خش خش پلاستیک؛ آوای ترس محیط زیست

کیسه های پلی اتیلنی برای دنیای امروز و محیط زیست به مشکلی بزرگ تبدیل شده است که گریبانگیر تمام کشور ها شده است.
قرن بیستم را در خیلی از توصیف های قرن اتم، فضا و یا الکترونیک می شنویم. اما واقعیت ظریفی وجود دارد. قرن بیستم قرن تولد پلاستیک نیز هم است.پلاستیک یا مواد پلی اتیلنی در تمام گوشه و کنار زندگی ما رسوخ کرد.پارچه های لطیف و ضخیم، کفش و کمربند چرم مصنوعی، جورابهای نایلون، موکت و انواع کفپوش و رنگ در و دیوار اطاقف بسیاری از ظروف و وسابل اشپزخانه و غذاخوری، میز و صندلی و وسایل تزئینی، خودکار و خودنویس، حتی کیسه و ظرف زباله از مواد پلاستیکی ساخته شده اند یا مواد پلاستیکی در ساخت آنها به کار رفته است.
فیلم عکاسی و فیلم برداری ، نوار ضبط صوت ، بسیاری از وسائل الکترونیکی و کامپیوتری و بیساری از قطعات اتومبیل و هواپیماها همه و همه از پلاستیک هستند.پلاستیک بقدری سریع در دنیای ما رشد کرد که روزی متوجه شدیم حتی قلبی مصنوعی و پلاستیکی در سینه بسیاری از انسانها می تپد.در پزشکی و جراحی، پیشرفتهای حیرت آور و جدید بدون استفاده از مواد پلاستیک امکان پذیر نبوده است همچنین بسیاری از ابزارها و دستگاههای پزشکی و جراحی.پلی اتیلین به بچه ها رحم نکرد و محبت دخترهای خردسال را درقالب عروسک های زیبا و هیجان پسرهای شیطان را در جذبه ماشین های پلاستیکی ربود اما پیدایش پلاستیک تاریخ جالبی دارد.در سال ۱۸۶۳ در یکی از روزنامه های نیویورک آگهی منتشر شد که طی آن دو مؤسسه بزرگ صنعتی برگزاری یک مسابقه علمی و پژوهشی با جایزه ای به مبلغ ۱۰۰۰۰ دلار را اعلام می کردند.این جایزه که در زمان خود مبلغی زیادی بود برای ساختن ماده ای بود که خواص فیزیکی عاج فیل را داشته باشد.
آن زمان عاج که ماده ای سفید رنگ و سخت بود از دندان فیل بدست می آمد و به همین علت در امریکا ماده ای گرانبها و نایاب بود.
این دو موسسه تولید کننده توپهای بیلیارد بودند که از جنس عاج فیل بود. آن سالها با جنگ های داخلی امریکا همراه بود که موجب نایاب شدن عاج و در نتیجه ورشکستگی این دو موسسه بود.جون وزلی هایت کارگر یک چاپخانه بود که زندگی محقری داشت و با مطالعه آگهی به فکر فرو رفت و تصمیم گرفت به هر قیمت که شده ماده مورد نظر را کشف کند.او برادرش را از تصمیم خود آگاه ساخت و هر دو دست به کار شدند.آنها ۷ سال کار کردند و سرانجام در سال توانستند ماده ای مصنوعی شبیه به عاج بسازند.در سال ۱۸۷۰ آنها توانستند از آمیختن نیترو سلولز و کافور و حرارت دادن آنها ماده ای ساختن که سلولوئید نام گرفت و صاحب ۱۰۰۰۰دلار جایزه شدند و دو سال بعد با همین پول برای کارخانه عاج مصنوعی یا سلولوئید را احداث کردند.
در اوایل قرن ۲۰ باز هم در پی طرح یک مسابقه علمی برای یافتن ماده ای که بتواند جانشین تخته سیاههای بی دوام مدارس شود و رنگش هم سفید باشد ، ماده پلاستیک دیگری به نام گالالیت ساخته شد که جسمی سخت و بادوام بود و نسبت به سلولوئید اشتعال پذیری کمتری داشت.این ماده از آمیختن کازئین موجود در شیر با ماده ای شیمیایی به نام آلدئیک فرمیک به دست می آید و با ابزار می توان روی آن کار کرد و اشیاء گوناگون ساخت. در سال ۱۹۰۷ بیکلند بلژیکی سوم ماده پلاستیکی را در امریکا ساخت. این ماده که به نمام کاشفش بیکلیت نام گرفت که عایق جریان الکتریسیته بود و از ترکیب فنول و فرمل بدست آمد.این سه ماده را می توان اجداد مواد پلاستیکی دانست.دانشمندان پی بردند که بعضی از مواد خاصیت پلیمر شدن دارند و زنجیره های بلندی تشکیل می دهند که در نتیجه ملکول های بزرگی تشکیل می دهند.شن ، شتر و کیسه های آبی رنگ پلی اتیلنی چیزی است که امروزه صحراهای امارات متحده عربی را رنگ می بخشند.در بسیاری از کشورها این گلهای پلی اتیلنی هستند که طراوت بخش زندگی مصنوعی امروز انسانهاست.بسیاری از کشورها این مشکل را بشوخی نگرفته و برای آن راه حل هایی در نظر گرفته اند.از جمله دولت بنگلادش از سال ۲۰۰۲ فروش و استفاده از کیسه های پلاستیکی را ممنوع اعلام کرده است البته این روشی پیشگیرانه نبود.چون مردم شهر داکا گرفتگی آب در معابر که بخاطر انباشتگی کیسه های پلاستیکی در راه آبها بود به عنوان تجربه ای تلخ در ذهن دارند.از زمان ممنوعیت استفاده از کیسه های پلی اتیلنی مردم داکا به طور متوسط روزانه حدود ۱۰ میلیون کیسه پلاستیکی کمتر مصرف کرده اند.ایرلند، تایوان و بعضی از ایالت ها در هند با در نظر گرفتن قوانین سرسختانه از فروش و استفاده این کیسه ها و آلودگی محیط زیست خود جلوگیری می کنند.اما براستی در برابر این ماده دیرتجزیه شونده چه باید کرد؟ بسیاری از مردم در ذهن خود پاکت های دیگری را به یاد می آوردند. پاکت های کاغذی!پاکت کاغذی در مرحله اول از جلوگیری و استفاده از کیسه های پلاستیکی می تواند بکار بیاید اما پاکت های کاغذی نیز مشکلات خاص خود را دارند.بر اساس تحقیقات آژانس محیط زیست امریکا خواروبار فروشها برای تولید و استفاده از کیسه های پلاستیکی ۴۰ درصد انرژی و برای پاکت های کاغذی ۸۰ درصد انرژی مصرف می کنند.این در حالی است که هر پاکت پلاستیکی برای تجزیه در بهترین زمان ۵ تا ۱۰ سال زمان لازم دارد که این زمان برای پاکت های کاغذی به یک ماه تقلیل می یابد.پاکت های کاغذی از منابع تجدید پذیر مانند درختان تولید می شود ولی کیسه پلی اتیلینی از مواد نفتی استخراج می شود که تجدید پذیر نیستند.کیسه های پلی اتیلنی به خاطر وزن سبک و خواص فیزیکی خود براحتی در همه جا پخش می شوند و ما هرروز شاهد افزون شدن این کیسه ها در رودخانه ها ، دریاها، لابلای شاخه درختان ، زهکش های آب و شاید هر جایی که فکر کنیم هستیم و جالب تر آنکه عده ای دیگر پا را از این ورطه نیز فراتر گذاشته و این مواد پلی اتیلنی را خوراک حیوانات می کنند.
بر اساس آخرین تحقیقات آژانس محیط زیست امریکا ساخت و تولید کیسه های کاغذی چهار برابر بیشتر از کیسه های پلاستیکی انرژی مصرف می کند در عوض یک پوند کیسه های کاغذی حدود ۹۱ درصد زودتر از کیسه های پلاستیکی تجزیه می شوند.به طور کلی شرایط استفاده از کیسه های پلاستیکی بسیار ساده و آسان تر از کیسه های کاغذی است. پاکت های کاغذی دستگیره ای مناسب برای جابجایی ندارند.هرگز ماهی فروش های نمی توانند بخاطر خیس شدن پاکت از آن استفاده کنند و در برابر کالاهای سنگین وزن مقاومتی ندارند.
این دلایل می تواند توضیحی مناسب برای آن باشد که از هر پنج کیسه ای که از یک فروشگاه بیرون می رود فقط یکی از آنها کاغذی است.
یکی از راههای حل این مشکل استفاده از موادی مانند پارچه است و یا استفاده مجدد از کیسه های پلاستیکی. در یک بررسی مشخص شده است که یک کیسه پلاستیکی ۱۱ بار قابل بازگشت و استفاده مجدد است که در نتیجه از افزوده شدن ۱۰ کیسه در محیط زیست جلوگیری کرده است.شاید وقت آن رسیده باشد که مسابقه علمی بزرگ دیگری ترتیب داد و در آن جایزه ای گزاف برای ماده ای جانشین یا تجزیه کننده پلاستیک در نظر گرفت.

كیوان مافی

منبع : روزنامه جام‌جم