نامه‌های ارومیه: اسناد و مکاتبات محمدصادق میرزا معزالدوله از حکومت ارومیه, شوال 1333 تا ...

به اهتمام : بیات - کاوه
محل نشر : تهران
تاریخ نشر : ۱۳۸۰/۰۲/۱۸
رده دیویی : ۹۵۵.۳۳۳
قطع : رقعی
جلد : شومیز
تعداد صفحه : ۲۶۴
نوع اثر : گردآوری
زبان کتاب : فارسی
نوبت چاپ : ۱
تیراژ : ۲۲۰۰

مجموعه حاضر مشتمل است بر اسناد و مکاتبات شاهزاده محمد صادق میرزا معزالدوله از دوران شش ماهه حکومت او بر ارومیه .گفتنی است نامبرده از شوال 1333تا ربیع‌الاول 1334ه.ق ( 16ـ 1915م) عهده‌دار حکومت ارومیه بوده است .این اسناد تاریخ وقایع آذربایجان در اوایل سلطنت احمدشاه, نیز گوشه‌هایی از اوضاع منطقه ارومیه, مخصوصا دخالت‌های روس در امور آن ناحیه را نشان می‌دهد .اسناد به ترتیب و توالی زمانی تنظیم شده‌اند .در ضمایم کتاب این مطالب به چشم می‌خورد :متن دفاعیات نیکیتین, متن بیانیه کنسولگری روسیه در ارومیه, تصویر تعدادی از اسناد, عکسی از معزالدوله, فهرست اسناد و توضیح کوتاهی درباره موضوع هر سند, و فهرست اعلام .در بخشی از مقدمه کتاب آمده است' :برخی از مشکلات حکومتی معزالدوله, دشواری‌هایی بود مزمن و ریشه‌دار که بیش از آن که به تضییقات ناشی از حضور و حاکمیت عملی روس‌ها مربوط باشد به ناتوانی‌های کلی نظام اداری قاجار در آن ایام باز می‌گشت .مسائلی چون فقدان نیروی نظامی مکفی, خالی بودن خزانه حکومت و دیگر موارد مشابه .بخشی از مکاتبات معزالدوله و تشکیلات ولایتعهد در تبریز صرف رفع و رجوع این گونه مشکلات شده است .ولی مکاتبات و اسناد این مجموعه نشانگر تعارض حاصل از حضور و مداخله همه جانبه روس‌ها در کل امور ولایتی و تلاش حکومت برای مقابله با این وضع است .لهذا معزالدوله در عین همراهی و همگامی گاه به گاه با روس‌ها, مانند موضوع تامین دواب و علیق مورد نیاز قشون روسیه که موجب جلوگیری از اقدامات مستقیم نظامی‌های روس و بی‌نظمی‌های ناشی از آن می‌شد (اشاره به تعدادی از اسناد) ـ از مقاومت در برابر خواسته‌های آنها نیز ابا نداشت .معزالدوله در مقابل دیگر تلاش‌های مشابه روس‌ها برای تحمیل نامعقول خواسته‌هایشان نیز رویه مشابهی داشت .بخشی از مکاتبات وی با کنسولگری روسیه در این ایام صرف آن شده است که با توضیح علل خارج از کنترل حکومت و کلی پدیده‌هایی چون تنزل ارزش منات و یا ترقی بهای غله, مقامات روسی را از شدت عمل‌های بی‌نتیجه منصرف کند (اشاره به تعدادی از اسناد) .براساس مفاد اسناد این مجموعه چنین به نظر می‌آید که معزالدوله به‌رغم درخواست‌های پی در پی, از همراهی و پشتیبانی قابل توجهی از سوی مقامات تبریز یا مرکز برخوردار نبوده است...اگرچه در این اسناد علل برکناری معزالدوله روشن نشده است ولی به نظر می‌رسد ناسازگاری معزالدوله با روس‌ها نقش مهمی در این تغییر داشته است .'...