شوش باستانی را دریابید

حداقل انتظاری که باستان شناسان و ایران دوستان از سازمان میراث فرهنگی دارند حفظ آثار باستانی موجود است. یکی از این موارد حفظ حریم مناطق باستانی است. این درحالی است که این محدوده همواره از سوی سودجویان مورد تهدید واقع می شود. محوطه باستانی شوش این روزها یکی از مناطقی است که نظر باستان شناسان و ایران دوستان را به خود جلب کرده است. اکنون دو موضوع در این زمینه مورد مناقشه قرار گرفته است؛ یکی تعیین محدوده این منطقه باستانی است که کارشناسان محدوده مصوب فعلی را درست نمی دانند و منطقه یی به وسعت سه برابر آن را حریم شوش می دانند. اما موضوع دوم که مساله سازتر شده است ساخت هتل در حریم منطقه شوش است. به گزارش میراث خبر هم اکنون عده یی اقدام به گودبرداری این منطقه توسط لودر کرده اند تا ساخت هتل را در آنجا پی بگیرند.
محل انتخاب شده برای ساخت هتل، حد فاصل کاخ آپادانا داریوش و کاخ شائور، متعلق به اردشیر دوم هخامنشی است. نام این هتل امیر زرگر عنوان شده است. محمدرضا چیت ساز مدیر پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری شوش در این باره به CHN گفت؛ «صاحب هتل چندمنظوره شوش دانیال چندی پیش برای ساخت هتل خود از سازمان میراث فرهنگی و پایگاه پژوهشی استعلام کرده بود که به علت قرار گرفتن در حریم محوطه باستانی شوش با وی مخالفت شد. اما چند روز پیش در عملی غیرقانونی، صاحب این هتل با بیل مکانیکی اقدام به ایجاد حفره هایی در حریم شهر شوش کرد که فعالیت وی به سرعت متوقف شده و موضوع از طریق مراجع قضایی در دست پیگیری قرار گرفته است.» باستان شناسان پیش از این معتقد بودند در این محل آثار باستانی وجود دارد و هیچ گونه ساخت و سازی نباید در این محدوده صورت گیرد. سازمان میراث فرهنگی نیز به همین علت با ساخت هتل در این محوطه مخالفت کرده بود. چیت ساز درباره این عملکرد غیرقانونی صاحب هتل به CHN گفت؛ «مسوولان هتل دچار تخلف شده اند و پرونده یی در این باره در دست پیگیری است.» وی همچنین افزود؛ «چند حفره عمیق و کم عمق ایجاد شده که هنوز از میزان تخریب وارده به محوطه باستانی گزارشی تهیه نشده است.» قابل توجه اینکه ملل دیگر جهان به حفظ مناطق باستانی کشور ما اهمیت قائل شده و واکنش نشان داده اند. از جمله به گفته خبرگزاری میراث فرهنگی رئیس بخش ایران شناسی موسسه CNRS فرانسه با انتقاد از ساخت هتل در محوطه باستانی شوش، بر احترام به حریم این محوطه باستانی تاکید کرده است. «رمی بوشارلا» ایران شناس مشهور جهان و رئیس بخش ایران شناسی موسسه CNRS فرانسه در گفت وگو با میراث خبر گفت؛ «هر محوطه باستانی دارای حریم هایی است که باید به آن حریم ها احترام گذاشته شود و این موضوع در شوش نیز مورد توجه مسوولان میراث فرهنگی قرار گیرد.» رمی بوشارلا سال ها قبل طی کاوش های باستان شناسی در شوش موفق به کشف کاخ شائور شد. این کاخ به اردشیر دوم هخامنشی تعلق دارد و اکنون نیز هتل امیر زرگر قرار است میان این کاخ و آپادانا ساخته شود.
بوشارلا اقدام به ساخت هتل در این منطقه را عجیب و باورنکردنی دانسته بود.
● محدوده شوش باستانی باید تعیین شود
درحالی که طی مصوبه قبلی سازمان میراث فرهنگی محدوده منطقه باستانی شوش دانیال ۴۰۰ هکتار تعیین شده است کارشناسان و باستان شناسان براین باورند که این منطقه بسیار بیشتر از این است. به نظر آنان محدوده و حریم این منطقه باستانی حدود ۱۲۰۰ هکتار است. به گفته خبرگزاری میراث رئیس بخش ایران شناسی CNRS فرانسه نیز در این زمینه گفت؛ «شوش شهری باستانی و بزرگ بوده و قطع به یقین به عرصه ۴۰۰ هکتاری که سال ها قبل مصوب شده،محدود نمی شود.» بوشارلا افزود؛ «شوش همچون شهرهای امروزی مملو از بخش های اقماری بوده و در کنار خود روستاها و کارگاه های متعددی داشته است.»
رمی بوشارلا رئیس موسسه CNRS در این زمینه توضیح داد؛ «۱۲۰۰ هکتار عرصه قابل قبولی برای این محوطه باستانی است و می توان گفت شوش باید چنین عظمتی داشته باشد. ۴۰۰ هکتار برای محوطه یی مثل شوش ناچیز است.»
محمدرضا چیت ساز مدیر پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری شوش درباره تعیین عرصه شهر باستانی شوش که طی سه ماه گذشته بسیار بحث انگیز بوده است به میراث خبر گفت؛ «دو هفته پیش جلسه یی با قائم مقام سازمان میراث فرهنگی برگزار شد که طی این جلسه قرار شده است دوباره موضوع عرصه شهر شوش با حضور باستان شناسان پیشکسوت سازمان میراث فرهنگی، یعنی میرعابدین کابلی و مهدی رهبر دوباره بررسی شود.» در این میان انجمن باستان شناسان جوان کشور نیز طی بیانیه یی خواستار توقف هرگونه ساخت و ساز در عرصه شوش شدند و از مسوولان سازمان میراث فرهنگی خواستند هرچه سریع تر عرصه ۱۲۰۰ هکتاری این محوطه که با کاوش های علمی مشخص شده است را تصویب کنند. این نگرانی ها از این روست که برخی افراد در این حریم ها اقدام به ساخت و ساز کرده و این سرمایه ملی را به خاطر منافع فردی مورد تجاوز قرار می دهند. چنان که سال گذشته برای ساخت هتل لاله، محوطه یی باستانی گودبرداری شد که به گفته باستان شناسان این محوطه گورستانی متعلق به دوره اشکانی و ساسانی بوده است. به گفته خبرگزاری میراث «مهدی رهبر» مدیر سابق محوطه باستانی شوش و کسی که عرصه ۴۰۰ هکتاری آن را در شرایط اضطراری پس از جنگ مصوب کرده است، اعلام کرد شهر باستانی شوش بیش از ۴۰۰ هکتار وسعت دارد و نباید هیچ سازه یی در نزدیکی تپه های شوش ساخته شود زیرا این منطقه مملو از آثار باستانی است.
مدیر اسبق محوطه باستانی شوش تاکید کرد عرصه ۴۰۰ هکتاری شهر باستانی شوش در حالی پس از پایان جنگ و به طور اضطراری مصوب شد که همان سال ها تپه های باستانی بیرون از این عرصه مورد گمانه زنی و کاوش قرار گرفت و آشکارا مشخص شد عرصه شهر باستانی شوش بیش از ۴۰۰ هکتار است و نباید هیچ هتلی در نزدیکی تپه های شوش ساخته شود. مهدی رهبر باستان شناس باسابقه کشور و مدیر اسبق محوطه باستانی شوش در این باره به میراث خبر گفت؛ «پس از پایان جنگ و به طور اضطراری عرصه شهر باستانی شوش میان تقاطع چند خیابانی که این تپه ها را محصور کرده بودند با مقیاسی نزدیک به ۴۰۰ هکتار مشخص و مصوب شد. اما این محدوده تمام شهر باستانی شوش نبود و تپه های مجاور این محدوده به خوبی قابل رویت بودند.» وی افزود؛ «تپه پمپ بنزین یکی از آن تپه های باستانی است که بیرون این عرصه واقع شده و به دوره عیلامی تا اشکانی تعلق دارد و کاوش های باستان شناسی در این تپه منجر به شناسایی و کشف آجرنوشته های عیلامی شد.» این تپه در همان سال های دهه ۶۷ پس از کاوش، با عرصه مصوب به ثبت رسید. اما خارج از محدوده عرصه اصلی شوش است و گمانه زنی های جدید باستان شناسان نشان می دهد این تپه باستانی به تپه های شوش وصل بوده و لایه های متصل و مرتبط به هم دارند.
رهبر در ادامه گفت؛ «تپه بیمارستان یکی دیگر از تپه های بیرون از عرصه ۴۰۰ هکتاری است که روبه روی بیمارستان نظام مافی و نزدیک سه راه واقع شده است.» این تپه نیز لایه های متصل به محوطه باستانی شوش و شهر صنعتگران دارد و لایه های روی آن از حضور اشکانیان و ساسانیان خبر می دهد. مهدی رهبر همچنین در مورد گورستان حسین آباد گفت؛ «این گورستان هخامنشی نیز بیرون عرصه ۴۰۰ هکتاری واقع شده است و کاوش های باستان شناسی در آن که به سال ۱۳۶۷ انجام گرفت منجر به کشف قبور سنگی هخامنشی شد.» این گورستان در شرق محوطه شوش واقع شده و در حاشیه شهر صنعتگران است. براین اساس تصور می شود گورستان حسین آباد مربوط به ساکنان هخامنشی شهر صنعتگران باشد. گریشمن در گمانه زنی های خود در نزدیکی شهر صنعتگران به لایه های هخامنشی برخورد و نام بخشی از این مکان را دهکده پارسی هخامنشی نامید. از دیگر آثار بیرون عرصه مصوب شوش می توان تپه های ورزشگاه را نام برد که به دوره اشکانی و ساسانی تعلق دارند. رهبر درباره ساخت و سازها در عرصه مصوب شوش به CHN گفت؛ «در همان سال هایی که عرصه ۴۰۰ هکتاری شوش مصوب شد، مردم توجهی به آن نکردند و ساخت و سازهای خود را تا داخل عرصه ادامه دادند که منجر به تخریب لایه های باستانی شد.
در آن زمان برای مشخص شدن عرصه میله کوبی شد که این میله ها در پشت خانه هایی که از حریم آن تجاوز کرده اند دیده می شود.» وی درباره ساخت هتل در شهر باستانی شوش گفت؛ «تپه های باستانی شوش و اطراف آن مملو از آثار باستانی است و هیچ هتل یا سازه دیگری نباید روی آنها ساخته شود. این اشتباهی بزرگ و جبران ناپذیر است.»
رهبر درباره ساخت هتل امیر زرگر که میان آپادانا و کاخ شاهی شائور واقع می شود به CHN گفت؛ «این اشتباه بزرگی است که تصور شود در این میان آثاری وجود ندارد. چنین اظهار نظری غیرممکن است و اصلاً نباید در این محدوده هتلی ساخته شود.» شوش در عرصه مصوب خود چهار برجستگی بزرگ دارد که در زمان «دیولافوا»، باستان شناس فرانسوی، به سال ۱۸۸۰ نامگذاری شده اند. بلندترین برجستگی شوش آکروپل نام دارد. همچنین در سال ۱۸۵۰ نیز بقایای کاخ آپادانا در این تپه کشف شد که امروز به همین نام شهرت دارد. دیگر برجستگی متصل به آپادانا شهر شاهی است و برجستگی آخر نیز که در آن سرباره و بقایای سفالگری متعلق به دوره اسلامی کشف شده به شهر صنعتگران شهرت دارد. جالب آنکه لوفتوس قبل از دیولافوا به سال ۱۸۵۰ در شوش بوده و در خاطرات خود نوشته است؛ با اسب شهر شوش را پیمایش کردم و پراکندگی سفال ها را تا رودخانه دز دنبال کردم.
به واقع وی شهر شوش را بکر دیده بود و به همین علت این پراکندگی سفال ها با ساخت و سازهای امروز دیگر دیده نمی شود. چندی پیش و در پی انجام مطالعات باستان شناسی و گمانه زنی های هیات تعیین عرصه شهر باستانی شوش، مشخص شد که این شهر باستانی نه ۴۰۰ هکتار که ۱۲۰۰ هکتار وسعت دارد و مملو از آثار باستانی است. با وجود همه این تحقیقات و اظهارنظر کارشناسان به گفته خبرگزاری میراث فرهنگی در حال حاضر و بدون انجام گمانه زنی ها و کاوش های باستان شناسی، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و رئیس پژوهشکده باستان شناسی از بلامانع بودن ساخت هتل در عرصه ۱۲۰۰ هکتاری شهر شوش خبر می دهند. این اظهارنظر مدیران میراث فرهنگی واکنش های بیشماری به همراه داشته است که امید می رود با توجه به شواهد و دلایل موجود در این رابطه تجدیدنظر شود.

منبع : روزنامه اعتماد