نقش هنر در بهبود زندگی انسان

همواره و عادتا واژه هنر تداعی زیبایی و جمال می نماید به گونه ای که همه مفهوم هنر در بنای وجیه کلمه زیبا و زیبایی یک جا خلا صه شده و توسعه زیبایی، همه مفهوم هنر را فرا می گیرد. گویی که هنر در واقع مترادف کلمه زیبایی است به نظر می رسد که اگر این واقعیت نیز حقیقت داشته باشد خلقت و آفرینش سراسر همه هنر خداوند است زیرا خداوند جمیل است و جز جمال خلق نمی کند. بنابراین در تعریف اختصاری کلمه هنر می توان گفت: هنر ما در زیبایی و زیبایی مولود، در هنر است. در رابطه با واژه تربیت می توان بیان نمود که جریان هدفدار و آگاهانه ای است برای شکوفا کردن و به فعلیت درآوردن استعدادهای درونی انسان و بروز آن، فطرتی که بشر براساس آن آفریده شده است شناخت موضوع تربیت انسان و زمینه های رشد و شکوفایی او از جمله مقدمات است برای رسیدن به مقصد که همانا تحول انسان می باشد که بدون شناخت دقیق از زمینه و استعدادهای او موفقیتی در امر پرورش حاصل نخواهد شد.
انسان همه وقایع را از طریق حواس پنجگانه خود برحسب تکرار و عادت دریافت می کند و در حقیقت همه چیز را با چشم و گوش سرمی گیرد و درحالی که همه اینها دریافت واقعیات است و نه الزاما ادراک حقایق.
ادراک حقایق علا وه بر حواس خامسه، باید که با گوش و چشم سر نیز پردازش شود تا انسان معنای زلا ل حقیقت حق را استدراک نماید.
هنر نوعی رستگاری است که ما را از خواستن یعنی نوعی درد و رنج، آزادی می بخشد. به کلا می از بتهوون در بیان نقش هنر در تربیت و کارکردهای آن می پردازیم که می گوید:«هنر من باید برای سعادت بیچارگان اختصاص یابد.»
در قرآن کریم از آیات الهی استنباط می کنیم که برای امحای منهیات و نقاط منفی در تربیت انسان ها تنها دفع مسائل منفی کافی نیست بلکه باید نسبت به رفع آن اقدام کنیم. در عصر تکنولوژی یکی از مصادیق اصلی در کاربرد هنر، کاربرد هنرهای تصویری و نمایشی است و در واقع هدایت هنری غیرمستقیم به جای هدایت مخاطبه ای و گفتاری مستقیم.
بنابراین رسالت هنر تبیین عینی و ایجاد رشد و کمال برای جوامع انسانی است و غیر این معنی از حیطه هنر خارج است. هنر کلید فهم زندگی است و هنر انسان متذکر شدن است و این کمال اوست و به قول ناصرخسرو «هنر زیور بشر است و بشر زیور کیهان است».
در نظام تربیتی اسلا م که به فطرت و سرشت انسان نظر جدی دارد تربیت و تزکیه نفس مفهوم و محتوای اصیل می یابد و یگانه راه رستگاری می باشد و اگر این نگاه با هنر آمیخته گردد، مطمئنا اثرات عمیق تر و پایدارتری خواهد داشت. وظایف مربی تربیتی که مسوول تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان است چنان نیست که در محدوده یک کتاب درسی بگنجد و آنچه که بیان می شود تنها برخی از رئوس مهم کار تربیتی است لذا ضروری است با تلا ش خالصانه و کسب اطلا عات مفصل تر و جزیی تر از طریق مطالعات و ارتباطات سازنده و به کارگیری ابتکار، موثرترین گام ها را برای تربیت فرزندان این مرز و بوم بردارد و برای رسیدن به اهداف مقدس، نیت خالص و تلا ش بی شائبه را می طلبد. تعلیم و تربیت آدمی کاری پرارج و در عین حال وقت گیر است و نتایج قطعی و نهایی آن نسبتا دیر آشکار می شود.
هنر به عنوان موثرترین و کارآمدترین اثر در تربیت به کار گرفته می شود تا پیام انسان ساز مکتب توحید را در قالبی زیبا و جذاب به تشنگان وادی هدایت تقدیم کند.
شناخت استعدادهای متنوع جوانان و ارشاد این استعدادها در مسیر الهی خویش مسوولیتی است که مربیان هنرمند با استفاده از هنر می توانند به خوبی بدان پرداخته و با ارائه برنامه های نشاطآور هنری دانشآموزان مختلف را با علا یق و سلیقه های مختلف جذب و تربیت کنند و با شناخت مشکلا ت رفتاری و شخصیتی دانشآموزان و درمان این مشکلا ت با داروی ثمربخش هنر (هنردرمانی) به پرورش و هدایت استعداد دانشآموزان کمک نمایند.
هنر نیرومندترین وسیله ارشاد و تبلیغ و برنده ترین سلا ح برای مبارزه با شرک و نفاق و فساد اخلا قی است.
هنر نردبانی است که به بام حقیقت منتهی می شود، به شرط آن که آن را به دیوار ایمان تکیه دهی. ارتباط هنر متعهد با اخلا ق هم از همین مقدار است. هنر در قبال ارزش های اخلا قی هم باید تعهد داشته باشد تا ارزش یابد. اخلا ق جاده هنر است و تکنیک، مرکب هنرمند، برخی با ماشین آخرین سیستم در جاده های سنگلا خ و مالرو می رانند و برخی سوار بر الا غ در اتوبان می تازند. هنرمند مسلمان وقتی در راه هنر پیش می رود ناچار باید به یک سری مقررات معتقد و پایبند باشد و رعایت آنها را بر مقتضیات هنری و تکنیکی کار، مقدم بدارد و حاکم سازد.
شناخت چارچوب های دینی در کار هنر و شناخت مرزهای ورود ممنوع ضروری است. داشتن محبت برای هر کاری از جمله شیوه و کارهای هنری لا زم است و بدون آن عمل باطل است و گاهی به گناه می کشاند.
هنر مکتبی ما باید مسائل را در ارتباط با خدا عرضه کند راهی از خاک تا خدا. هنر مکتبی ما باید نقطه های اوج زیبایی معنوی و کمال روحی انسان را برای بشریت معاصر عرضه کند.
در این میان قدرت بیان از ویژگی های انسان ما به الا متیاز او از حیوانات است و فصاحت و بلا غت بر تاثیر نفوذ کلا م می افزاید. بجا سخن گفتن و ادای صحیح کلمات و جملا ت، فن خطابه، لحن بیان و دکلمه کلمات سخن را جاذب تر می سازد. فن بیان و سحر کلا م، آن گاه که از جنبه هنری برخوردار باشد، موثرترین سلا ح است، گاهی زبان برنده تر از شمشیر است. پیکاسو نقاش اسپانیایی گفته است: نقاشانی هستند که خورشید را به یک نقطه زرد تبدیل می کنند اما نقاشان دیگری هم هستند که از برکت هنر و هوششان، یک نقطه زرد را به خورشید تبدیل می کنند. هنر در متعالی ترین، شکوفاترین و کمال یافته ترین جلوه های خویش نتیجه شهود است و در ایران چون که هنر و عرفان هر دو از یک نقطه مایه می گیرند، یعنی قلب، لذا می توان گفت هنر ایرانی هنری است برخوردار از بینش عرفانی و شهودی. بدیهه سازی یکی از لوازم خلا قیت هنری است و هیچ هنرمندی بدون میزانی از بدیهه سازی دست به خلق اثر نمی زند. در جریان خلق یک اثر هنرمند از قواعد، مهارت ها و اصولی که برای او شناخته و ملکه شده اند، بهره می گیرد.
بدیهه گویی، بدیهه سرایی و بدیهه سازی در شکل کامل خود در واقع مرتبه ای است که هنرمند همچون گیرنده و فرستنده به صورت کلا م، حالت، رنگ، تن صداها را از مبدا عینی می گیرد و درجا به صورتی شهودی و خودبرانگیخته باز پس می فرستد.
بخش عظیمی از هنر در ارتباط با قلم و بیان است. آن ارزش های متعالی که در محتوای هنر مکتبی یاد شد توسط قلم و بیان که شاخه ای از هنر است، طرح می گردد.
وقتی بنا باشد که با استفاده از شیوه های هنری، در جهت انتقال یک فکر و احساس یا مکتب و ایدئولوژی، کارکرد و ایمانی را جوشاند و اندیشه ای را جهت داد و به نگاهی بصیرت بخشید، اینجا قلم و نوشته نقش اول را به عهده دارد و قلم به عنوان رابط صاحب فکر با مخاطبین، ناقل اندیشه و عقیده و مبین احساس برای افراد جامعه وارد میدان می شود.
یکی از جنبه های معجزه بودن قرآن، خود این جنبه بیانی و فصاحت و بلا غت بی نظیر آن است. پیامآور این پیام هم حضرت محمد (ص) فصیح ترین متکلم بود و تربیت شده نخستین قرآن هم، علی (ع) خدای سخن و قلم بود و فصاحت را زینت کلا م می دانست و زنده ترین شاهد خود نهج البلا غه مولا ست.
روشن است که سخن آراسته و زیبا موثرتر، نافذتر، رساتر، جذب کننده تر و ماندگارتر است.
پیامبر اسلا م (ص) فرمود: «علم و دانش را مقید سازید.» پرسیدند: «به قید افکندن علم چیست؟» فرمود: «نوشتن آن.»
با توجه به مطالب بیان شده به این نتیجه می رسیم که هنر و خلق آثار هنری انسان ها را از انحطاط و کجروی های اجتماعی مصون می دارد و به عنوان یک نیاز روحی و روانی تسکین دهنده قلوب و دل های مضطرب است.
مربی هنرمند با داشتن چنین تجهیزاتی در دست و به کارگیری هنر در جمع دانشآموزان توانایی غیرقابل تصوری را در جذب آنان خواهد داشت چون هنر توانایی زیادی در کاهش آلا م روحی، حتی ناراحتی های جسمی دارد. هنر انسان ها را از تنهایی نجات می دهد و قبل از این که به جنون روانی گرفتار شوند، تاثیرات چشمگیری در بهبود زندگی انسان ها دارد. گرایش افراد به انواع هنرها و مشاغل حرکتی، زبانی، بیانی و تخیلی می تواند علا وه بر بهبود شرایط روحی و روانی از نظر بهبود شرایط اقتصادی هم جایگاه خاصی داشته باشد.

نویسنده : زهرا مداح

منبع : روزنامه مردم سالاری