آفریقای جنوبی و پرونده هسته ای ایران

بسیاری باور نمی كردند یك كشور «آفریقایی» به جایگاهی از پیشرفت رسیده است كه می تواند در مورد مسائل و سوخت هسته ای به «ما» كمك كند. این موضوع به پیشینه ذهنی ایرانیها از آفریقا و ناشناخته بودن این قاره برای ما باز می گردد.به همین دلیل، دراین نوشته، نگاهی هرچند كوتاه به رابطه آفریقای جنوبی و پرونده هسته ای كشورمان و نیز سود و زیان احتمالی طرفین خواهیم داشت.
پرتجربه
باید بدانیم آفریقای جنوبی در زمینه میانجیگری برای رفع اختلافات كشورهای آفریقایی تجربه بسیاری دارد. تلاش این كشور برای برطرف كردن مشكلات كشورهای قاره سیاه به اصلی باز می گردد كه «نلسون ماندلا» و تعدادی دیگر از بزرگان معاصر آفریقا به آن اعتقاد دارند. آنان معتقدند مشكلات سیاسی قاره آفریقا باید به دست خود آفریقاییها حل و فصل گردد زیرا تجربه چندصد ساله تاریخ این قاره ثابت كرده است دخالت هیچ سفیدپوست استثمارگری به سود سیاهان نیست.
دولتهای ماندلا و «تابوامبكی» (رؤسای جمهوری سابق و كنونی آفریقای جنوبی) تلاشهای بسیاری برای حل معضلات آفریقا انجام داده اند. این كوششها پس از شروع ریاست جمهوری امبكی در سال ۱۹۹۹ گسترش بیشتری پیدا كرده است. امروز، آفریقای جنوبی، یكی از كشورهای مؤثر در طرح «مشاركت جدید برای توسعه آفریقا» (موسوم به نپاد) و شخص امبكی نیز یكی از بنیانگذاران اصلی اتحادیه آفریقا به شمار می آیند.
رئیس جمهوری فعلی آفریقای جنوبی تلاش كرده است تا در هر اختلافی كه میان آفریقاییها در سرزمینشان پدید می آید، به عنوان واسطه، حضوری فعال داشته باشد. حال، این دخالت یا با ورود مستقیم شخص امبكی به ماجرا بوده و یا نماینده ویژه ای را منصوب كرده است. برای نمونه، می توان از بحرانهای روآندا و جمهوری دموكراتیك كنگو (زئیر سابق) نام برد.
باید اشاره كرد با اینكه نتایج این دخالت ها متفاوت بوده، اما در بسیاری موارد، سرانجام مثبتی داشته است به عنوان مثال، در قضیه صلح كشور بوروندی، رؤسای جمهور ۳ كشور سواحیلی، به اضافه معاون رئیس جمهور آفریقای جنوبی پس از نشستهای متوالی، سرانجام توانستند با برگزاری انتخابات در سال ۲۰۰۵ ، به جنگهای ۱۲ ساله داخلی بوروندی پایان دهند وصلح را به این كشور آفریقایی بازگردانند.
در موارد معدودی نیز دخالتهای آفریقای جنوبی سرانجام خوبی نداشت.
به عنوان نمونه، در اختلافات داخلی ساحل عاج، شورشیان این كشور كه به «نیروهای جدید» معروف هستند، درخواست تابوامبكی برای وساطت میان شورشیان و دولت كنونی ساحل عاج را رد كردند. مخالفان اعلام كردند كه رئیس جمهوری آفریقای جنوبی قصد بهره برداری سیاسی از موضوع میانجیگری را دارد. البته پس از آن، اختلافات به شدت بالا گرفت، به طوری كه انتخابات ریاست جمهوری ماه گذشته میلادی در ساحل عاج به تعویق افتاد.
بنابراین می توانیم مطمئن باشیم آفریقای جنوبی ازاین تجربیات گرانبها در مذاكرات هسته ای ایران، نهایت استفاده را خواهد برد.
بی تجربه
باید بدانیم آفریقای جنوبی هرقدر میانجیگر خوبی در قاره سیاه است، هیچ گونه تجربه بین المللی در این زمینه ندارد. به بیان ساده تر، پرونده هسته ای ایران، «اولین» تجربه مهم بین المللی برای واسطه گری آفریقای جنوبی به حساب می آید كه این موضوع می تواند مزایا ومعایبی برای ایران به همراه داشته باشد. شاید مهمترین حسن قضیه، آن است كه آفریقای جنوبی «تمام» تلاش خود را به كار خواهد گرفت تا مسأله هسته ای كشورمان فرجام خوبی داشته باشد و این كشور آفریقایی از اولین آوردگاه جهانی خود سربلند بیرون آید.آفریقای جنوبی در عمل هم نشان داد به این رویه پایبند است. هنگامی كه سخنان ضد صهیونیستی رئیس جمهوری اسلامی ایران در همایش «جهان بدون صهیونیسم» با واكنش منفی اروپا، شورای امنیت و برخی كشورهای جهان مواجه شد و دولت های روسیه، بلژیك (مقر اصلی اتحادیه اروپا) به همراه سه كشور اروپایی طرف مذاكرات هسته ای، سفیران ایران در كشورهای خود را فراخواندند و علیه اظهارات محمود احمدی نژاد موضع گرفتند، آفریقای جنوبی شتابزده عمل نكرد.
با وجود آنكه ارتباط خوبی میان رژیم صهیونیستی و آفریقای جنوبی جریان دارد و حتی در سال گذشته میلادی، معاون نخست وزیر اسرائیل به این كشور آفریقایی سفر كرد، اما سخنگوی وزارت امور خارجه آفریقای جنوبی اعلام كرد: كشورش این گفته آقای احمدی نژاد را كه اسرائیل باید از صفحه روزگار پاك شود، محكوم نخواهد كرد (روزنامه شرق، سه شنبه ۱۰ آبان ۱۳۸۴) .
به این ترتیب، دولت آفریقای جنوبی ثابت كرد سخت به دنبال موفقیت در مذاكرات هسته ای ایران است؛ حتی اگر به قیمت شكستن خطوط قرمز دیپلماسی باشد.
از سوی دیگر، باید امیدوار باشیم كم تجربگی آفریقای جنوبی باعث برهم زدن معادلات ایران نشود، زیرا پیشینه هسته ای این كشور با چین و روسیه (دیگر تازه واردان احتمالی مذاكرات هسته ای) متفاوت است. اگر روسیه شریك اصلی برنامه های هسته ای جمهوری اسلامی ایران به شمار می آید، چین نیز تجربیات مفیدی از پرونده هسته ای كره شمالی اندوخته دارد.


هادی جرئوقیان

منبع : روزنامه ایران