جامعه اطلاعاتی چرا؟

● دنیای كامپیوتر و ارتباطات
عبارت «جامعه اطلاعاتی» مدت زیادی نیست كه وارد ادبیات حوزههای فناوری، فرهنگی و اجتماعی ما شده است، اما به نظر میآید كه این نورسیده در همین زمان كوتاه، جای زیادی برای خود طلب میكند. در همین مدت، ایران در همه فعالیتها و همایشهای مربوط به این موضوع، به عنوان عضوی فعال حضور داشته است، آخرین آن، پذیرش میزبانی و اجرای «كنفرانس منطقهای آسیا-اقیانوسیه برای تدارك اجلاس سران جامعه اطلاعاتی» است كه در میانه خرداد ماه شاهد آن بودیم. چرا باید این موضوع را اینقدر مهم بدانیم؟
▪ جامعه اطلاعاتی، شاید عامترین مدلی است كه در تبیین جوامع آینده ارائه شده است، مدلی كه فقیر و غنی توان حركت به سوی آن را دارند. به همین دلیل بود كه در اجلاس نخست سران در ژنو، تحركی جدی در كشورهای كمتر توسعهیافته دیده میشد، و حضورشان كاملاً پررنگ بود، به ویژه كشورهای آفریقایی.
▪ جامعه اطلاعاتی، طرحی است كه در آن با تاكید بر گسترش ارتباطات متنوع، مرزهای رایج اقتصادی و اجتماعی و جغرافیایی رنگ میبازند، و در دل خود، جهانی شدن را نیز میپرورد، و این از ویژگیهای مهمی است كه برای جامعهای با پیشینه و وضعیت جامعه ما، ضروری است.
▪ در جامعه اطلاعاتی، در عین آن كه فناوری، مهمترین نقش را از آن خود كرده است، اما همه افراد جامعه در حال ایفای نقش مؤثر خواهند بود و نه فقط متخصصان. این درخشانترین نكتهای است كه حتماً به مذاق نظریهپردازان دخالت همگان در امور و سرنوشت كشور، خوش خواهد آمد. از این نقطه دید، میتوان جامعه اطلاعاتی را نزدیكترین مدل علمی به مفهوم سیاسی دموكراسی تلقی كرد.
▪ در جامعه ما معمول نیست كه كسی از فناوری بد بگوید، و یا بكارگیری آن در راه پیشبرد كشور را غیرلازم بداند، حداكثر آن است كه اصراری بر «بومیسازی» را هم چاشنی ضروری آن میدانند. با اینحال چرا این عقبافتادگی تاریخی در توسعه مبتنی بر دانش را داریم؟ شاید حلقه مفقوده را بتوان نداشتن برنامهای كلان در بهرهگیری از فناوری در سطح ملی دانست. مدلی كه جامعه اطلاعات عرضه میكند، میتواند بستر مناسبی برای طراحی و ارائه چنین برنامههایی باشد. محوری كه اكنون و در برنامههای كلان كشورمان، «جامعه دانایی محور» نام گرفته، گویا ترجمهای ایرانی از مدل جامعه اطلاعاتی است.
● فرهنگ‌سازی!
به واسطه ارتباط تنگاتنگ این ترم با «تكنولوژی اطلاعات»، بیم آن میرود كه مفهوم «جامعه اطلاعاتی» به مفهوم «جامعهای غنی از كاربرد فناوری اطلاعات» تبدیل شود، و بدین ترتیب، مفاهیم غلیظ و اساسی دیگری كه در دل این ترم وجود دارد، به فراموشی سپرده شود. این مفاهیم كه نوعاً از جنس مسائل و حقوق فرهنگی، اجتماعی و اقتصادیند، و میتوانند مدلی برای تبیین رابطه آینده جوامع گوناگون انسانی ارائه دهند، وجوه مهمی برای ساخت یك جامعه اطلاعاتی را تشكیل میدهند، و بیتوجهی به آن، مایه نگرانی خواهد بود. برای نخستین بار در زبان فارسی، این دغدغه در نوشتهای تازه از دكتر كاظم معتمدنژاد دیده میشود. انتشار بخش كوتاهی از مقاله ایشان در این مجموعه، در واقع به قصد جلب توجه به این نگرانی جدی صورت میگیرد.این فرصت را مغتنم میشمارم و مجدداً لزوم توجه به مقوله فرهنگسازی را یادآور میشوم، موضوعی كه حتا بنا به نظر مدیران عرصه فناوری اطلاعات در كشورمان، مغفول بوده است. با مقدمه بالا میتوان پذیرفت كه درانداختن طرح و برنامهای جدی برای آموزش و فرهنگسازی در حوزههای مربوط به این فناوری جدید ضروری است.

محمود اروجزاده

منبع : ایده پویا