایگاهی است كه بتواند در عرصه جهانی از توان رقابتی برخوردار گردد. «اینفوكام ۲۰۲۵» به موضوعات مربوط به خط‌مشی، زیرساختار، قابلیت [نیروی] انسانی و ظرفیت محلی در چارچوب صنایع فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌پردازد. یكی از اهداف آن، تسهیل و ترویج استفاده از فناوری‌های مخابراتی در آموزش و پرورش است. به موجب این برنامه قرار است پایانه‌های اطلاع‌رسانی عمومی در دفاتر اصلی پست نصب شوند و مراكز اطلاع‌رسانی جامعه («Telecenters») در شهرك‌ها و روستاها راه اندازی شوند. (De Jager & Nassimbeni, ۲۰۰۲)در سال‌های اخیر كتابداران و دانشگاهیان برای ارتقای فرایند یادگیری برای همه، همكاری نموده‌اند و دستورالعمل‌های مربوط به سواد اطلاعاتی نیز به عنوان بخشی از آمادگی برای یادگیری مادام‌العمر مورد استفاده قرار گرفته است. مثلاً «ائتلاف كنسرسیوم‌های كتابخانه‌ای آفریقای جنوبی»[۵] راهنمایی و آموزش به كاربران را به عنوان نوعی جهت‌گیری راهبردی برای این كنسرسیوم‌ها در سال ۱۹۹۹ پذیرفته است (De Jager & Nassimbeni, ۲۰۰۲). در حوزه آموزش عالی در آفریقای جنوبی، لازم است كه سواد اطلاعاتی در ارتباط با عوامل و زمینه‌هایی كه بر فرایندهای آموزشی و تدریس اثر می‌گذارند درنظرگرفته شود. این عوامل بر محیط آموزشی پس از پایان «دوره آپارتاید»[۶] )در شرایطی كه بسیاری از دانشجویانی كه از لحاظ آموزشی دچار محرومیت بودند، بدون برخورداری از آمادگی‌های لازم وارد مقاطع آموزش عالی می‌شوند( مبتنی است (Sayed, ۲۰۰۰). بنابراین، مهارت‌های اطلاعاتی ‌باید در محیطی همراه با تأكید بر آمادگی یادگیرندگان و نیازهای آنان، و با همكاری صمیمانه كتابداران، فناوران و دانشگاهیان تدریس شوند.پروژه «اینفولیت»[۷]، پروژه‌ای درخور ذكر است كه در سال ۱۹۹۵ در زمینه سواد اطلاعاتی، با حمایت «شركت ریدرزدایجست»[۸] آغاز شد و تا سال ۲۰۰۰ میلادی ادامه یافت. این پروژه، به كتابداران «وسترن كیپ» كمك كرد تا برنامه‌های سواد اطلاعاتی مبتنی بر برنامه تحصیلی را در مؤسسات دانشگاهی و نیز در مدارس و جوامع شروع كنند.در این برنامه از نیازسنجی و بهترین اقدامات در امر سواد اطلاعاتی استفاده می‌شود. یك دوره آموزشی واحدی با عنوان «مهارت‌ها و ابزارهای اطلاعاتی» در سال ۱۹۹۶ در «دانشگاه كیپ‌تاون»[۹] آغاز گردید و هنوز هم ادامه دارد (Karese, ۲۰۰۰). پروژه «اینفولیت» با مشاركت دانشگاهیان و كاركنان واحدهای اطلاع‌رسانی انجام می شود و سواد اطلاعاتی مناسب با نیازهای فراگیران را ارائه می‌كند. آموزش فراگیران و سواد اطلاعاتی به یكی از حوزه‌های پژوهشی در جامعه كتابداران آفریقای جنوبی بدل گردیده است. اكثر مؤسسه‌های آموزش عالی در فعالیت‌های مرتبط با سواد اطلاعاتی مشاركت دارند و اطلاعات حاصل از یك تحقیق جدید نشان می‌دهد كه اكثر كتابداران دانشگاهی در تلاش‌اند تا آموزش مهارت‌های اطلاعاتی را با برنامه‌های درسی تلفیق كنند. در «دانشگاه آفریقای جنوبی» (یونیسا) و «دانشگاه پره‌توریا» و «ناتال تكنیكون» چندین برنامه مرتبط با سواد اطلاعاتی، به مدت چندین سال ادامه داشته از سال ۱۹۹۷ تاكنون در «دانشگاه آفریقای جنوبی» یك دوره جامع آموزشی در خصوص مهارت‌های اطلاعاتی در امر پژوهش، برای دانشجویان تحصیلات تكمیلی رشته شیمی در محیط آموزش از راه دور برگزار شده و در آن از شیوه‌های كارگاهی مانند آموزش عملی و روش‌های ابتكاری ارزیابی، استفاده شده است. (Dejager & Nassimbeni, ۲۰۰۲)در سال ۲۰۰۱ میلادی یك پیمایش الكترونیكی به منظور سنجش میزان حمایت سازمانی از سواد اطلاعاتی و فعالیت‌های جاری مرتبط با آن به عمل آمد كه ۲۶ مؤسسه دانشگاهی آفریقای جنوبی جامعه این پژوهش را تشكیل می‌دادند.نتایج این پیمایش نشان داد كه تنها یك مؤسسه بر اهمیت «یادگیری مادام‌العمر» تأكید درجه اول داشته است و شواهد اندكی مبنی بر وجود برنامه‌های استراتژیك سازمانی در راستای تلفیق سواد اطلاعاتی در كلیت برنامه‌های درسی به دست آمد. در اكثر این مؤسسه‌ها، كتابخانه‌ها در قالب دوره‌های گوناگون، مهارت‌های اطلاعاتی را به دانشجویان ارائه می‌كنند و تلاش‌های بسیاری به منظور تلفیق این آموزش‌ها با برنامه درسی به عمل می‌آید. توجه به سنجش نتایج حاصل از آموزش سواد اطلاعاتی نیز در حال رشد است. امروزه كتابداران دانشگاهی آفریقای جنوبی درمی‌یابند كه آموزش سواد اطلاعاتی باید با برنامه‌های درسی و آموزشی ادغام شود تا بتوان به بیشترین تأثیر ممكن دست یافت و در این راه به اشتراك تجارب و انجام بهترین اقدامات، نیاز خواهد بود.
۲. آسیـا
۲-۱. چین
از اوایل دهه ۱۹۸۰ دولت چین حمایت‌ها و تشویق‌های فراوانی از تدریس مهارت‌های اطلاعاتی و كتابخانه‌ای در مؤسسه‌های دانشگاهی این كشور به عمل آورده و در این رابطه چندین كنفرانس ملی برگزار كرده است. گرچه در بسیاری (۳۹%) از دانشگاه‌های چین آموزش كاربران اطلاعات انجام می‌شود، اما درصد كمی از دانشجویان مقاطع آموزش عالی قادر به شركت در این آموزش‌ها هستند، زیرا آموزش كاربران در قالب دوره‌هایی جداگانه اجرا می‌شود و با برنامه درسی تلفیق نشده است. همگام با رشد محیط فناوری و شبكه‌ در چین، نیاز به آموزش مهارت‌های اطلاعاتی نیز رشد می‌كند. در ۲۰ سال گذشته، مقالات بسیاری در موضوع آموزش كاربران كتابخانه، در مجلات و روزنامه‌های چین به چاپ رسیده. اخیراً كشور چین اولین «كارگاه ملی سواد اطلاعاتی برای آموزش عالی» را در ژانویه ۲۰۰۲ در «دانشگاه هیلانگ جیانگ»[۱۰] واقع در شهر «هاربین» برگزار نمود. بیش از ۱۷۰ كتابدار از نواحی مختلف چین در این كنفرانس حضور یافتند و همگی اظهار علاقه كردند كه «استانداردهای قابلیت‌های سواد اطلاعاتی» «انجمن كتابخانه‌های دانشكده‌ای و پژوهشی»[۱۱] را به منظور كمك به دانشجویان برای كسب مهارت‌های اطلاعاتی به كار بگیرند. استانداردهای «انجمن كتابخانه‌های دانشكده‌ای و پژوهشی» به زبان چینی ترجمه و در مجامع كتابخانه‌ای مراكز دانشگاهی سراسر چین توزیع شدند.برنامه آموزش مهارت‌های اطلاعاتی در «دانشگاه تسینگهوا»[۱۲] مدل و الگوی خوبی برای آینده به شمار می‌رود. «دانشگاه تسینگهوا» واقع در پكن یك دانشگاه جامع پژوهشی عمومی است كه دارای مركزیت علمی بالایی است و در تسهیل توسعه اقتصادی در عرصه ملی نقش چشمگیری ایفا می‌كند. این دانشگاه مشتمل بر ۴۴ مؤسسه تحقیقاتی، ۹ مركز مهندسی و چندین آزمایشگاه بزرگ در سطح ملی است. در این دانشگاه ۳۷ دوره آموزشی كارشناسی، ۱۰۷ دوره كارشناسی ارشد و ۶۴ دوره دكترا وجود دارد و دارای ۱۹۱۴۲ دانشجوی رسمی است. از مجموع ۷۹۰۶ كارمند شاغل در این دانشگاه، ۱۵ نفر در فرهنگستان مهندسی چین و ۱۶ نفر در فرهنگستان علوم چین عضویت دارند.كتابخانه این دانشگاه در سال ۱۹۱۱ تاسیس شده و دارای بیش از ۵/۲ میلیون جلد كتاب، از جمله ۳۰۰ هزار كتاب قدیمی چینی با صحافی پارچه‌ای است. این كتابخانه با مجموعه منابع گسترده خود و تأكید بر اطلاعات علمی، همه ساله هفت دوره آموزشی واحدی در موضوع سواد اطلاعاتی برای بیش از ۲۰۰۰ دانشجوی مقاطع عالی و تكمیلی برگزار می‌كند و دوره‌های دیگری نیز به منظور كسب آمادگی‌های لازم برای نوشتن پایان‌نامه از سوی كتابداران برای دانشجویان تحصیلات تكمیلی برگزار می‌گردد. علاوه بر این، كتابداران با همكاری همكاران دانشگاهی خود برای شناخت نیازهای دانشجویان در امر بازیابی اطلاعات در سطح دانشگاه و به صورت آموزش از راه دور، تلاش‌هایی به عمل آورده‌اند. آنچه در حال حاضر مدنظر و در كانون توجه قرار دارد، روزآوری دوره‌های كنونی آموزش بازیابی اطلاعات به منظور همخوانی بیش‌تر با استانداردهای «انجمن كتابخانه‌های دانشكده‌ای و پژوهشی»است.برگزاری نشست‌های كتابداران و كارگاه‌‌های آموزشی ویژه در سطح ملی (نظیر آنچه كه در سال ۲۰۰۲ در شهر هربین برگزار شد) به كتابداران دانشگاهی چینی كمك فراوانی می‌كند تا برنامه‌های «دانشگاه تسینگهوا» در راستای آموزش مهارت‌های اطلاعاتی و فناوری را دنبال كنند. بسیاری از كتابداران دانشگاهی در حال روزآوری برنامه‌های آموزشی مربوط به مهارت‌های اطلاعاتی هستند تا با ارائه دوره‌های جداگانه واحدی و نیز با روش‌های مختلف آموزش مهارت‌های اطلاعاتی، به نیازهای دانشجویان در عصر دیجیتال پاسخ گویند (Sun, ۲۰۰۲).۲-۲. سنگاپور
در سنگاپور دولت در حال تبلیغ برای ساخت جامعه‌ای مبتنی بر دانش است تا با الزامی كردن آمادگی همه افراد برای كار در محیطی اطلاعاتی، از همه مهارت‌های حل مسئله برخوردار و به سواد اطلاعاتی مجهز شوند تا بتوانند در توسعه اقتصادی كشور سهیم باشند. در سنگاپور، مهارت‌های اطلاعاتی در مقطع آموزش ابتدایی و متوسطه براساس مصوبات وزارت آموزش به دانش‌آموزان تعلیم داده می‌شوند. این امر ابتدا به عنوان اقدامی آزمایشی در سال ۱۹۸۷ آغاز شد و به انتشار «مهارت‌های اطلاعاتی»[۱۳] در سال ۱۹۹۱ انجامید. این رهنمودها به طور خاص برای مدارس ابتدایی و راهنمایی و به منظور كمك به تدریس مهارت‌های اطلاعاتی به دانش‌آموزان تدوین شده‌اند. در سال ۱۹۹۶ نیز با همكاری معلمان و كتابداران، «پروژه‌های مشاركتی گروه‌های پشتیبانی كتابخانه در مدارس ابتدایی»[۱۴] به چاپ رسید و در سال ۱۹۹۷، اثر دیگری با عنوان «سواد اطلاعاتی و رهنمودهای سواد اطلاعاتی: مطالب تكمیلی»[۱۵] منتشر گردید.بخش مطالعات اطلاع‌رسانی در «دانشگاه فنی نانیانگ»[۱۶]، پژوهشی در خصوص مهارت‌های اطلاعاتی دانشجویان تحصیلات عالی و تكمیلی، بویژه در رشته مهندسی اجرا نمود و مشكلاتی را كه این دانشجویان در استفاده مؤثر از اطلاعات با آن‌ها مواجه هستند دریافت نتایج این پژوهش برای ادغام آموزش سواد اطلاعاتی در برنامه‌های تحصیلی مقطع كارشناسی مورد بهره‌برداری قرار گرفت. یافته‌های پژوهش‌هایی كه در موضوع سواد اطلاعاتی در سنگاپور اجرا گردیده می‌تواند برای مؤسسه‌های دیگر نقاط جهان، بسیار مفید واقع شود(Hepworth, ۲۰۰۰) . علاوه بر اقدامات به عمل آمده در زمینه سواد اطلاعاتی در مراكز آموزشی، پیشرفت‌هایی نیز در حوزه پژوهش در محیط‌های كاری حاصل شده است. براساس مطالعهٔ‌ به عمل آمده در سنگاپور كه به بررسی فرایندهایی می‌پرداخت كه كاركنان برای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز و استفاده از اطلاعات در انجام مسئولیت‌های محوله در محیط كار به خدمت می‌گرفتند، این نتیجه حاصل گردید كه سواد اطلاعاتی یك فرایند منظم و نظام‌مند نیست، بلكه بیشتر جنبه شخصی و خلاق دارد. این نوع سواد در مورد همگان یكسان نیست و از این‌رو باید منعطف، خلاقانه و واكنشی باشد. براساس مطالعه‌ای، از هشت نفر بازرس (ممیز) از شركت‌های مختلف در رابطه با وظایف بازرسی و امور كاری آنان مصاحبه به عمل آمد. نتیجه این مصاحبه نشان داد كه رفتار اطلاعجویی افراد در محیط كار با یكدیگر تفاوت دارد و همیشه نظام‌مند و همگن نیست. سواد اطلاعاتی در محیط كار در صورتی می‌تواند مفید و مؤثر واقع شود كه خلاق و پویا، و مبتنی بر همكاری و تفكر انتقادی باشد. رفتار اطلاعجویی باید در تمام فرایندهای پیچیده تفكر تلفیق شود و افراد ملزم شوند كه مهارت‌های اطلاعجویی شخصی خود را توسعه دهند. سواد اطلاعاتی در صورتی می‌تواند در محیط كار توسعه یابد كه شركت‌ها به ترویج ارتباطات خوب، اشتراك در رفتار اطلاعجویی، فناوری به مثابه یك ابزار و نه به عنوان هدف، و انعطاف‌پذیری كاركنان بپردازند(Cheuk, ۲۰۰۰).۳. اقیانوسیـه
۳-۱. استرالیا
كتابداران دانشگاهی در استرالیا، فعالانه ارتباط میان سواد اطلاعاتی و یادگیری مادام‌العمر را دنبال كرده‌اند. آنان چهاركنفرانس ملی موفق در موضوع سواد اطلاعاتی برگزار نموده‌اند كه همگی توسط «كتابخانه دانشگاه استرالیای جنوبی»[۱۷] و «گروه تخصصی موضوعی سواد اطلاعاتی» وابسته به «انجمن كتابداری و اطلاع‌رسانی استرالیا»[۱۸] سازماندهی شده‌اند و خلاصه مقالات آن‌ها را نیز منتشر كرده‌اند. آنان از طریق كنفرانس‌های یاد شده و بسیاری مباحثات، انتشارات و تعاملات، شروع به تدوین استراتژی‌هایی برای كمك به پیشرفت سواد اطلاعاتی به عنوان یك موضوع آموزشی مهم ـ نه تنها در سطح آموزش عالی، بلكه در كل جامعه ـ كردند، كه در زیر به نمونه‌هایی از آن‌ها اشاره می‌شود. تأكید استرالیا بر یادگیری مادام‌العمر، منجر به مشاركت‌های جدیدی میان هیئت علمی و كتابداران برای تغییر شكل آموزش و یادگیری می‌شود. در «دانشگاه بالارات»[۱۹] سواد اطلاعاتی اقدام رو به گسترشی است كه بر مبنای تخصص‌های چهارگانه «بایر»[۲۰]، یعنی تدریس، كاربرد، تلفیق و كشف، تدریس می‌شوند(Boyer, ۱۹۹۰).كتابداران به اتفاق اعضای هیئت علمی تلاش می‌كنند كه سواد اطلاعاتی را در برنامه تحصیلی تلفیق كنند، آن را به شرایط دریافت گواهینامه فارغ‌التحصیلی بیفزایند، و به تأیید هیئت آكادمیك [كشوری] برسانند. كارهای بسیاری انجام شده، اما برای سنجش استفاده از اطلاعات توسط دانشجویان و اعضای هیئت علمی، تحقیق بیشتری لازم است (Radomski, ۲۰۰۰). از دهه ۱۹۷۰، سواد اطلاعاتی موضوع مهمی در «دانشگاه ولانگانگ»[۲۱] محسوب می‌شود. در سال ۱۹۸۹، این دانشگاه خط مشیی را برای سواد رایانه‌ای ارائه نمود و سه سال بعد نیز به شكل جدیدی بر سواد اطلاعاتی تأكید كرد. در سال ۱۹۹۵، یك «گروه كاری در موضوع سواد اطلاعاتی» تشكیل شد و «خط‌مشی سواد اطلاعاتی» در سال ۱۹۹۷ تدوین گردید. از آن زمان تاكنون نیز دستاوردهای بسیاری از نظر تلفیق آموزش مهارت‌های اطلاعاتی در تمامی برنامه‌های درسی به دست آمده است (Wright & McGurk, ۲۰۰۰). كتابداران «دانشگاه استرالیای جنوبی» خود را ملزم می‌دانند تا اطمینان حاصل نمایند كه دانشجویان به سواد اطلاعاتی دست می‌یابند. در «دانشگاه فناوری»[۲۲] واقع در «سیدنی»[۲۳] نیز دانشجویان از آموزش‌های سواد اطلاعاتی به عنوان بخشی از دروس مؤظف خود بهره‌مند می‌شوند. در «دانشگاه فنی كوئینزلند»[۲۴] كتابداران، یك دوره فشرده و پیشرفته مهارت‌های بازیابی اطلاعات را برای دانشجویان تحصیلات تكمیلی تدریس می‌كنند. در «دانشگاه مركزی كوئینزلند» استفاده از فناوری‌های همزمان و منقطع[۲۵]، كتابداران را قادر ساخته است آموزش مهارت‌های اطلاعاتی را از طریق وب برای انبوه دانشجویانی كه از راه دور آموزش می‌بینند، ارائه نمایند. آشكار شده است كه شیوه ویدیو كنفرانس، یك راهبرد ارزشمند در آموزش از راه دور می‌باشد. برنامه‌های آموزشی مبتنی بر رایانه نیز برنامه‌هایی مؤثر برای تدریس نحوه جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی شناخته شده‌اند. برای استفاده از فناوری‌های مناسب و بهره‌گیری از راهبردهای مناسب در آموزش و یادگیری، لازم است آموزش‌های بیشتری به كاركنان داده شود.بیش از نیمی از جمعیت دانشجویی «دانشگاه مركزی كوئینزلند» به دلیل سكونت در مناطق دوردست، از آموزش از راه دور استفاده می‌كنند. استفاده منعطف از فناوری به ارتقای سطح آموزش از راه دور كمك كرده و به كتابداران امكان داده است آموزش مهارت‌های اطلاعاتی را به شیوه‌ای بهنگام به دانشجویان آموزش از راه دور عرضه كنند. در سال‌های ۱۹۹۶ و ۱۹۹۷ كاركنان كتابخانه، استفاده از فناوری ویدیو كنفرانس را در تدریس شیوه دسترسی و بهره‌گیری از انواع پایگاه‌های اطلاعاتی به دانشجویان آموزش از راه دور آغاز كردند. «برنامه مدیریت آموزش و یادگیری دانشگاه» نسبت به [آموزش] سواد اطلاعاتی و مهارت‌های لازم برای یادگیری مادام‌العمر متعهد است. كتابداران و هیئت علمی با همكاری هم در تلاش‌اند تا دستورالعمل‌های سواد اطلاعاتی را با برنامه درسی دانشجویان تلفیق نمایند و انواع فناوری‌های آموزشی و برنامه‌های آموزشی برای تدریس مهارت‌های اطلاعاتی به كار گرفته می‌شوند. برنامه‌های مبتنی بر رایانه و شیوه ویدیو كنفرانس با موفقیت كامل در آموزش از راه دور به كار گرفته شده‌اند. ارزیابی‌های منظم و دوره‌ای به ارتقای شیوه‌های مختلف آموزشی كمك كرده است (Appleton & Orr, ۲۰۰۰). علاوه بر پیشرفت‌هایی كه در زمینه یادگیری دانشجویان حاصل گردید، ذكر این نكته نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است كه محققان استرالیایی در مستندسازی سواد اطلاعاتی در محیط‌های كاری، پیشگام بوده‌اند؛ برای تعیین موارد زیر، تحقیق‌هایی در دست انجام است:
● رابطه میان سواد اطلاعاتی و هر یادگیرنده؛
● ماهیت دانش، اطلاعات و سواد اطلاعاتی در فرهنگ‌های مختلف؛
● تجارب افراد و گروه‌های مختلف در رابطه با سواد اطلاعاتی؛
● موانع موجود بر سر راه اجرای برنامه‌های سواد اطلاعاتی؛
● راهبردهایی برای كمك به افراد و جوامع به منظور مجهز شدن به سواد اطلاعاتی (Bruce, ۲۰۰۰).
۳-۲. نیوزیلند
نیوزیلند از سال۱۹۹۳، دارای یك چارچوب آموزش رسمی ملی برای [تعلیم] مهارت‌های اطلاعاتی در حوزه آموزش‌های اجباری بوده است. اما مدرسان احساس می‌كردند كه توسعه كاركنان برای آمادگی آنان به منظور تدریس مهارت‌های اطلاعاتی ضروری است. در سال ۱۹۹۸، مطالعه‌ای به منظور تعیین نیازهای خاص مدرسان از نظر آماده‌سازی دانشجویان برای استفاده مؤثر از اطلاعات و ایفای نقش به مثابه تسهیل‌كنندگان یادگیری مبتنی بر منابع اطلاعاتی انجام گرفت. نتایج نشان داد كه گرچه آموزش مهارت‌های اطلاعاتی در مدارس یك ضرورت است، اما به درستی در محتوای درسی گنجانده نشده است و نیز، هر چند مربیان برای مهارت‌های اطلاعاتی ارزش قائل‌اند، اما آگاهی آنان در مورد آموزش چنین مهارت‌هایی اندك است و در مدارس از سواد اطلاعاتی به طور اساسی حمایت نمی‌شود. مطالعات نشان داده كه گرچه با سیاست‌های موجود، آموزش سواد اطلاعاتی در مدارس الزامی است، اما اجرای آن در عمل، در نبود برنامه‌های مناسب برای توسعه حرفه‌ای معلمان و اساتید بدون همكاری با افراد دیگر نظیر كتابداران مدارس ابتدایی، بسیار دشوار خواهد بود(Moore, ۲۰۰۰).اصول سواد اطلاعاتی و اهداف آن در نیوزیلند پذیرفته شده و بسیاری از صاحبنظران در تلاش‌اند تا درك و به كارگیری آموزش مهارت‌های اطلاعاتی را در كشور بسط دهند. یكی از اجزای مهم فعالیت‌های آموزشی در نیوزیلند، طراحی ابزارهای سنجش پیامدهای سواد اطلاعاتی است (Brown, ۱۹۹۸).در یك اقدام مشترك بین‌المللی میان كانادا و نیوزیلند، اهداف و اقدامات مربوط به آموزش كاربر، و رابطه بین آموزش كاربر و سواد اطلاعاتی در كتابخانه‌های دانشگاهی مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج حاصل نشان داد كه در نگرش‌ها و عملكردهای كتابدارانی كه در كانادا و نیوزیلند مسئول آموزش كاربران بودند، بیش از آن كه تفاوت وجود داشته باشد، تشابه دیده ‌می‌شود. لازم است در مقایسه با اقدامات صورت گرفته برای بسط سواد اطلاعاتی و پیامدهای آن در كشورهای مختلف، تحقیقات وپژوهش‌های بیشتری صورت پذیرد(Julien, ۱۹۹۸) .
۴. اروپـا
از سال ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۷، اتحادیه اروپا بودجه لازم برای برگزاری «دوره‌های آموزش برای كاربران نهایی دسترسی به اطلاعات از طریق فناوری ارتباطات (اجوكیت)[۲۶]» را تأمین نمود و دانشگاه‌های ایرلند، سوئد، فرانسه، اسپانیا و انگلستان با رهبری «دانشگاه چالمرز»[۲۷] در این دوره‌ها شركت كردند (Fjallbrant, ۲۰۰۰). همكاری‌های میان كشورهای اروپایی منجر به برگزاری دو برنامه آموزشی «اینتو اینفو»[۲۸] مبتنی بر وب برای تدریس سواد اطلاعاتی در هفت حوزه موضوعی (معماری، شیمی، انرژی، مهندسی برق و الكترونیك، علوم زیست‌محیطی، پزشكی، و فیزیك) گردید. این برنامه‌ها برای آموزش حرفه‌ای طراحی شده‌اند و دربرگیرنده ابزارهای راهنما و مواد متن كامل بودند. برای آینده مدل‌های بیشتری برای موضوع‌های دیگر در دست طراحی است. این برنامه‌ها به عنوان برنامه‌های پشتیبان شبكه‌ای برای دوره‌های آموزش عالی و تكمیلی در سطح دانشگاه و در آموزش‌های از راه دور مورد استفاده قرار می‌گیرند. مسیریاب‌هایی در حوزه‌های مختلف موضوعی برای حمایت سازمان ‌یافته از آموزش، و یك واحد[۲۹] دسترسی با نام «منابع اطلاعاتی»، تصویرگر رویكردهای اكتشافی در یادگیری مهارت‌های اطلاعاتی هستند.طی سال‌های ۱۹۹۸ تا ۱۹۹۹ پروژه «دوره‌های اطلاعاتی آموزش از راه دور با دسترسی از طریق شبكه» (ددیكیت)[۳۰] با حمایت مالی اتحادیه اروپا به اجرا درآمد و در طی آن دوره‌های آموزشی با صرفه و مؤثری برای آموزش از راه دور با شركت ۹ كشور اروپایی برگزار شد. در این دوره‌ها از نوعی طراحی آموزشی منعطف استفاده شده بود و آموزش‌ها از طریق شبكه، ارائه و پشتیبانی می‌شدند. شركت‌كنندگان در این پروژه در برگزاری دوره‌های سواد اطلاعاتی برای مؤسسه‌های خود بر واحدهای «اینتو اینفو» تكیه داشتند. از ویژگی‌های بارز مدل «ددیكیت» استفاده از آموزش توأم با همكاری در گروه‌های كوچك، همراه با حمایت فعال همسالان و مربیان است.
۴-۱. انگلستان
كتابداران آموزشگاهی و دانشگاهی انگلستان در تدوین نظریه‌ها و برنامه‌های مرتبط با آموزش كاربران و سواد اطلاعاتی فعالانه مشغول هستند. در این رابطه می‌توان خصوصاً به دانشكده‌ها و دانشگاه‌های پلی‌تكنیك اشاره كرد كه تاكنون چندین برنامه آموزشی در خصوص مهارت‌های اطلاعاتی برگزار نموده‌اند. از روش‌های مختلف مورد استفاده در این دوره‌ها می‌توان به واحدهای آموزش مبتنی بر رایانه و بسته‌های آموزشی مبتنی بر رسانه‌ها اشاره نمود. برنامه‌های آموزش مهارت‌های اطلاعاتی نیز بر برنامه‌های یادگیری آزاد و تحصیلات بزرگسالان متمركز بوده‌اند.در سال ۱۹۹۸ «كنفرانس دائمی كتابخانه‌های ملی و دانشگاهی» (اسكانل)[۳۱] با ایجاد یك گروه كاری فوری، بیانیه‌ای درباره مهارت‌های اطلاعاتی در آموزش عالی صادر كرد. این كنفرانس كه در سال ۱۹۸۰ تأسیس شده دارای ۱۵۷ عضو است و سعی دارد كیفیت و دامنه تأثیر كتابخانه‌ها را در آموزش مقاطع عالی در ایرلند و انگلستان توسعه دهد و بهبود بخشد. این كنفرانس اخیراً بینش و مأموریت خود برای خدمات اطلاع‌رسانی دانشگاهی در سال ۲۰۰۵ را منتشر نموده است.« كنفرانس دائمی كتابخانه‌های ملی و دانشگاهی » به هفت مجموعه از مهارت‌ها كه دربرگیرنده سطح پایه در مهارت‌های فناوری اطلاعات هستند اشاره دارد. بخش اعظم كتابداران دانشگاهی به نوعی مشغول آموزش مهارت‌های اطلاعاتی هستند. بینش «كنفرانس دائمی كتابخانه‌های ملی و دانشگاهی» برای سال ۲۰۰۵ بر توسعه درگاه‌های وب[۳۲]، محیط‌های اطلاعاتی مدیریت شده، و مشاركت رسمی تأكید دارد و یادگیری و پژوهش را به مثابه نوعی مدل در یك نظام پیوسته و در عین حال توزیع شده از منابع محلی، منطقه‌ای، ملی و جهانی تعریف می‌كند. سرانجام این كه نقش كاركنان كتابخانه‌ها را نقش یك مشاور و مربی پیش‌بینی می‌كند. «اسكانل» كنفرانس‌ها و نشست‌هایی برگزار می‌كند، برای توسعه نیروی انسانی فعالیت می‌كند، خدمات مشاوره‌ای و اطلاعات ارائه می‌دهد، رهنمودهایی در باب یادگیری و تدریس عرضه می‌كند، ‌و مقالات تحقیقی، مقالات ترویجی، آمار، رهنمود، و خبرنامه‌هایی منتشر می‌نماید. تعدادی از دانشگاه‌های بریتانیا (از قبیل «كرانفیلد»[۳۳]، «شفیلد»[۳۴] و « نورث همپتون»[۳۵]) در حال حاضر طبق دستورالعمل‌های «اسكانل» عمل می‌كنند. دیگر دانشگاه‌های انگلستان از سایت‌های آموزش مجازی[۳۶]، واحدهای آموزشی درونخطی، تك‌آموزها، واحدهای آموزش از راه دور، و طیف وسیعی از دیگر روش‌های آموزشی برای آموزش مهارت‌های اطلاعاتی مناسب به دانشجویان استفاده می‌‌نمایند.علاوه بر فعالیت‌های یاد شده، اقدامات قابل ذكر مفید و منفرد دیگری در این رابطه توسط دانشگاه‌های «نورث آمبریا»[۳۷] و «كاردیف»[۳۸] صورت پذیرفته است. در حال حاضر، یك پروژه تحقیقاتی بسیار جالب در «دانشگاه نورث آمبریا» در دست اجرا است كه پروژه «جوبیلی»[۳۹] نام دارد. این پروژه به بررسی رفتار اطلاع‌یابی كاربران اینترنت می‌پردازد تا این رفتار را در مؤسسه‌های آموزش عالی انگلستان مورد پیش‌بینی و نظارت قرار دهد و ویژگی‌های آن را دریابد.در سال ۲۰۰۱ «دانشگاه كاردیف» خط‌مشی خود را در امر سواد اطلاعاتی تدوین نمود كه برای تحقق آن، همكاری بخش‌های بسیاری پیش‌بینی شده بود. كتابداران جهتگیری راهبردی را هماهنگ با وظیفه سازمانی خود و به منظور كمك به تلفیق مهارت‌های اطلاعاتی در برنامه‌های آموزشی و تدوین خط‌مشی سواد اطلاعاتی در كل دانشگاه تعیین كردند. كتابداران شاغل در «دانشگاه كاردیف» برنامهٔ‌‌ آموزشی بسیار گسترده‌ای را برای آموزش مهارت‌های اطلاعاتی به مرحله اجرا گذاشته‌اند.[۴۰]پروژه قابل ذكر دیگر در این رابطه پروژه «بیگ بلو» می‌باشد كه «جیسك» (كمیته سامانه‌های مشترك اطلاعاتی) تأمین‌كننده بودجه آن است. در این پروژه، مهارت‌های اطلاعاتی به دانشجویان آموزش داده می‌شوند و این امر توسط كتابداران «دانشگاه منچستر متروپولیتن» و «دانشگاه لیدز»[۴۱] صورت می‌پذیرد. این پروژه، مدلی از یك فرد دارای سواد اطلاعاتی، یك مجموعه ابزار كمكی و خروجی‌های آموزشی را ارائه می‌دهد.«پروژه توسعه آموزشی كاركنان كتابخانه‌ها در بخش آموزش عالی» (اجولیب)[۴۲] بر نقش مهمی تأكید دارد كه كتابداران و دیگر كاركنان پشتیبانی در وارد كردن منابع اطلاعات شبكه‌ای به تدریس، یادگیری و تحقیق روزمره برعهده دارند. كتابداران عوامل كلیدی در ارائه خدمات آموزشی برای استفاده از این منابع هستند. این پروژه برنامه‌ای ملی برای توسعه آموزشی كاركنان شاغل در كتابخانه‌ها و مراكز اطلاعاتی است و شركت‌كنندگان در این پروژه، ازمهارت‌های اطلاعاتی شبكه‌ای، و مهارت‌های آموزشی مورد نیاز برای كار به عنوان كارمند آموزشی و پشتیبانی در كتابخانه‌های الكترونیكی برخوردار می‌شوند. این پروژه، كنسرسیوم‌های منطقه‌ای در سراسر انگلستان ایجاد كرده و از آن‌ها حمایت می‌كند تا جامعه‌ای متنوع را در سطوح و شاخه‌های گوناگون آموزش عالی پدید آورد. تیمی از مسئولان توسعه، این كنسرسیوم را با هماهنگی «تیم هسته» تشكیل خواهند داد(Bruce, ۲۰۰۰) .
۴-۲. اسكاتلند
از سال ۱۹۹۹ «دانشگاه گلاسگو»[۴۳] روی «پروژه سیت اسكیپس»[۴۴] مشغول كار بوده‌ تا آموزش دانشجویان آموزش عالی در زمینه فناوری رایانه و اطلاعات در تمامی انگلستان را بررسی كند. در دانشگاه گلاسگو، سواد اطلاعاتی از نظر توسعه منابع انسانی و آموزش از طریق شبكه در دانشگاه گلاسگو، مورد بحث قرار گرفته است. «كمیته سامانه‌های مشترك اطلاعاتی» (جیسك)، (كه قبلاً در ارتباط با پروژه «بیگ بلو» ذكر آن رفت) بودجه مورد نیاز برای پروژه‌های مرتبط با آموزش سواد اطلاعاتی به دانشجویان آموزش عالی را فراهم ساخته است. برای كمك به این تلاش و برای كمك به دانشجویان در كسب مهارت‌های پژوهشی، مطالب آموزشی متعددی تدوین شده‌اند [۴۵].علاوه بر این، چندین دانشگاه اسكاتلندی نیز برنامه‌های گسترده‌ای در زمینه سواد اطلاعاتی تهیه نموده‌اند. مثلاً «دانشگاه گلاسگو» از سال ۱۹۹۴ تاكنون یك برنامه آموزشی «فناوری اطلاعات» داشته[۴۶] و بیش از ۵۲۰۰ دانشجو در این دوره شركت نموده‌اند.دیگر دانشگاه‌ها نیز به آموزش مهارت‌های فناوری اطلاعات در ابعاد مختلف آن پرداخته‌اند. «دانشگاه رابرت گوردون»[۴۷] در «آبردین» در مطالعه‌ای مشاركت داشته كه طی آن قرار است مهارت‌های اصلی مربوط به فناوری اطلاعات برای برنامه درسی پایه‌های تحصیلی ۵ تا ۱۴ در اسكاتلند، مورد بررسی قرار گیرد (Presentation…,۲۰۰۲).۴-۳. ایرلند
امروزه نیاز به انجام اقداماتی در راستای توسعه سواد اطلاعاتی در ایرلند احساس می‌شود و در حال حاضر چندین مركز دانشگاهی این كشور، اقداماتی را در این رابطه آغاز كرده‌اند. مصاحبه‌هایی عمیقی كه با ۲۰ تن از اساتید دانشكده‌های علوم اجتماعی در پنج دانشگاه ایرلند صورت گرفته بود، مورد تحلیل قرار گرفت تا نقش سواد اطلاعاتی در دانشگاه‌ها سنجیده شود. نتایج نشان داد كه سواد اطلاعاتی از جایگاه نسبتاً مهمی در محیط‌های دانشگاهی برخوردار می‌باشد و لازم است در این رابطه تحقیقات بیش‌تری در جوامع دانشگاهی صورت پذیرد تا نهایتاً برنامه‌های آموزشی سواد اطلاعاتی در برنامه‌های آموزشی رسمی دانشگاه‌ها گنجانده شوند.بر اساس نیاز به آموزش فناوری اطلاعات و ارتباطات برای كاركنان و نیز دانشجویان، «دانشگاه كوئینز»[۴۸] در «بلفاست» یك «برنامه آموزش و صدور تأییدیه» در سال ۲۰۰۰ ـ به صورت سه ساله ـ برگزار كرد و بودجه مالی آن نیز توسط «وزارت اشتغال و آموزش ایرلند شمالی» تأمین گردید[۴۹].تاكنون، یافته‌ها نشان می‌دهند كه این برنامه برای كاركنان مؤثر است و آنان به این ترتیب برای تدریس مهارت‌های اطلاعاتی و فناوری به دانشجویان، آمادگی‌های لازم را كسب می‌كنند. اما برای دانشجویانی كه از مدرسان برای كسب مهارت‌های اطلاعاتی برخوردارند و این مهارت‌ها با دوره‌های تحصیلی كنونی آنان تلفیق شده، شیوه مناسب‌تری كشف خواهد شد. «دانشگاه كوئینز» امیدوار است كه كلیه فارغ‌التحصیلان از مهارت‌های فناوری ارتباطات و اطلاعات مناسب برای كار در یك محیط تجاری مدرن برخوردار گردند(Presentation…, ۲۰۰۲).
۴-۴. آلمان
در جمهوری دموكراتیك آلمان سابق، آموزش كاربران در خصوص بهره‌گیری از اطلاعات، بخش عمده برنامه‌های آموزشی را در كلیه سطوح از سطح مقدماتی تا متوسطه و پس از آن تشكیل می‌داد. آموزش كاربران كتابخانه‌ها یكی از لوازم و بخش‌های برنامه عمومی درسی در طی این دوره بود. این امر تا حدودی به نوع [و محدوده] اطلاعاتی كه شهروندان می‌توانستند بدان‌ها دسترسی داشته باشند نیز مربوط می‌شد، چرا كه آزادی اطلاعات وجود نداشت و دولت سعی می‌كرد نوع اطلاعات قابل دسترسی برای دانشجویان و شهروندان را محدود كند. پس از فروپاشی دیوار برلین و اتحاد آلمان شرقی و غربی، این نوع آموزش به كاربران، حذف گردید. در این دوران، مشخصه كتابخانه‌های آكادمیك غربی، مجموعه‌های بسته منابع بود و كاربران می‌بایست هر یك از اقلام مورد نظر خود را درخواست می‌كردند. دسترسی به كتابخانه‌ها بسیار محدود بود و خدمات كاربران به خوبی توسعه نیافته بود. اما در دهه ۱۹۹۰ كتابداران دانشگاهی آلمان، بتدریج درهای كتابخانه‌ را به روی مراجعان گشودند و دریافتند كه لازم است به كاربران، برحسب نیازهایی كه در محیط دیجیتالی، و محیط آموزش و یادگیری درونخطی بیان می‌دارند، آموزش‌های لازم را ارائه كنند. هم «دانشگاه هایدلبرگ»[۵۰] و هم «دانشگاه هامبورگ»[۵۱]، برنامه‌های آموزش سواد اطلاعاتی و تك‌آموزهای درونخطی را عملی كرده‌اند. علاوه بر این كنسرسیومی با كمك آنان برای فعالیت در امر قابلیت‌های اطلاعاتی تأسیس شده تا به مبادله اطلاعات در میان كتابداران مرتبط با سواد اطلاعاتی كمك كند.كنفرانس سالانه «انجمن كتابخانه‌های آلمان»[۵۲] در سال ۲۰۰۱ برای اولین بار به طرح یك برنامه منسجم برای آموزش سواد اطلاعاتی پرداخت. دیگر كتابخانه‌های دانشگاهی نیز به همین ترتیب و به تدریج، استفاده از انواع مدل‌های آموزشی را برای كمك به كاربران در به دست آوردن مهارت‌های اطلاعاتی آغاز نمودند.
۴-۵. سوئد
كتابداران دانشگاهی در سوئد، بیش از ۲۰ سال است كه بویژه در حوزه‌های مهندسی، پزشكی و اقتصاد، درگیر برنامه‌ها و دوره‌های مختلف برای آموزش كاربران هستند. آنان از فناوری اطلاعات برای ارائه برنامه‌های آموزشی مؤثرتر به دانشجویان مبتدی، و در نتیجه فرصت‌دادن به كتابداران برای تدوین آموزش‌های پیشرفته‌تر در زمینه مهارت‌های اطلاعاتی الكترونیكی به دانشجویان سطوح بالاتر و تكمیلی استفاده كرده‌اند.«شورای اطلاعات علمی» با نام «نوردینفو»[۵۳] مأموریت دارد «همكاری بین كشورهای اسكاندیناویایی» را در مورد مسائل مربوط به اطلاعات و مستندسازی در كتابخانه‌های تحقیقاتی برقرار سازد. هم‌اكنون اقدام جدیدی در امر آموزش سواد اطلاعاتی با عنوان «گروه نوردینفولیت»[۵۴]. زیرنظر«كریستینا تاووت»[۵۵] شروع شده در دو دهه گذشته، «دانشگاه فنی چالمرز» برنامه‌های جامعی را برای آموزش دانشجویان و مجهز نمودن آن‌ها به سواد اطلاعاتی برگزار كرده است. در این برنامه‌ها هم برای دانشجویان كارشناسی و پایین‌تر و هم برای دانشجویان تحصیلات تكمیلی از برنامه‌های یادگیری مبتنی بر پروژه استفاده شده و حالت مبتنی بر وب دارند. از برنامه‌های آموزشی «اینتواینفو» كه قبلاً ذكر شد، در چهار سال گذشته به عنوان پشتیبان درونخطی برای دانشجویان عالی و تكمیلی وب استفاده گردیده است.یك مطالعه تحقیقاتی كه در سال‌های ۹۴-۱۹۹۳ در سوئد به انجام رسید به بررسی رفتار اطلاعجویی ۲۵ دانش‌آموز سال‌های آخر دبیرستان در رابطه با نكته‌یابی، توازن اطلاعات و تحلیل اطلاعات پرداخت نتایج نشان داد كه اطلاعجویی تا حد بسیار زیادی به دیدگاه فراگیر نسبت به محتوای موضوعی بستگی دارد. نتایج این بررسی حاكی از آن است كه استفاده از یك شیوه رابطه‌ای در آموزش سواد اطلاعاتی، در تقویت دیدگاه فراگیران مؤثر می‌باشد. بعلاوه، این امر می‌تواند تنوع یادگیری و یادگیری انفرادی را گسترش دهد. بنابراین باید به جای تأكید بر جستجوی اطلاعات یا بر فناوری در آموزش مهارت‌های اطلاعاتی بر استفاده از اطلاعات تأكید گردد. كتابداران، اساتید و مربیان باید با یكدیگر همكاری كنند و بر مشاهده تجارب دانشجویان در رابطه با محتوای اطلاعات به منظور تعیین تعاملات آن‌ها در رفتار اطلاع‌یابی و استفاده از اطلاعات بپردازند. روش رابطه‌ای برای آموزش مهارت‌های اطلاعاتی كه در این مطالعه تبلیغ شد، به اندازه‌گیری نتایج یادگیری در ارتباط با رفتار اطلاع‌یابی كمك می‌كند(Limberg, ۲۰۰۰)كتابداران «دانشگاه مالمو»[۵۶] كه در سال ۱۹۹۸ تأسیس شده در تلاش‌اند تا سواد اطلاعاتی را با برنامه‌های درسی مؤظف دانشجویان تلفیق نمایند تا به این وسیله نیازهای اطلاعاتی بسیار متنوع دانشجویان را برآورده كنند. در سال ۱۹۹۹، اولین كنفرانس بین‌المللی «خلق دانش» در «مالمو» برگزار شد تا به امور مرتبط با سواد اطلاعاتی بپردازد. كنفرانس دوم نیز در سال ۲۰۰۱ برگزار شد و قرار است كنفرانس مشابهی[۵۷] به صورت سالانه برگزار گردد .برای تأسیس مؤسسه‌ای ویژه سواد اطلاعاتی در منطقه اسكاندیناوی، طرح‌هایی در دست اقدام است. آنچه در رابطه با سواد اطلاعاتی در استرالیا و ایالات متحده آمریكا به انجام رسیده، تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای بر فعالیت‌های سوئدی‌ها در امر آموزش سواد اطلاعاتی به جای گذاشته. فهرست كاملی از وب سایت‌ها و منابع مختلف در «دانشگاه اسكووده»[۵۸] تنظیم گردیده است.
۵. آمریكـای شمـالی
۵-۱.كانادا
سیاست‌های اطلاعاتی دولت كانادا از جمله دیگر اقدامات اطلاعاتی بوده كه باعث شده این كشور دارای مردمی مجهز به سواد اطلاعاتی باشد. در ۳ دهه گذشته، كتابداران دانشگاهی كانادا به آموزش مهارت‌های كتابخانه‌ای و اطلاعاتی به دانشجویان اهتمام داشته‌اند. بیش از ۲۵ سال است كه در یك كنفرانس ملی سالانه، ملاحظات مربوط به مهارت‌های اطلاعاتی این كشور بیان می‌گردند. كتابداران آموزشگر در كتابخانه‌های دانشگاهی، به حل چالش‌های موجود در ادغام آموزش سواد اطلاعاتی در دوره‌های درسی دانشجویان ادامه می‌دهند. گرچه در این رابطه، در پنج سال گذشته پیشرفت‌هایی حاصل گردیده، اما در مقایسه با اقداماتی كه در ایالات متحده، استرالیا، نیوزیلند و اروپای شمالی صورت گرفته، به فعالیت‌های بسیار بیشتری نیاز است.یك تحقیق ملی كه در رابطه با آموزش سواد اطلاعاتی در كتابخانه‌های دانشگاهی كانادا صورت پذیرفته نشان می‌دهد كه روندهای مربوط به اهداف عملی، روش‌ها و محتوای آموزشی در پنج سال گذشته تغییر چشمگیری نداشته است. این تحقیق نشان داد كه تعداد اندكی از كتابداران، اهداف عملی خود را به طور رسمی ثبت كرده‌‌اند و بسیاری از آنان نتایج آموزش‌های خود را به صورت رسمی ارزیابی ننموده‌اند. برخی از یافته‌های این بررسی با یافته‌های مطالعه‌ای كه قبلاً در نیوزیلند صورت گرفته بود، شباهت دارند. به نظر می‌رسد كه دانشگاهیان كانادا در مقایسه با ایالات متحده، تأكید كمتری بر آموزش مهارتهای اطلاعاتی دارند. از این‌رو، لازم است كتابداران با مدرسان در محیط های آموزش مقدماتی، متوسطه و عالی رابطه كاری نزدیكتری داشته باشند تا اطمینان حاصل شود كه همه دانشجویان و دانش‌آموزان از سواد اطلاعاتی برخوردار شده‌اند (Julien, ۲۰۰۰). در سال ۱۹۹۳ پزشكان كانادایی درخواست نمودند شیوه جدیدی برای آموزش‌های مستمر حرفه‌ای اعمال گردد. «كالج سلطنتی پزشكان و جراحان كانادا»[۵۹] نیز «برنامه حفظ قابلیت‌ها»[۶۰] را به مرحله اجرا گذاشت تا به پزشكان در خودیادگیری كمك كند. همچنین ابزارهایی طراحی گردید تا به پزشكان كمك كند دریابند چه زمانی به اطلاعات نیاز دارند و به چه ترتیب می‌توانند این اطلاعات را جایابی و ارزیابی كنند و به طرز مؤثری مورد استفاده قرار دهند. پزشكان خاطر نشان كردند كه به ابزاری نیاز دارند كه با كمك آن بتوانند نیاز اطلاعاتی خود را تشخیص دهند و رفع نمایند. به همین دلیل در سال ۱۹۹۷ نوعی دفترچه خاطرات نرم‌افزاری برای آنان طراحی و ارزیابی شد. كاربرد چنین ابزاری در استرالیا، انگلستان، سوئیس و ایالات متحده نیز آزمون شده بود. این نرم‌افزار، در واقع نوعی وسیله یادگیری تعاملی است كه می تواند بر توانایی‌های فراگیران در یادگیری تعاملی و خودیادگیری مستقل بیفزاید (Parboosingh, ۲۰۰۰).۵-۲. مكزیك
همكاری میان هیئت علمی و كتابداران، پدیده‌ای تازه در كتابخانه‌های دانشگاهی مكزیك به شمار می‌رود و در این رابطه نمونه‌های ثبت‌شده اندكی وجود دارند. كتابداران می‌كوشند نقش مربی را در آموزش مهارت‌های اطلاعاتی به كاربران ایفا كنند، اما در این راه در مقایسه با همتایان خود در ایالات متحده و دیگر كشورهای دارای اقتصاد پیشرفته، با چالش‌ها و مشكلات بیشتری مواجه هستند. بخش زیادی از جمعیت این كشور از تحصیلات مناسب برخوردار نیستند و مشابه شهروندان دیگر كشورهای جهان سوم، فاقد مهارت‌های اولیه سواد هستند.با این حال چندین كتابدار دانشگاهی، آموزش مهارت‌های اطلاعاتی به دانشجویان را آغاز كرده‌اند. در این مؤسسه‌ها چه خصوصی و چه دولتی، كتابداران نحوه استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی را به دانشجویان می‌آموزند و به آنان یاد می‌دهند كه به چه ترتیب، مهارت‌های اطلاعاتی لازم برای یادگیری مادام‌العمر را فراگیرند. كتابداران به تدریج در تدوین مدل‌های آموزشی برای یادگیری در سراسر مكزیك وارد می‌شوند. یك نمونه عالی از برنامه‌های آموزش كاربران را می‌توان در «دانشگاه خوارز»[۶۱] واقع در «چیوداد خوارز»[۶۲] مشاهده كرد. كتابداران این دانشگاه یك محیط اطلاعاتی الكترونیكی روزآمد را، همراه با امكان دسترسی به طیف جامعی از پایگاه‌های اطلاعاتی الكترونیكی فراهم آورده‌اند. كاركنان كتابخانه در تلاش‌اند تا آموزش مهارت‌های اطلاعاتی را با دروس موظف دانشجویان تلفیق كنند.[۶۳] «دانشگاه خوارز» به ریاست «جیسوس لائو» توانسته است علاوه بر این اقدامات سه كنفرانس ملی نیز در رابطه با سواد اطلاعاتی برگزار نماید.
۵-۳. ایالات متحده آمریكا
بسیاری از پیشرفت‌هایی كه در زمینه توسعه سواد اطلاعاتی در ایالات متحده امریكا صورت پذیرفته برمبنای همكاری‌های به انجام رسیده است. گروه‌های كاری كشوری، سازمان‌های تخصصی، و نیروهای كاری ویژه از جمله عناصری بوده‌اند كه در سطح ملی به مدت چندین دهه با یكدیگر همكاری داشته‌اند تا مفهوم سواد اطلاعاتی را در سطح جامعه، تعریف و تدوین كنند و توسعه دهند. در سال ۱۹۸۹ «كمیسیون ریاستی انجمن كتابخانه‌های آمریكا در امر سواد اطلاعاتی»[۶۴] یك فرد باسواد اطلاعاتی را چنین تعریف كرده است: «كسی كه قادر است تشخیص دهد كه در چه زمان به اطلاعات نیاز است و می‌تواند اطلاعات مورد نیاز را جایابی و ارزیابی نماید و مورد استفاده قرار دهد».در سال ۱۹۹۰ « همایش ملی سواد اطلاعاتی»[۶۵] تشكیل شد. این همایش كه با مدیریت توانمند «پاتریشیا بریویك» از دانشگاه ملی سن خوزه در كالیفرنیا اداره می‌شود، بسیار فراگیر است و بیش از ۸۵ سازمان درگیر در امور آموزشی، كاری، تجاری و اجتماعی در آن عضویت دارند. این اعضا در تلاش‌اند تا آگاهی ملی و بین‌المللی را در رابطه با ضرورت سواد اطلاعاتی ارتقا بخشند و انجام اقداماتی برای كسب مهارت‌های اطلاعاتی را تشویق نمایند. این همایش به چهار حوزه فعالیتی اصلی توجه خاص دارد. این همایش از طریق سازمان‌های عضو به بررسی نقش اطلاعات در زندگی، كار، تحصیل، و امور اجتماعی افراد می پردازد و می‌كوشد سواد اطلاعاتی را با برنامه‌های آنان تلفیق كند. این همایش به اجرا، و پشتیبانی و نظارت پروژه‌هایی در رابطه با سواد اطلاعاتی چه در ایالات متحده امریكا و چه در خارج از این كشور می پردازد و از تدوین و اتخاذ رهنمودهای سواد اطلاعاتی توسط سازمان‌های نظارتی همچون وزارت‌های آموزش و پرورش ایالتی، كمیسیون‌های آموزش عالی، و هیئت مدیره‌های دانشگاهی حمایت می‌كند. اعضای این همایش بر روی برنامه‌های تربیت معلم كار می‌كنند تا اطمینان حاصل نمایند كه معلمان جدید قادرند سواد اطلاعاتی را با تدریس خود تلفیق كنند. در حال حاضر، استرالیا نیز در تلاش است تا همایش مشابهی را راه‌اندازی نماید.در سال ۱۹۹۸ «انجمن كتابخانه‌های آموزشگاهی آمریكا» و «انجمن فناوری و ارتباطات آموزشی»[۶۶] در انتشار «قدرت اطلاعات: برقراری مشاركت در یادگیری» مشتمل بر «استانداردهای سواد اطلاعاتی برای یادگیری دانش‌آموزان از كودكستان تا دبیرستان» همكاری كردند.[۶۷] این اثر و انتشارات مرتبط با آن، به استانداردهای مربوط به مهارت‌های اطلاعاتی و روش‌های تدریس برای دانش‌آموزان و دانشجویان از كودكستان تا آموزش عالی می‌پردازند. ادارات و نهادهای آموزشی در اكثر ایالات، اجرای این استانداردها را آغاز كرده‌اند و در پی سنجش پیامدهای حاصل از آن هستتند. این اقدامات در سراسر كشور بسیار موفق ارزیابی شده‌اند. پایگاه وب مربوط نیز بسیاری از انتشارات سودمند و نمونه‌هایی از آموزش مهارت‌های اطلاعاتی در مدارس را ارائه می‌كند.در سال ۲۰۰۰ میلادی، «انجمن كتابخانه‌های دانشكده‌ای و تحقیقاتی»، «استانداردهای قابلیت‌های سواد اطلاعاتی برای آموزش عالی»[۶۸] را منتشر نمود كه توسط «انجمن آموزش عالی»[۶۹] در سال ۲۰۰۱ تأیید گردید. تاكنون این استانداردها به زبان‌های اسپانیایی، چینی و آلمانی ترجمه شده‌اند و بسیاری از كتابداران دانشگاهی در ایالات متحده آمریكا از این استانداردها استفاده می‌كنند. این استانداردها بسیار مفیدند، چرا كه بیان‌ می‌دارند چگونه و به چه ترتیب می‌توان پیشرفت و نتایج مربوط به آموزش مهارت‌های اطلاعاتی را اندازه‌گیری نمود.«مؤسسه سواد اطلاعاتی»[۷۰] در سال ۱۹۹۷ تحت نظارت «انجمن كتابخانه‌های دانشكده‌ای و تحقیقاتی» تأسیس گردید. مأموریت این مؤسسه، ایفای نقش رهبری در تشویق افراد و مؤسسه‌ها به تلفیق سواد اطلاعاتی با دیگر برنامه‌های مراكز آموزشی است. برنامه‌های این مؤسسه یك برنامه فراگیر برای آموزش فشرده سواد اطلاعاتی، برنامه بهترین اقدامات برای تأكید بر برنامه‌های سواد اطلاعاتی، برنامه مشاركت جمعی میان كتابخانه‌های آموزشگاهی، دانشگاهی و عمومی، و تدارك منابع اینترنتی را شامل می‌شود. در سایت اینترنتی «انجمن كتابخانه‌های دانشكده‌ای و تحقیقاتی[۷۱]» می‌توان به نمونه‌های خوب بسیاری از برنامه‌های آموزشی در رابطه با سواد اطلاعاتی در مؤسسه‌های دانشگاهی دست یافت.در سال ۱۹۷۱ «مؤسسه علمی آموزش مهارت‌های كتابخانه‌ای»[۷۲] توسط كتابداران در «دانشگاه میشیگان شرقی»[۷۳] افتتاح گردید. تا به حال ۳۰ كنفرانس سالانه ملی در این زمینه در «مؤسسه علمی آموزش مهارت‌های اطلاعاتی كتابخانه‌ای» و شش كنفرانس نیز در «لئوكس شرقی»[۷۴] برگزار شده و در آن‌ها به بسیاری از ابعاد سواد اطلاعاتی و آموزش‌های كاربران كتابخانه اشاره شده است.كنفرانس‌های ملی و منطقه‌ای بسیار دیگری نیز در موضوع آموزش كاربران و سواد اطلاعاتی برگزار گردیده‌اند. از سال ۱۹۷۳ تاكنون، بیش از پنج هزار اثر در رابطه با آموزش كاربران و سواد اطلاعاتی، به زبان انگلیسی، اكثراً در ایالات متحده امریكا به چاپ و نشر رسیده‌اند. كتاب‌ها و مقالات بسیاری نیز در همین موضوع به دیگر زبان‌ها و در گوشه و كنار جهان انتشار یافته‌اند. انتشار نشریه «استراتژی‌های پژوهش»[۷۵]، فقط با هدف انتشار مقالات در موضوع سواد اطلاعاتی مرتبط با كتابخانه‌ها و مؤسسه‌های تحقیقاتی و دانشگاهی در سال ۱۹۸۷ در «آن آربور»[۷۶] میشیگان آغاز شد. در سطح ایالتی نیز در بخش آموزش عالی «كلرادو»[۷۷]، «اورگان»[۷۸] و «ویسكانسین»[۷۹]، شاهد استفاده از استانداردهای سواد اطلاعاتی هستیم. چندین سیستم در سطح ایالتی همانند سیستم دانشگاه ایالتی كالیفرنیا[۸۰]، دانشگاه ایالتی ویسكانسین، نیویورك[۸۱] و دانشگاه ماساچوست[۸۲] در حال حاضر دست به اقداماتی در سطح سیستمی زده‌اند. دانشكده‌ها و دانشگاه‌های مختلفی در حال حاضر در حال اجرای استانداردهای سواد اطلاعاتی در قالب برنامه‌های درسی و آموزشی خود هستند كه از آن جمله می‌توان به كالج ارلهام[۸۳]، دانشگاه بین‌المللی فلوریدا[۸۴]، دانشكده كینگز[۸۵]، دانشگاه لوئیس‌ویل[۸۶]، دانشگاه تگزاس[۸۷] دانشگاه واشینگتن[۸۸] اشاره داشت. بسیاری از اقدامات صورت گرفته در زمینه سواد اطلاعاتی در وب سایت «انجمن كتابخانه‌های دانشكده‌ای و تحقیقاتی» در دسترس هستند.[۸۹]
خلاصـه
از آنچه تاكنون مختصراً ارائه گردید، روشن می‌شود كه همگام با ورود جوامع به محیط‌های اطلاعاتی دیجیتالی، سواد اطلاعاتی نیز به طرز روزافزونی به عنوان یك اولویت جهانی مطرح می‌گردد. در كشورهای در حال توسعه مانند آفریقای جنوبی یا مكزیك، اقدامات صورت گرفته در زمینه آموزش سواد اطلاعاتی به بسیاری از افراد فاقد تحصیلات قبلی كمك می‌كند تا علاوه بر مهارت‌های خواندن و نوشتن و ریاضی، از مهارت‌های اطلاعاتی مهم نیز برخوردار گردند و به شهروندانی مولّد در قرن بیست و یكم تبدیل شوند. كتابداران، اساتید و مربیان در محیط‌های مختلف آموزشی با یكدیگر كار می‌كنند و در تلاش‌اند تا دانشجویان را، به عنوان جزئی از برنامه‌های آموزشی رسمی و دانشگاهی، با اطلاعات و فناوری آشنا كنند.در كشورهای توسعه یافته اروپایی، استرالیا و آمریكای شمالی، اقدامات مرتبط با سواد اطلاعاتی در چند دهه اخیر، از طریق كنفرانس‌ها، انتشارات، سازمان‌های جدید، مطالعات موردی، برنامه‌های ویژه، وب سایت‌ها، استانداردهای ملی، و شاخص‌های سنجش مربوطه، جمع‌آوری و مستند شده‌اند. اقدامات مشترك كتابداران و مدرسان برای تلفیق آموزش‌ مهارت‌های اطلاعاتی با برنامه‌های تحصیلی موفقیت‌آمیزند. در آموزش عالی نیز تلاش‌های مشابهی انجام شده و بتدریج نتایج مثبت خود را از نظر بهبود در یادگیری دانشجویان در ارتباط با استفاده مؤثر از اطلاعات نشان می‌دهند. از آنچه تاكنون گفته شد می‌توان به نتایج زیر دست یافت:
● در استرالیا، تحقیقات مهمی در رابطه با سواد اطلاعاتی در حال انجام است.
● از كشورهای در حال توسعه، آفریقای جنوبی و مكزیك اقدامات مهم و متعددی را برای ارائه سواد اطلاعاتی به جوامع قبلاً محروم خود آغاز كرده‌‌اند.
● در اروپا، چندین مورد همكاری مهم در رابطه با سواد اطلاعاتی صورت پذیرفته است كه پیشگامان آن‌ها سوئد و انگلستان بوده‌اند.
● در ایالات متحده آمریكا، استانداردهای سواد اطلاعاتی تهیه شده‌اند تا به كتابداران و مدرسان در همكاری برای آموزش شهروندان به منظور كار در جامعه اطلاعاتی آینده كمك كنند.
● در استرالیا و ایالات متحده آمریكا، سنجش سواد اطلاعاتی به یك هدف مهم تبدیل شده است.
نهایتاً این كه شهروندان هر كشور برای آن كه بتوانند در هر محیط كاری و اجتماعی به خوبی عمل كنند، باید برای استفاده مؤثر از اطلاعات آموزش ببینند. نهادهای آموزشی هر كشور باید هدایت فرایند آموزش و تربیت نیروی كار آینده را برعهده گیرند و متخصصان كتابداری و اطلاع‌رسانی نیز ‌باید در این اقدام مهم همكاری نمایند. در حقیقت، مؤسسه‌های تربیت معلم و نیز آموزشگاه‌های كتابداری و اطلاع‌رسانی لازم است برنامه‌های آموزشی خود را روزآمد كنند و به تدریس مهارت‌های اطلاعاتی در محیط دیجیتالی بپردازند. برنامه‌های تأیید اعتبار معلمان نیز باید به‌گونه‌ای باشند كه اطمینان حاصل شود قابلیت‌های سواد اطلاعاتی، یكی از معیارها برای اعطای گواهینامه هستند.معلمان و كتابداران در آینده با چالش‌های مختلفی مواجه خواهند بود، از جمله این كه نه‌تنها ‌باید نیازهای آموزشی شهروندان و نیروی كار آینده را برای كار اطلاعاتی مولد برطرف كنند، بلكه لازم است با سیاستگذاران نیز در تعامل باشند تا اطمینان حاصل گردد كه پدید آوردن جامعه با سواد اطلاعاتی به یكی از مهم‌ترین اولویت‌های دولتی بدل می‌گردد. سنگاپور و استرالیا نمونهٔ‌ بارز كشورهایی هستند كه سیاست‌های دولتی در آن‌ها منعكس‌كننده اهمیت تحقق یك جامعه باسواد اطلاعاتی است. در كنفرانسی كه اخیراً در برلین آلمان با موضوع «انواع سواد در قرن بیست و یكم[۹۰]» برگزار شد، اهمیت سیاستگذاری و حمایت دولتی در آموزش شهروندان برای این كه دارای سواد اطلاعاتی و فناوری گردند و در قرن آتی، به كار مولّد بپردازند، مطرح شد[(۲۱ Century, ۲۰۰۲).در رابطه با توسعه نیروی انسانی و سیاستگذاری از طریق همكاری‌های ملی و بین‌المللی برای حصول اطمینان از این كه سواد اطلاعاتی به بخشی از سیاستگذاری آموزشی و دیگر اقدامات دولتی تبدیل می‌شود، به چالش‌های متعددی باید پرداخته شود. علاوه بر این، برای آنكه فرد بتواند در محیط دیجیتالی آینده به سر برد به مهارت‌های جدیدی نیاز دارد. امروزه یادگیری مادام العمر برای همگان یك واقعیت است.فهرست منابع
“۲۱ Century Literaries Summit,” Conference held in Berlin, Germany from March ۶- ۸, ۲۰۰۲, sponsored by AOL Time Warner and Bertelsmann Foundations (http://www.۲۱stcenturyliteracy.org).
ACRL. ۲۰۰۰. Information Literacy Competency Standards for Higher Education. Chicago: Association of College and Research Libraries, p. ۲.
Appleton, M. and Orr, D. ۲۰۰۰. “Meeting the Needs of Distance Education Students,” in Information Literacy around the World. Advances in Programs and Research. Wagga Wagga, New South Wales: Charles Sturt University, ۲۰۰۰, pp ۱۱-۲۴.
Boyer, E. ۱۹۹۰. Scholarship Reconsidered: Priorities of the Professoriate. Princeton, NJ, Carnegie Foundation for the Advancement of Teaching.
Brown, G. ۱۹۹۸. Information Skills in the New Zealand Curriculum. ERIC Document ED ۴۲۹۶۱۸.
Bruce, C. ۲۰۰۰. “Information Literacy Programs and Research: An International Review.” Australian Library Journal ۴۹, ۳, p. ۲۱.
Bruce, C. ۲۰۰۰. “Information Literacy Programs and Research: An international Review.” Australian Library Journal ۴۹, ۳, pp ۲۰۹-۲۱۸.
Bruce, C. and P. Candy. ۲۰۰۰. Information Literacy around the World. Advances in Programs and Research. Wagga Wagga, New South Wales: Charles Sturt University.
Cheuk, B. ۲۰۰۰. “Exploring Information Literacy in the Workplace: A process approach,” in Information Literacy around the World. Advances in Programs and Research. Wagga Wagga, New South Wales: Charles Sturt University, pp ۱۷۸-۱۹۱.
De Jager, K. and M. Nassimbeni. ۲۰۰۲. “Institutionalizing Information Literacy in Tertiary Education: Lessons Learnt from South African Programmes.” To be published in Library Trends, November, ۲۰۰۲.
DeJager, K. and Nassimbeni, M. “Institutionalizing Information Literacy in Tertiary Education: Lessons Learnt from South African Programs,” Library Trends to be published Fall ۲۰۰۲.
Fjallbrant, N. ۲۰۰۰. “The Development of Web-Based Programs to Support Information Literacy Courses,” in Information Literacy around the World. Advances in Programs and Research. Wagga Wagga, New South Wales: Charles Sturt University, pp ۲۷-۲۸.
Hepworth, M. ۲۰۰۰. “Developing Information Literacy Programs in Singapore” Information Literacy around the World. Advances in Programs and Research. Wagga Wagga, New South Wales: Charles Sturt University, pp ۵۱-۶۵.
Julien H. ۲۰۰۰. “Information Literacy Instruction in Canadian Academic Libraries: Longitudinal Trends and International Comparisons.” College and Research Libraries ۶۱ ۴, pp۵۱۰-۵۲۳.
Julien, J. ۱۹۹۸. “User Education in New Zealand TertiaryL: An International Comparison.” Journal of Academic Librarianship, pp ۳۰۴-۳۱۳.
Karelse, C. ۲۰۰۰. “INFOLIT: A South African Experience of Promoting Quality Education,” in Information Literacy around the World. Advances in Programs and Research. Wagga Wagga, New South Wales: Charles Sturt University, pp ۳۷-۵۰.
Limberg, L. “Is There a Relationship between Information Seeking and Learning Outcomes?” in Information Literacy around the World. Advances in Programs and Research. Wagga Wagga, New South Wales: Charles Sturt University, ۲۰۰۰, pp ۱۹۳-۲۰۷.
Moore, P. ۲۰۰۰. “Learning Together: Staff Development for Information Literacy Education,” in Information Literacy around the World. Advances in Programs and Research. Wagga Wagga, New South Wales: Charles Sturt University, pp ۲۵۷-۲۷۰.
Parboosingh, J. ۲۰۰۰. “Tools to Assist Physicians to Manage their Information Needs,” in Information Literacy around the World. Advances in Programs and Research. Wagga Wagga, New South Wales: Charles Sturt University, pp ۱۲۱-۱۳۶.
Presentations Given at the IT & Ilit ۲۰۰۲ Conference held in March ۲۰۰۲ in Glasgow Scottland.
Radomski, N. ۲۰۰۰. “Framing Information Literacy: The University of Ballarat Experience,” in Information Literacy around the World. Advances in Programs and Research. Wagga Wagga, New South Wales: Charles Sturt University, pp ۶۷-۸۱.
Sayed, Yusuf. ۲۰۰۰. “Socio-Economic Status and Information Literacy in South African Higher Education” in Information Literacy around the World. Advances in Programs and Research. Wagga Wagga, New South Wales: Charles Sturt University, pp ۲۳۷-۲۵۵.
Sun, Ping. “Information Literacy in Chinese Higher Educations,” Library Trends to be published Fall ۲۰۰۲.
Wright, L. and McGurk, C. ۲۰۰۰. ”Integrating Information Literacy: The Wollongong Experience,” in Information Literacy around the World. Advances in Programs and Research. Wagga Wagga, New South Wales: Charles Sturt University, pp ۸۳-۹۷.
www.ala.org/acrl.org/nili/ilit۱st.html, Retrieved from the World Wide Web ۲۵ September, ۲۰۰۲.
پی‌نوشت‌ها
۱. Rader, Hannelore B. [۲۰۰۲]. Information Literacy: An Emerging Global Priority. White paper prepared for UNESCO, The US National Commission on Libraries and Information Science, and the National Forum on Information Literacy, for use at the information Literacy Meeting of Experts, Prague, The Czech Republic. Available at:
http://www.nclis.gov/libinter/infolitconf&meet/papers/rader-fullpaper.pdf (accessed ۱۲ Feb. ۲۰۰۴)
۲ .Okinawa Information Technology Charter
۳.G۸ kyusha summit
۴.Info.com ۲۰۲۵
۵. Coalition of South African Library Consortia
۶. Apartheid
۷ . www.adamaetoz.ac.za/academic/info
۸. Reader&#۰۳۹;s Digest Company
۹. University of Cape Town
۱۰. Heilongjiang University
۱۱. http://www.ala.orgl/acrl/ilcomstan.html
۱۲. Tsinghua University
۱۳. Information
۱۴. Collaborative Projects of Library Support Groups in Primary Schools
۱۵. Information Literacy Guidelines and Information Literacy: Supplementary Materials
۱۶. Nanyang Technological University
۱۷.University of South Australia
۱۸. Australian Library and Information Association (ALAIA)
۱۹. University of Ballarat
۲۰. Boyer
۲۱. University of Wollongong
۲۲. University of Technology۲۳. Sidney
۲۴. Queensland University of Technology
۲۵. Synchronous and Asynchronous
۲۶. End-user Courses in Information Access through Communication Technology (EDUCATE):
۲۷. Chalmers University
۲۸. Into Info
۲۹. Module
۳۰. Distance Education Information Courses with Access through Networks (DEDICATE): www.ariadne.ac.uk/issue۱۷/dedicate
۳۱. Standing conference of National and University Libraries (SCONUL): http://www.sconul.ac.uk/vision۲۰۰۵.htm
۳۲. web portals
۳۳. Cranfield University
۳۴. University of Sheffield
۳۵. University College Northampton
۳۶. Joint Information Systems Committee (JISC)
۳۷. North Umbria University
۳۸. Cardiff University
۳۹. JISC User Behavior in Information seeking: Longitudinal Evaluation of EIS (JUBILEE)
۴۰. www.cf.ac.uk/infos/training/infoskills.html
۴۱. University of Leeds (www.leeds.ac.uk/bigblue)
۴۲. Educational Development of Higher Education Library Staff (EduLib): http://ukoln.bath.ac.uk/services/elib/projects/edulib
۴۳. University of Glasgow
۴۴. CITSCAPES Project (www.iteu.gla.ac.uk)
۴۵. http://edina.ac.uk/docs/index.htm
۴۶. www.iteu.gla.ac.uk/ITlnfolit.html
۴۷. Robert Gordon University
۴۸. Queens University
۴۹. www.qub.ac.uk/csv/rsg/research-inforeport/CONTENTS.html
۵۰.University of Heidelberg (www.ub.uni-heidelberg.de/allg/schulung.htm)
۵۱. University of Hamburg
۵۲. German Library Association
۵۳. Council for Scientific Information, NORDINFO
۵۴. NORDINFOLIT Group (www.nordinfo.helsink.fi/topics/index.htm)
۵۵. Christina Tovote
۵۶. Malmo University
۵۷. www.bit.mah.se/bitinsf/index.htm?OpenForm
۵۸. Skovde University (http://www.his.se/bib/enginfolit.shtml)
۵۹. Royal College of Physicians and Surgeons of Canada
۶۰. Maintenance of Competence Program (MOCOMP)
۶۱. Juarez University
۶۲. Ciudad Juarez
۶۳. www.uacj.mx/bibliotecas/default.htm
۶۴. American Library Association&#۰۳۹;s Presidential Commission on Information Literacy
۶۵. National Forum on Information Literacy (NFIL): http://www.infolit.org
۶۶. Association of Educational Communications and Technology
۶۷. www.ala.org/aaslip-products.html
۶۸. Information Literacy Competency Standards for Higher Education
۶۹. Association of Higher Education
۷۰. Institute of Information Literacy (NILI): www.ala.org/acrl/nili/nilihp.html
۷۱. www.ala.org/acrl/il
۷۲. LOEX (clearinghouse for Library Instruction): www.emich.edu/public/loex/loex.html
۷۳. Eastern Michigan University
۷۴. LOEX-of-the-West
۷۵. Journal of Research Strategies
۷۶. Ann Arbor
۷۷. Colorado
۷۸. Oregon
۷۹. Wisconsin
۸۰. California State University System
۸۱. State University of New York, Wisconsin
۸۲. University of Massachusetts
۸۳. Earlham College
۸۴. Florida International University
۸۵. Kings College
۸۶. University of Louisville
۸۷. University of Texas
۸۸. University of Washington
۸۹. www.ala.org/acrl/nili/bestprac.html
۹۰. ۲۱th Century Literacies
هانلور بی. ریدر[۱]
مریم نظری
دانشجوی دوره دكتری علوم اطلاع‌رسانی دانشگاه شفیلد انگلستان

منبع : فصلنامه علوم اطلاع رسانی