بیلان آب ایران و جهان ـ ‌٥ میلیارد متر مکعب کسری سالانه‌ی مخازن آب زیر زمینی ایران ـ کاهش سرانه آب کشور به ‌١٥٠٠ متر مکعب ـ بخش دوم

● بیلان آب در جهان:
حجم تمام آب‌های کره‌ی زمین، رقمی نسبتاً زیاد و در حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار کیلومتر مکعب تخمین زده شده است که اگر به‌طور یکنواخت درسطح دنیا توزیع شود ارتفاعی برابر با ۲.۷۴۵ کیلومتر را تشکیل خواهد داد، اما متجاوز از ۹۷ درصد از این آب‌ها در دریاها و اقیانوس‌ها متمرکز شده و حدود ۲ درصد به صورت یخ و یخچال‌ها در مناطق قطبی تجمع یافته است. بنابراین تنها یک درصد از آب موجود در جهان ممکن است برای استفاده‌ی مسقتیم در اختیار انسان قرارگیرد که بخش عمده‌ای از این یک درصد در اعماق زمین قرار دارد. بر اساس آمار از سطح خشکی‌های کره‌ی زمین سالانه حدود ۷۲هزار کیلومتر مکعب آب تبخیر و در عرض ۱۱۹ هزارکیلومتر به‌صورت گوناگون ریزش می‌کند که زندگی بشر به‌طورعمده به تفاوت میان این دو رقم وابسته است که به‌عنوان منابع آب شیرین و تجدید شونده مطرح می‌شود.
● بیلان آب در ایران:
با توجه به‌میزان ۱۶۰ میلی‌متر بارندگی سالانه در سطح کشور، هر سال حدود ۴۱۳ میلیارد مترمکعب آب در اثر نزولات جوی در ایران وجود دارد که ۷۸ درصد آن مربوط به بارش‌ها درمناطق کوهستانی بوده و بارش بر روی دشت‌ها، ۲۲ درصد باقیمانده را شامل می‌شود. در مجموع ۷۲ درصد از این بارندگی‌ها بلافاصله از طریق تبخیر و تعرق دوباره وارد جو می‌شوند، بنابراین حجم قابل استحصال در حدود ۲۸درصد نزولات جوی بوده که این رقم بسیار اندک است. هم‌چنین از مجموع نزولات جوی سالیانه ۹۲ میلیارد مترمکعب به‌صورت رواناب سطحی جاری شده و ۲۵ میلیارد مترمکعب نیز به‌طورمستقیم به‌داخل زمین نفوذ می‌کند. اعداد نام‌برده حجم آب قابل تجدید کشور بوده که در حدود ۱۱۷ میلیارد مترمکعب است و با توجه به ۱۳ میلیاردی که از طریق رودخانه‌های مرزی وارد کشور می‌شود مجموع آب قابل تجدید کشور به ۱۳۰ میلیارد مترمکعب می رسد که از این ۱۳۰ میلیارد، ۵۶ میلیارد مترمکعب آن وارد لایه‌های آب زیرزمینی می‌شود، این درحالی‌ست که برداشت سالیانه‌ی ما از این سفره‌ها در حدود ۶۱.۵ میلیارد مترمکعب است، به‌عبارت دیگر حدود ۵.۵ میلیارد مترمکعب کسری مخزن در هر سال مشاهده می‌شود و این امر حساسیت آب‌های زیرزمینی را نسبت به استفاده‌ی بی رویه از آن روشن می سازد و از سوی دیگر برنامه‌ریزی دقیق‌تری را بر اساس اصول هیدرولوژی درمورد آب‌های سطحی کشور که منابع عمده آب هستند طلب می‌کند.
● سرانه آب:
مقدار حجم آب قابل تجدید به ازاء هر نفر درسال
▪ سرانه آب در جهان:
با توجه به جمعیت ۶میلیاردی کره‌ی زمین سرانه‌ی سالیانه‌ی آب هر نفر ۶۵۰۰ مترمکعب است اما این سرانه به‌طور یکنواخت در سطح دنیا پخش نشده است به‌طوری‌که در برخی مناطق همانند کانادا بالغ بر چندین هزارمترمکعب در سال و در بعضی نقاط هم‌چون کویت این سرانه به رقم صفر می‌رسد.
جدول زیر سرانه‌ی آب بعضی کشورهای پرآب و کم آب دنیا را نشان می دهد.
▪ سرانه آب در ایران:
باتوجه به رشد جمعیت در ایران در سال‌های اخیر، این رقم از ۵۵۰۰ مترمکعب درسال ۱۳۴۰ به‌رقم ۲۱۰۰مترمکعب درسال ۱۳۵۵ و سپس ۱۷۵۰مترمکعب در سال ۱۳۸۰ در سال ۱۳۸۶ به رقم ۱۵۰۰مترمکعب است و پیش بینی می‌شود این رقم در سال ۱۴۰۰ به کمتر از ۱۲۰۰ مترمکعب به ازاء هر نفر برسد. چنین تصور می‌شود کشورهایی که سرانه‌ی آب قابل تجدید شونده در آنها کمتر از ۱۷۵۰ مترمکعب با تنش دوره‌ای و کشورهایی که کمتر از ۱۰۰۰ مترمکعب است با تنش بحران دائمی آب مواجه خواهند بود، بر این اساس ایران با تنش دوره‌ای مواجه است.

تدوین:
مهندس حمید بابایی دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی آبیاری دانشگاه تهران ـ خبرنگارمهندسی کشاورزی سرویس مسائل راهبردی خبرگزاری دانشجویان ایران

منبع : خبرگزاری ایسنا